Krótkie omówienie artykułów z działu Służebności w Kodeksie.doc

(93 KB) Pobierz

Dział III Służebności

Rozdział I.

Służebności gruntowe

Art. 285 [ Treść ; cel ]

· Służebności gruntowe dzielą się na bierne i czynne

o Kiedy treść obciążenia polega na obowiązku znoszenia pewnych działań właściciela nieruchomości władnącej, mamy do czynienia ze służebnościami czynnymi. Służebności czynne to służebności drogowe, czerpania wody, oparcia budynku o mur sąsiada.

o Służebności bierne ograniczają właściciela nieruchomości w wykonywaniu uprawnień, wynikających z treści prawa własności np. zakaz wznoszenia budynku na oznaczonej działce, ewentualnie do jakiejś wysokości. Są to zwykle służebności występujące w stosunkach sąsiedzkich

· Celem ustanowienia służebności gruntowej jest zwiększenie użyteczności (korzyści) nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.

· Służebność gruntowa jest prawem związanym z własnością nieruchomości władnącej i stanowi jej część składową

· Osobą uprawnioną do wykonywania służebności jest nie tylko właściciel nieruchomości władnącej, ale również każda inna osoba wykonująca prawo własności w imieniu właściciela nieruchomości władnącej

· Służebność gruntową może ustanowić właściciel oraz użytkownik wieczysty

· Osobą uprawnioną do ustanowienia służebności jest także samoistny posiadacz nieruchomości, lecz może on żądać tylko ustanowienia służebności osobistej

Art. 286 [ Na rzecz rolniczej spółdzielni ]

· Treść – na rzecz rolnej spółdzielni produkcyjnej można ustanowić służebność gruntową bez względu na to, czy spółdzielnia jest właścicielem gruntu (niewiele jest w samym komentarzu)

· Uprawnioną do zniesienia służebności lub zmiany jej treści jest aktualnie Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa jako powiernik własności rolnej

Art. 287 [ Zakres i wykonywanie ]

· Źródłem powstawania służebności są umowy, orzeczenia administracyjne oraz orzeczenia sądowe, jak również stany faktyczne, do których ex lege przywiązuje się skutek prawny powstania służebności (zasiedzenie)

· Jeżeli źródła powstania służebności nie są dostatecznie jasno sprecyzowane, albo pomijają sposób jej wykonywania, uzupełnieniu niepełnej lub niejasnej treści służebności służy wykładnia oparta o zasady współżycia społecznego i miejscowe zwyczaje.

Art. 288 [ Rozwinięcie ]

· Artykuł ten zawiera kryteria wykonywania uprawnień przez właściciela nieruchomości władnącej. Służebność gruntowa powinna być wykonywana zgodnie ze społeczno-gospodarczym jej ustanowieniem. Zakres jej wykonywania zwykle jest ustanowiony umową lub innym źródłem, z którego może powstać.

· Stosunki osobiste pomiędzy uprawnionym do służebności i właścicielem nieruchomości obciążonej nie należą do treści służebności

· W razie znaczącego i ciągłego, a nie sporadycznego, ograniczenia korzystania z nieruchomości, właściciel może wystąpić z powództwem o zakazanie wykonywania działań sprzecznych z zakresem służebności.

Art.289 [ Utrzymywanie urządzeń ]

· Do wykonywania służebności mogą być niezbędne określone urządzenia, takie jak rowy, przepusty, podjazdy, mostki itp. Komentowany przepis nakłada obowiązek utrzymania (konserwowania) tych urządzeń przez właściciela nieruchomości władnącej w myśl ogólnej zasady, występującej w prawie cywilnym, czyja korzyść ,tego obowiązek.

· Gdy wspomniane urządzenia są potrzebne do korzystania przez uprawnionego i obciążonego, strony mogą się umówić co do wspólnego obowiązku utrzymania takich urządzeń

· Jeżeli nastąpi zmiana sposobu lub zakresu wykonywania służebności, koszty utrzymania urządzeń będą także podlegać zmianie.

Art. 290 [ Podział nieruchomości ]

· Art. ten reguluje byt prawny służebności na wypadek podziału nieruchomości władnącej (par.1) i na wypadek podziału nieruchomości obciążonej (par.2) Podział tych nieruchomości nie powoduje automatycznie wygaśnięcia służebności, nadal utrzymują się one, a tylko właścicielom przyznano uprawnienia do zwolnienia od służebności o ile zachodzą przesłanki do zwolnienia wymienione w tym art.

· Na wypadek podziału nieruchomości władnącej, jeżeli użyteczność uległa uszczupleniu i odnosi się tylko do części działek, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności w stosunku do tych działek, dla których służebność utraciła użyteczność (znaczenie)

· Gdy nastąpi podział nieruchomości obciążonej, zasadą jest, że służebność utrzymuje się na wszystkich nowo powstałych działkach.

· Komentowany artykuł nie rozstrzyga kwestii, czy zwolnienie od służebności jest opłatne, czy nieodpłatne.

· wskutek podziału nieruchomości nie zawsze mogą istnieć postawy do zwolnienia od służebności, a może to pociągać za sobą tylko zmianę sposobu ich wykonywania. W takim wypadku ustawodawca dozwala, aby porozumienie w tym zakresie pozostawić właścicielom podzielonej nieruchomości władnącej i obciążonej. Gdy porozumienie nie będzie możliwe wtedy otwiera się droga do postępowania sądowego

Art. 291 [ Zmiana wykonywania ]

· właścicielowi nieruchomości obciążonej przysługuje roszczenie o zmianę treści lub sposobu wykonywania służebności z powodu ważnych potrzeb gospodarczych, powstałych po ustanowieniu służebności.

· Ważne potrzeby gospodarcze nie zostały wymienione w komentowanym przepisie, pozostawiono ich ocenę praktyce sądowej i teorii

· Do zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności dochodzi za odpłatnością, która powinna odpowiadać wartości uszczuplonych uprawnień i odpowiadających im pożytków po stronie nieruchomości władnącej przez określony czas

· Zmiana jest niedopuszczalna, gdyby miała pociągnąć za sobą niewspółmierny uszczerbek dla nieruchomości władnącej.

Art. 292 [ Zasiedzenie ]

· Posiadanie cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej nie prowadzi do jej nabycia przez zasiedzenie. Aby nabyć służebność gruntową przez upływ czasu konieczne jest korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia

· Aby urządzenia do korzystania ze służebności przejazdu uznać za trwałe i widoczne, w rozumieniu art. 292 muszą one być wynikiem świadomego, pozytywnego działania ludzkiego celu przystosowania gruntu obciążonego jako drogi np. utwardzanie szlaku drożnego

· Do nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie wymagane jest aby trwale i widocznie urządzenia zostały wykonane przez posiadacza służebności, a nie przez właściciela nieruchomości z której posiadacz korzysta w zakresie służebności

· Bieg terminu zasiedzenia służebności gruntowej rozpoczyna się od chwili, gdy posiadacz służebności przystąpił do korzystania z trwałego i widocznego urządzenia.

· Posiadaczem służebności jest ten, kto korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności

Art. 293 [ Niewykonywanie ]

· Art. 293 przewiduje wygaśnięcie z mocy samego prawa służebności gruntowych czynnych i biernych. Jeżeli chodzi o służebności czynne, wystarczy niewykonywanie ich przez 10 lat. Natomiast służebność bierna wygasa, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat 10 stan sprzeczny z treścią służebności

Art. 294 [ Zniesienie za wynagrodzeniem ]

· W tym unormowaniu przyznano właścicielowi obciążonej nieruchomości roszczenie o zniesienie służebności, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się szczególnie uciążliwa (nadmierna)

· Żądanie zniesienia służebności gruntowej musi być oparte także na drugiej przesłance, a mianowicie służebność wskutek zmiany okoliczności przestała być konieczna dla prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej, a więc wystąpiło zmniejszenie gospodarczego znaczenia służebności

· Konieczne jest wykazanie że zniesienie służebności jest zgodne z zasadami prawidłowej gospodarki.

· Zniesienie służebności następuje za wynagrodzeniem

Art. 295 [ Zniesienie bez wynagrodzenia ]

· Przepis ten daje właścicielowi nieruchomości obciążonej uprawnienie do zniesienia służebności bez wynagrodzenia jeżeli służebność gruntowa utraciła wszelkie znaczenie dla właściciela nieruchomości władnącej. Przez utratę wszelkiego znaczenia należy rozumieć taki stan rzeczy, kiedy dalsze istnienie służebności nie może już obiektywnie wpływać na użyteczność nieruchomości władnącej

Rozdział II.

Służebności osobiste

Art. 296 [ Treść ]

· Służebność osobista jest obciążeniem nieruchomości na rzecz indywidualnie oznaczonej osoby fizycznej. Ustanowienie służebności na rzecz osoby prawnej jest niedopuszczalne. Treść służebności osobistej odpowiada treści służebności gruntowej

· Cele + różnice – służebność gruntowa służy zwiększaniu użyteczności nieruchomości władnącej. Służebność osobista ma na celu zaspokojenie osobistych potrzeb osoby uprawnionej i niekiedy także jej domowników

· źródłem powstania służebności osobistej jest umowa pomiędzy właścicielem nieruchomości a osobą fizyczną. Poza umową takim źródłem może być rozrządzenie testamentowe i obciążenie spadkobiercy zapisem o treści służebności osobistej

Art. 297 [ Odesłanie ]

· nie mają tu zastosowania art. 285 § 2, 286, 292, 295

· natomiast do służebności osobistych stosuje się art. 288, 290 § 2 , 293

Art. 298 [ Zakres i wykonywanie ]

· na zakres i sposób wykonywania służebności mają wpływ nie tylko potrzeby uprawnionego, ale także natura obciążonego przedmiotu. W związku z tym przy ustalaniu zakresu i sposobu wykonywania służebności osobistej należy brać pod uwagę właściwości społeczno – gospodarcze rzeczy obciążonej, jej rozmiary oraz stan możliwości zagospodarowania obiektów obciążonych według zasad prawidłowej gospodarki

· uprawniona jest tylko ta osoba, na rzecz której służebność została ustanowiona. Nie można przenieść uprawnień do jej wykonywania na inne osoby, co wynika z osobistego charakteru służebności. Wyjątek stanowi służebność mieszkania. Oprócz uprawnionej osoby ze służebności mieszkania mogą korzystać także jej domownicy

Art.299 [ Termin wygaśnięcia ]

· jest to prawo terminowe i wygasa najpóźniej z chwilą śmierci osoby uprawnionej. Służebność osobista nie może wchodzić do masy spadkowej

Art.300 [ Osobisty charakter ]

· przepis ten wprowadza dwa pojęcia, niezbywalności służebności osobistej i niemożliwości przeniesienia uprawnień do wykonywania służebności osobistej przez osoby trzecie. Praktycznie oznacza to zakaz dzierżawy i najmu. Wyjątkiem od zakazu wykonywania służebności osobistej przez osoby trzecie jest wykonywanie służebności mieszkania

Art. 301 [ Służebność mieszkania ]

· ze służebności mieszkania oprócz osoby bezpośrednio uprawnionej mogą korzystać jego małżonek i małoletni dzieci, a także inne osoby jeżeli są utrzymywane przez osobę bezpośrednio uprawniona albo są potrzebne do prowadzenia gospodarstwa domowego.

· Dzieci małoletnie mogą korzystać z mieszkania (pozostawać w nim) także po uzyskaniu pełnoletności

· Mimo że służebność mieszkania wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego, można ją przedłużyć na czas po śmierci uprawnionego. Przedłużenie jest dopuszczalne na podstawie umowy zawartej pomiędzy uprawnionym a właścicielem nieruchomości z tym, że następcami prawnymi mogą być wyłącznie dzieci, rodzice i małżonek

Art. 302 [ Rozwinięcie ]

· Odmienność służebności mieszkania w porównaniu o innego przedmiotu służebności osobistej polega na tym, że dopuszcza do korzystania z mieszkania także inne osoby poza samym uprawnionym i daje jemu i tym innym osobom uprawnienie do korzystania z dodatkowych pomieszczeń i urządzeń, przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku

· Tak szeroki zakres uprawnień wskazuje na podobieństwo pomiędzy służebnością mieszkania a użytkowaniem. Ze względu na tą bliskość obu praw stosunki pomiędzy mającym służebność a właścicielem nieruchomości obciążonej poddano regulacji wg odpowiednio stosowanych przepisów o użytkowaniu przez osoby fizyczne. Mają tu zastosowanie przepisy ogólne dotyczące użytkowania (art. 252 – 256) oraz przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne( art. 266 – 270 )

Art. 303 [ Zamiana na rentę ]

· Artykuł ten dotyczy wszystkich służebności, a nie tylko służebności mieszkania

· Roszczenie o zmianę służebności na rentę uzależnione jest od rażących uchybień przy wykonywaniu prawa, a nie jakichkolwiek uchybień

· Komentowany przepis nie wymienia rażących uchybień pozostawiając tę kwestię orzecznictwu

Art. 304 [ Wyłączenie zasiedzenia ]

· Treść artykułu – służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedzenie, tak więc artykuł ten wyłącza nabycia służebności osobistej przez upływ czasu !

Art. 305 [ Wniesienie nieruchomości do spółdzielni ]

· Artykuł ten daje uprawnienia rolniczej spółdzielni produkcyjnej do zmiany sposobu wykonywania służebności albo jej zamianę na rentę, gdy wkład gruntowy jest obciążony służebnością na rzecz osoby trzeciej, a wykonywanie tej służebności godzi w ważne interesy spółdzielni.

Dział IV Zastaw

Rozdział I

Zastaw na rzeczach ruchomych

Art. 306 [ Przedmiot i treść ]

· W stosunku zastawu występują podmioty o właściwych sobie określeniach. Wierzyciel uzyskujący zabezpieczenie nazywa się zastawnikiem, a osoba dająca zabezpieczenie zastawcą. Dłużnik może być zastawcą ale może też nim osoba trzecia, a stosunek łączący wówczas dłużnika z zastawcą jest la instytucji zastawu bez znaczenia. Dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem odpowiada wobec wierzyciela całym swoim majątkiem a nie tylko rzeczami obciążonymi zastawem.

· Prawo zastawu posiada cechę akcesoryjności, nie może występować samoistnie i zasadniczo dzieli losy zabezpieczonej wierzytelności. Nieważność czynności prawnej, stanowiącej źródło wierzytelności zabezpieczeniowej, powoduje nieważność zastawu

· Wierzytelność może być zarówno istniejąca, jak i przyszła lub warunkowa. Nie jest istotne źródło jej powstania i może to być zarówno wierzytelność pieniężna, jak i niepieniężna, a nawet taka która obejmuje świadczenie dłużnika o charakterze osobistym.

· Wierzytelność musi być oznaczona, co należy tłumaczyć wystarczającym dla określenia odpowiedzialności dłużnika jej zindywidualizowaniem.

· W razie podziału wierzytelności każda z jej części jest zabezpieczona na rzeczy obciążonej jako na całości.

· Przedmiotem zastawu mogą być rzeczy ruchome. Nie mogą to być rzeczy wyjęte z obrotu, ze względu na konieczne zapewnienie ich wartości majątkowej w obiegu. Ponadto muszą one taką wartość w ogóle posiadać

· Jeżeli rzecz obciążona zastawem ulegnie podziałowi, to zastaw utrzyma się na wszystkich nowych rzeczach jako zastaw łączny. Wierzyciel może wówczas, według swego uznania żądać zaspokojenia w całości lub w części, z każdej rzeczy z osobna, z niektórych z nich lub ze wszystkich łącznie

· Zastaw na rzeczy rozciąga się na jej części składowe oraz przynależności, chyba ze są one wyłączone z obciążenia. Część składowa nie może być oddzielnym przedmiotem zastawu, a przynależność może. Przedmiotem zastawu mogą być również pożytki naturalne zastawionej rzeczy, jeżeli strony wyraźnie tak postanowiły.

· Przedmiotem zastawu może być również udział współwłaściciela rzeczy ruchomej, przy czym dotyczy to jedynie współwłasności w częściach ułamkowych

· Oddana w zastaw rzecz powinna być oznaczona co do tożsamości, a jeżeli jest ona oznaczona co do gatunku, to powinna zostać oznaczona w sposób umożliwiający jej indywidualizację

· Przedmiotem zastawu nie mogą być nieruchomości

· Zabezpieczająca funkcja oraz rzeczowy charakter zastawu wyrażają się w obciążeniu rzeczy prawem, które daje wierzycielowi możliwość dochodzenia zaspokojenia rzeczy bez względu na to, czują stała się własnością

Art.307 [ Ustanowienie ]

· Zastaw powstaje w drodze umowy. Jest to umowa kauzalna oraz co do zasady realna.

o Kauzalność przejawia się w uzależnieniu ważności umowy istnienia i ważności jej przyczyny prawnej, jaką w tym wypadku jest występująca przy stosunkach zabezpieczających causa cavendi

o Realność umowy polega na uzależnieniu jej skuteczności od rozporządzenia rzeczowego – wydania przedmiotu zastawu

· wyjątkiem o którym stanowi art. 307 § 1 jest stan, gdy rzecz znajduje się już w dzierżeniu wierzyciela. Wówczas umowa ma charakter konsensualny

· zastaw nie powstają , jeżeli strony umówią się co o tego, że poza zastawem ustanowią inny stosunek prawny, na podstawie którego rzecz pozostanie we władaniu zastawcy

· kodeks cywilny nie uzależnia ważności i skuteczności umowy o ustanowienie zastawu zwykłego od zachowania jej formy szczególnej

· stronami umowy są właściciel rzeczy oraz wierzyciel;

· zmiana treści zastawu jest zawsze możliwa na mocy umowy pomiędzy właścicielem rzeczy a uprawnionym. Jeżeli zmiana dotyczy praw osoby trzeciej, potrzebna jest zgoda tej osoby wyrażona wobec jednej ze stron

Art. 308 [ Zastaw rejestrowy]

· treść – wierzytelność można także zabezpieczyć zastawem rejestrowym. Który regulują odrębne przepisy.

· Ustawa z 6.12.1996 o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz. U z 1996 r Nr 149, poz. 703 ze zm.)

Art. 309 [ Ustanowienie przez nieuprawnionego]

· Warunkami koniecznymi obciążenia rzeczy ruchomej prawem zastawu w wyniku rozporządzenia dokonanego przez osobę nie będącą właścicielem są :

o Zawarcie umowy z zastawnikiem

o Wydanie rzeczy przez osobę nieuprawnioną zastawnikowi, chyba że rzecz znajduje się już w jego dzierżeniu

o Dobra wiara zastawnika

o Trzyletni upływ czasu od chwili zgubienia, skradzenia lub utraty, jeżeli rzecz została przez właściciela zgubiona, skradziona mu lub utracona, chyba że zastawioną rzeczą są pieniądze lub dokumenty na okaziciela