Prawo cywilne – jest najstarszym działem prawa, wykształciło się w Rzymie.
Prawo cywilne – Reguluje stosunki cywilno prawne między osobami fizycznymi a osobami prawnymi.
1. Równorzędność prawna stron stosunku cywilno prawnego.
2. Brak kompetencji do jednostronnego kształtowania sytuacji drugiego podmiotu.
3. Brak bezpośredniego przymusu ze strony państwa do wchodzenia w stosunki cywilno prawne.
4. Spory na tle stosunków cywilno prawnych rozstrzygane są przez sądy.
I. Zasada autonomii woli, która wyraża się;
1. Swoboda zawarcia lub nie zawarcia umowy.
2. Swoboda doboru konkurentów umowy.
3. Dowolność zawarcia umowy.
II. Zasada jedności prawa cywilnego
Polega ona, że prawo cywilne reguluje wszystkie stosunki cywilno prawne.
Lex retro non agit – prawo nie działa wstecz.
Pacta servanta sunt – umowy nie mogą być zerwane.
1. Podstawowym źródłem prawa jest kodeks cywilny, który jest ustawą z 23.IV.1964r.
obowiązujący od 1.I.1965r., wzorowany na zobowiązaniach z1934r.
Kodeks cywilny składa się z czterech części;
a. Z części ogólnej.
b. Prawa rzeczowego.
c. Zobowiązania.
d. Prawa spadkowego.
2. Kodeks rodzinny i opiekuńczy ustawa 25.II.1964r.
3. Ustawa o księgach wieczystych i hipotekach 6.VII.1982r.
4. Kodeks handlowy z 1934r., który reguluje ustrój spółek prawa handlowego (czterech spółek).
5. Prawo wekslowe i czekowe z 1936r.
6. Ustawa o najmie mieszkaniowym i dodatków mieszkaniowych.
7. Prawo spółdzielcze z 1980r.
8. Międzynarodowe prawo prywatne regulują kwestie kolizyjne z różnych państw.
Stosunek cywilno prawny jest to stosunek społeczny uregulowany przez przepisy prawa cywilnego.
1. Podmiotem stosunku cywilno prawnego są osoby fizyczne i osoby prawne.
2. Przedmiotem stosunku cywilno prawnego jest zawsze zachowanie człowieka a nie, kiedy
pewien obiekt materialny, którego to zachowanie dotyczy.
3. Treść stosunku cywilno prawnego są prawa i obowiązki podmiotów stosunków cywilno prawnych.
Zdolność prawna – jest to zdolność do bycia podmiotem prawnym.
Zdolność do czynności prawnej – jest to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań poprzez zachowania podmiotów.
Zdolność prawna osoby fizycznej – zdolność prawną posiadają wszystkie osoby fizyczne przez całe życie.
Osoba fizyczna nabywa zdolność fizyczną z chwilą urodzenia.
Gdy dziecko urodziło się żywe z chwilą całkowitego wydobycia dziecka z ustroju matki nie zależnie od czasu trwania ciąży i jeżeli dziecko oddycha, ukazuje inne oznaki życia bez względu czy pępowina została przecięta czy nie.
Nasciturus – zdolność dziecka poczętego, ale nie urodzonego.
Nasciturus – nie ma zdolności prawnej w wyjątkowych wypadkach jednak określone przepisy przyznają zdolność prawną dziecku poczętemu, ale nie narodzonemu pod warunkiem, że dziecko urodzi się żywe.
1. Dziecko poczęte – może dziedziczyć mimo tego, że w chwili otwarcia spadku dziecko jeszcze
się nie narodziło pod warunkiem, że urodzi się żywe.
2. Ojciec dziecka może uznać dziecko poczęte a nie urodzone.
3. Matka dziecka nie urodzonego może się domagać sądownie od ojca dziecka pewnych świadczeń związanych z kosztami ciąży i porodem.
4. Można ustalić dla dziecka poczętego kuratora, który będzie bronił jego praw.
Orzecznictwo sądu najwyższego – przyznaje również zdolność prawną dziecku poczętemu, ale nie urodzonemu we wszystkich przypadkach, kiedy trzeba obronić prawa dziecka np.: sąd może przyznać prawo do renty ojca, gdy ojciec zginął.
Karanie zdolności prawnych osób fizycznych
Problem ustalenia chwili zgonu, są trzy sposoby:
1. Na podstawie świadectwa zgonu wystawienie aktu zgonu.
2. Sądowe stwierdzenie zgonu może nastąpić:
a. gdy śmierć jest niewątpliwa,
b. zgon nie został stwierdzony w trybie zwykłym,
c. uregulowane jest w kodeksie prawa cywilnego, orzeka w tym zakresie sąd rejonowy.
3. Uznanie za zmarłego ma miejsce wtedy, gdy nie ma pewności, co do śmierci osoby fizycznej.
Przesłanki uznania za zmarłego
1. Zaginięcie osoby fizycznej
2. Upływ czasu.
Przepisy przewidujące rodzaje zaginięć
Są dwa typy zaginięć:
1. Normalne – w przypadku zaginięcia normalnego można daną osobę fizyczna uznać za zmarłą, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym bez istniejących danych osoba jeszcze żyła.
2. Kwalifikowane – w przypadku, gdy osoba fizyczna w momencie zaginięcia miała 70 lat wystarczy 5 lat upływu czasu. Natomiast nie można uznać za zmarłego osoby przed ukończeniem 23 roku życia.
Kwalifikowane wypadki zaginięć
1. Zaginięcie w podróży morskiej lub lotniczej podczas katastrofy.
2. Zaginięcie w związku z innymi niebezpieczeństwami.
3. Zaginięcie w związku z działaniami wojennymi.
Uznanie za zmarłego w ramach postępowania przez sąd rejonowy, który po przeprowadzeniu postępowania dowodowego wydaje postanowienie uznania za zmarłego, który ma charakter konstytutywny. W postanowieniu tym wskazuje się jako datę śmierci, datę najprawdopodobniej śmierci. Uznanie za zmarłego powoduje powstanie domniemania śmierci tej osoby.
Postanowienie uznanie za zmarłego wywołuje takie skutki jakby osoba nie żyła, spadkobiercy dostaje spadek małżeński, a małżeństwo zostaje rozwiązane.
W przypadku, gdy osoba uznana za zmarła żyje może ona wnieść o uchylenie postanowienia uznania za zmarłego i wówczas upadają wszystkie skutki postanowienia uznanego za zmarłego. W przypadku, gdy małżonek zawarł drugie małżeństwo w dobrej wierze nie wiedząc, że żyje druga osoba, małżeństwo jest ważne.
Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych.
Zdolność do czynności prawnych uzależniona jest od 2 elementów:
1. Wieku.
2. Ubezwłasnowolnienie.
Istnieją 3 sytuacje w zakresie do czynności prawnych:
1. Pełna zdolność do czynności prawnych – posiadają osoby pełnoletnie i nie ubezwłasnowolnione. W prawie polskim osoba pełnoletnia jest osoba, która ukończyła 18 lat. Pełnoletność uzyskuje się po przez zawarcie małżeństwa. W przypadku ustania małżeństwa nie traci się pełnoletności.
2. Ograniczona zdolność do czynności prawnych – mają osoby między 13 a 18 rokiem życia oraz osoby pełnoletnie, ale ubezwłasnowolnione częściowo, a także osoby, dla których ustanowiono na czas trwania postępowania o ubezwłasnowolnienie doradcę tymczasowego.
3. Brak zdolności do czynności prawnych – występuje, gdy:
a. u osób, które ·nie ukończyły 13 roku życia,
b. u osób, które ukończyły 13 rok życia, ale zostały całkowicie ubezwłasnowolnione.
Ubezwłasnowolnienie
Ubezwłasnowolniona może być tylko osoba fizyczna i ubezwłasnowolnienia dokonuje się w celu ograniczenia lub pozbawienia zdolności do czynności prawnych osób fizycznych dla dobra tej osoby.
Ubezwłasnowolnienie może nastąpić tylko w drodze orzeczenia sądowego. Mamy 2 rodzaje ubezwłasnowolnienia:
1. Ubezwłasnowolnienie całkowite.
2. Ubezwłasnowolnienie częściowe.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego
1. Ukończenie 13 lat.
2. Występowanie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego i innych zaburzeń psychicznych np.: pijaństwa, narkomani.
3. Niemożliwość kierowania własnymi postępowaniami.
Przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego
1. Ukończenie 18 lat.
3. Konieczność pomocy w prowadzeniu spraw takiej osoby.
Skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego
1. Pozbawienie zdolności do czynności prawnych.
2. Następuje ustanowienie opiekuna dla takiej osoby.
Skutki ubezwłasnowolnienia częściowego
1. Ograniczenia zdolności do czynności prawnych.
2. Ustanowienie kuratora dla takiej osoby.
W sprawach o ubezwłasnowolnienie orzeka sąd okręgowy w składzie 3 sędziów zawodowych. Ubezwłasnowolnienie następuje przede wszystkim w zakresie osoby ubezwłasnowolnionej.
Sprawę o ubezwłasnowolnienie może wnieść małżonek, rodzice, krewni w linii prostej, przedstawiciel ustawodawczy, osoba, która ma być ubezwłasnowolniona oraz prokurator. W postępowaniu tym obowiązkowo przeprowadza się domysł biegłego psychiatry, opinia ta nie wiąże sądu, chyba, że biegły stwierdzi, że ta osoba jest zdrowa psychicznie.
Zakres czynności prawnych dokonywanych przez osoby fizyczne
1. Osoby posiadające pełną ·zdolność do czynności prawnych mogą dokonywać wszystkie czynności prawnych nie będących sprzecznych z przepisami prawa.
2. Osoby nie posiadające w ogóle zdolności do czynności prawnych, czynności prawne dokonywane przez taką osobę są nie ważne. Wyjątek dotyczy umów życia codziennego w drobnych bieżących sprawach.
Tego typu czynności prawne są ważne, jeżeli są spełnione następujące warunki.
1. Czynność ważna jest od momentu wykonania umowy
2. Nie ma rażącego pokrzywdzenia osoby posiadającej zdolność do czynności prawnych.
Sytuacja prawna osób posiadających ograniczoną zdolność do czynności prawnych
Prawo polskie traktuje takie prawo trojako:
1. Osoba może być traktowana jakby miała pełną zdolność do czynności prawnych w następujących sytuacjach:
a. czynność prawna nie ma charakteru zobowiązującego ani rozporządzającego np.: przyjęcie darowizny,
b. umowy należące do powszechnie zawieranych w drodze bieżących sprawach życia codziennego,
c. osoba taka może rozporządzać swoim zarobkiem bez zgody swojego przedstawiciela ustawodawczego,
d. osoba taka może dysponować przedmiotami oddanymi do swobodnego użytku.
2. Osoba może być traktowana jakby nie miała w ogóle zdolności do czynności prawnych w następujących sytuacjach:
a. sporządzanie lub odwoływanie testamentu,
b. nie może sprawować opieki,
c. nie może przysposobić dziecka.
3. Osoba może być traktowana tak jakby miała ograniczoną zdolność do czynności prawnych musi uzyskać zgodę swojego przedstawiciela ustawodawczego do dokonywania wszystkich pozostałych czynności prawnych zobowiązujących i rozporządzających. Czynność dokonywana jednostronnie jest bezwzględnie nieważna. Natomiast w przypadku czynności dwustronnych ważność takiej czynności jest uzależniona od potwierdzenia przez przedstawiciela ustawodawczego. Taką czynność prawną może potwierdzić sam małoletni po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. Strona umowy zawartej z osobą posiadającą ograniczoną zdolność do czynności prawnych może wyznaczyć termin na potwierdzenie ważności umowy po upływie, którego umowa staje się nie ważna.
Zdolność do czynności prawnych osób prawnych
Osoba prawna – jest to jednostka organizacyjna, której przepisy prawne przyznają osobowość prawną, a co za tym idzie zdolność prawną.
Sposoby powstawania osób prawnych:
1. System aktów organów państwowych – polega na tym, że osoba prawna powstaje na podstawie konkretnego aktu prawnego, który dotyczy konkretnej osoby prawnej np.: przedsiębiorstwa państwowego na podstawie aktu erekcyjnego.
2. System koncesyjny – polega na tym, że osoba prawna powstaje na podstawie zezwolenia lub koncesji opracowanego organu państwowego np.: prywatne wyższe uczelnie.
3. System normatywny – polega na tym, że przepisy prawne przewidują od spełnienia, których uzależnione jest powstanie osoby prawnej, a organy państwowe jedynie kontrolują czy dany podmiot spełnia te przesłanki i dokonują rejestracji osób prawnych.
Rodzaje osób prawnych:
1. Skarb państwa.
2. Państwowe osoby prawne np.: przedsiębiorstwa państwowe.
3. Komunalne osoby prawne.
4. Inne osoby prawne np.: spółdzielnie, spółki prawa handlowego, fundacje, stowarzyszenia, związki wyznaniowe.
Kodeks cywilny w niewielkim zakresie reguluje kwestie dotyczące osób prawnych, natomiast zagadnienie powstania ustroju i ustania osób prawnych określają odrębne przepisy rangi ustawowej np.:
- kodeks handlowy,
- ustawa o przedsiębiorstwach handlowych.
Osoby prawne nabywają zdolności prawne z chwilą wpisania do właściwego rejestru. Każda osoba prawna posiada zdolności prawne oraz zdolność do czynności prawnych.
Osoby prawne dokonują czynności prawnych poprzez swoje organy na zasadach określonych w ustawie oraz w statutach.
Czynności prawne
Czynność prawna – jest to działanie człowieka, którego zamiarem jest wywołanie określonych skutków prawnych i elementem każdej czynności prawnej jest oświadczenie woli.
Oświadczenie woli – w rozumienia prawa cywilnego jest to taki przejaw woli, który wyraża ją w sposób dostateczny, zamiar wywołania skutku prawnego w postaci ustano...
stary_hipis