prawo-hierarchizacja aktów normatywnych (9 str).doc

7.Hierarchizacja aktów normatywnych

Zgodnie z tą zasadą wszystkie akty prawne muszą być zgodne z konstytucją, która jest najważniejszym aktem prawnym w państwie. Źródło prawa w znaczeniu formalnym rozumie się formy, w jakich przejawia się i jest podawana społeczeństwu do przestrzegania woli państwa. Prawem jest bowiem taka wola państwa, która przejawia się w przewidzianej formie i odpowiednim trybie. Na system źródła prawa polskiego składa się:

1)     Ustawa zasadnicza (konstytucja) – akt prawny o szczególnej treści, formie, trybie stanowienia i mocy. Wszystkie akty niższego rzędu muszą być zgodne z konstytucją.

2)     Ustawa – źródło prawa o bardzo wysokiej randze. Stanowiona przez parlament (wyłącznie prawo), w procesie legislacyjnym. Tryb uchwalania ustawy jest uregulowany konstytucyjnie (formalny, rygorystyczny).

3)     Umowa międzynarodowa – stanowi przede wszystkim źródło prawa międzynarodowego publicznego, a wynikające z niej obowiązki obciążają państwa, które umowę zawarły. Władze tych państw w swoich wzajemnych stosunkach są obowiązane postępować zgodnie z przyjętymi w umowach międzynarodowych regułami.

4)     Rozporządzenie ma charakter wykonawczy, akt niesamoistny wydany na podstawie upoważnienia ustawowego. Rozporządzenia wydawane są przez naczelne organy administracji państwowej: Prezydent, Rada Ministrów, Minister.

5)     Źródła prawa miejscowego – akty pochodzące od terenowych organów administracji państwowej i samorządów terytorialnych.
Hierarchia – konstytucyjny porządek. Kolejność źródeł prawa jest stała i zależy od tego, jaki organ państwowy dany akt tworzy. Akt niższego rzędu musi być zgodny z aktami wyższego rzędu, a wszystkie akty muszą być zgodne z konstytucją. Akt wyższego rzędu nie może być zmieniony aktem niższego rzędu.

14. Rodzaje wykładni prawa

WYKŁADNIA PRAWA- wyjaśnianie, interpretowanie niezrozumiałych przepisów prawnych.

Ze względu na podmiot, który jej dokonuje wyróżniamy:

-          WYKŁADNIĘ AUTENTYCZNĄ – wykładni tej dokonuje autor niezrozumiałych przepisów, np. Sejm

-          WYKŁADNIA LEGALNA – dokonuje jej organ specjalnie do tego powołany np. Trybunał Konstytucyjny

-          OPERATYWNA – wykładnia organów stosujących prawo, wiąże ten organ i podmiot wobec którego wykładnia jest stosowana

-          DOKTRYNALNA – prywatna, przeprowadzana przez praktyków, myślicieli

Są one źródłem prawa powszechnie obowiązującym w Polsce, tzn. obowiązują wszystkich i na całym obszarze Polski i muszą być przestrzegane tak samo, jak przepis.

Ze względu na sposób dokonywania wykładni:

-          WYKŁADNIA JĘZYKOWA – dokonanie interpretacji przy wykorzystaniu reguł znaczeniowych języka prawnego

-          WYKŁADNIA FUNKCJONALNA – ustala znaczenia zgodnie z domniemanym celem

-          WYKŁADNIA SYSTEMOWA – ze względu na jego usytuowanie

-          WYKŁADNIA PORÓWNAWCZA – przez porównanie przepisu prawnego z innymi przepisami o podobnym znaczeniu

Ze względu na wyniki wykładni:

-          LITERALNA – dosłowna – przyjmujemy takie wyniki wykładni, jakie wynikają z wykładni językowej

-          ROZSZARZAJĄCA – przyjęcie znaczenia przepisu szerszego niż wynika to z wykładni literalnej

-          ZWĘŻAJĄCA

Rodzaje wykładni, które nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego w Polsce (nie obowiązują wszystkich):

1)     WYKŁADNIA ORGANÓW ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ – tej wykładni dokonuje najczęściej Premier i poszczególni ministrowie. Wykładnia ta obowiązuje tylko Ministerstwo na czele którego stoi określony minister i on przeprowadzając wykładnię kieruje ją wyłącznie do urzędów sobie podległych.

2)     WYKŁADNIA SĄDOWA, CZYLI PRAKTYCZNA – ta wykładnia jest stosowana przez sądy. Muszą jej przestrzegać sądy niższej instancji, gdy dokonuje jej sąd wyższej instancji. Najczęściej przeprowadza ją Sąd Najwyższy w formie „wytycznych wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej”.

3)     WYKŁADNIA DOKTRYNALNA, CZYLI NAUKOWA – tej wykładni dokonują osoby związane z prawem np. prawnicy. Przeprowadzana jest na łamach ich opracowań, książek, czy broszur.

17. Vacatio legis.

Przesunięcie terminu wejścia w życie ustawy, czyli jej obowiązywania (wakacje ustawy). Np. Konstytucja z
2 kwietnia 1997 r. weszła w życie (zaczęła obowiązywać) w 3 miesiące od wymienionej daty.

25. Źródła prawa cywilnego.

Podstawowym aktem prawnym jest Kodeks Cywilny, lecz nie jest jedynym źródłem uregulowania stosunków cywilno-prawnych. Podstawowe normy prawa znajdują się w kodeksie cywilnym. Kodeks cywilny obowiązujący obecnie został wydany w 1964 r., a wszedł w życie w 1965 r.

W 1990 r nie dało się stworzyć nowego kodeksu cywilnego, ale znowelizowano kodeks (wyrzucono wstawki o socjalizmie, zmieniono treść, dodano nowe treści w miejsce3 wstawek socjalistycznych). 

26. Podział prawa cywilnego.

1.      Pierwsza część prawa cywilnego to CZĘŚĆ OGÓLNA. Dotyczy ona najważniejszych pojęć prawa cywilnego np. zdolność prawna, osobowość prawna.

2.  CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA:
-  PRAWO RZECZOWE – zajmuje się przede wszystkim prawem własności oraz innymi formami korzystania z rzeczy np. posiadanie.

-          ZOBOWIĄZANIA -  regulują stosunki między wierzycielem i dłużnikiem. Dotyczą także odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane na zdrowiu lub majątku drugiej osoby.

-          PRAWO RODZINNE I SPADKOWE, które zajmuje się przejściem spraw majątkowych po osobie zmarłej , czyli spadkodawcy na jej następców prawnych (spadkobierców). Dotyczy również przejścia praw majątkowych z testamentu i ustawy.

-          PRAWO HANDLOWE, spółek handlowych.

-          PRAWO PRACY – stosunki zawodowe pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.

27. Domniemanie faktyczne i prawne.  

DOMNIEMANIE – przypuszczenie, proces myślowy na podstawie faktów.

-          FAKTYCZNE – o stanie faktycznym wnioskujemy w oparciu o inne zdarzenia.

-          PRAWNE – o jakimś wydarzeniu wnioskujemy w oparciu o prawo, domniemanie prawne, wg którego wpis do księgi wieczystej jest autentyczny.

28. Obowiązek dowodzenia.

Ustalenie stanu faktycznego dokonuje się na podstawie postępowania dochodowego. Fundamentalną rolę odgrywają tu dochody. Obowiązek dowodzenia spoczywa na tym, który będzie miał korzyści z tego wyroku.

Dowody mogą być:

-          bezpośrednie – zeznania świadków naocznych,

-          pośrednie – zaznania świadków ze słyszenia.

30. Formy oświadczenia woli.

Oświadczenie woli dokonywane jest przy pomocy języka i znaków.

1.      WYRAŹNE OŚWIADCZENIE WOLI:
- formułujący oświadczenie woli pisze lub wypowiada to w sposób wyraźny,
- przybiera postać językową.

2.      Dorozumiałe:
- znaki, zachowania, wynika z okoliczności.

3.      Formy szczególne oświadczenia woli:
- zwykła forma pisemna (oświadczenie woli musi być podpisane)
– forma pisemna z poświadczeniem daty (datę poświadcza notariusz)
– poświadczenie podpisu (dokonuje notariusz albo urząd gminy)
– akt notarialny

Formy szczególne mogą być wymagane na mocy ustawy lub umowy.

31. Brak świadomości i wolnej woli.

BRAK ŚWIADOMOŚCI występuje wtedy, gdy osoba składająca oświadczenie jest albo chora psychicznie albo niedorozwinięta umysłowo albo jest alkoholikiem, narkomanem, albo jest w silnej gorączce albo pod wpływem szoku spowodowanego okolicznościami np. wypadek czy sprawy osobiste.

BRAK WOLNEJ WOLI – przymus fizyczny. Bezprawna groźba czyli szantaż może mieć charakter psychiczny albo fizyczny. Osoba, która składa oświadczenie woli pod wpływem szantażu może uwolnić się od konsekwencji swojego działania, gdy sprawa wyjdzie na jaw, jeżeli złoży powtórne oświadczenie woli, że działała pod wpływem groźby w ciągu roku od zdarzenia.

32. Błąd i podstęp jako wada oświadczania woli.

BŁĄD to mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy. Osoba, która składa oświadczenie woli pod wpływem błędu może uchylić się od skutków swego postępowania tylko wtedy, gdy błąd był istotny, a więc osoba była przekonana, że działa słusznie. W przypadku, gdyby sprawa wyszła na jaw, osoba składająca oświadczenie woli pod wpływem błędu ma rok czasu na uchylanie się od konsekwencji.

PODSTĘP- ktoś wykorzystuje błąd innej osoby.

-          jedna osoba stara się wywołać mylne u innej osoby mylne wyobrażenie o rzeczywistości

33. Pozorność i oświadczenie nie na serio.

POZORNOŚĆ – zgodnie z artykułem 83 wadą oświadczenia woli jest pozorność, czyli sytuacja, gdy jedna strona składa drugiej oświadczenie woli z pozoru lecz za jej zgodą, aby ukryć konsekwencje swego działanie przed osobami trzecimi, albo gdy jedna strona składa drugiej oświadczenie dla żartu. Oświadczenie woli złożone pod pozorem jest ważne, chyba, że wyjdzie na jaw.

34. Bojaźń jako wada oświadczenia woli.

BOJAŹŃ- przymus psychiczny, jaki wywiera się na inną osobę do złożenia oświadczenie woli, najczęściej element zła.

37. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych.

ZDOLNOŚĆ PRAWNA – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Osoba fizyczna nabywa zdolność prawną w chwili narodzenia.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH – zdolność do świadomego wykonywania czynności prawnych. Przez zdolność do czynności prawnych u osób fizycznych rozumiemy:

-          podejmowanie przez nich takich działań i dokonywanie takich czynności, które wywołują określone skutki prawne np. zawarcie małżeństwa, adoptowanie dziecka, sporządzenie testamentu, zawarcie umowy.
  Od narodzin do 13 roku życia dziecko nie posiada żadnej zdolności do czynności prawnych, osoby małoletnie (13-18 lat) mają ograniczoną zdolność, a z wiekiem 18 lat otrzymują pełną zdolność do czynności prawnych.

38. Czynność prawna i jej rodzaje.

Czynność prawna – takie działanie osób fizycznych, które powoduje określone skutki prawne. Najwcześniejszym elementem każdej czynności prawnej jest oświadczenie woli, jakie składa osoba fizyczna. Czynność prawna to zdarzenie cywilno-prawne, które rodzi określone skutki prawne, może polegać na :

-          powstaniu,

-          zmianie,

-          wygaśnięciu stosunku prawnego.
CZYNNOŚCI PRAWNE:

-          konwencjonalne – czyli te, które znajdują się w kodeksie cywilnym; najczęściej umowy.

-          jednostronne – dochodzą do skutku przez złożenie oświadczenia woli tylko jednej strony, np. złożenie oferty, sporządzenie testamentu

-          dwustronne lub wielostronne – dochodzą do skutku przez złożenie oświadczenia woli przez dwie lub więcej stron,

-          jednostronnie obowiązujące- stwarzają obowiązek prawny tylko dla jednej strony umowy, druga strona jest natomiast uprawniona,

-          dwustronnie obowiązujące – każda ze stron ma pewne obowiązki ale i pewne uprawnienia, np. umowa najmu,

-          odpłatne i nieodpłatne – większość czynności prawnych ma charakter odpłatny, a tylko nieliczne mają charakter nieodpłatny np. darowizna czy użyczenie,

39.Cynności prawne konsensualne i realne.

-          realne – umowa kredytu lub pożyczki,

-          konsensualne – czynność, która ma swoją przyczynę gospodarczą, czynności takie dochodzą do skutków w wyniku porozumienia stron. Podstawą tej czynności jest konsensus.

40. Essentialia negoti i naturalia negoti.

Essentialia negoti – takie elementy składowe , bez których czynność prawna nie mogłaby istnieć.

Naturalia negoti- mniej ważne, ale i tak związane z umową z mocy prawa.

8. Gałęzie prawa.

-          Prawo konstytucyjne – normy regulujące sprawy ustrojowe państwa np. sposób funkcjonowania państwa, struktura i kompetencje aparatu państwowego i najważniejszych organów, prawa i obowiązki obywateli, ordynacje wyborcze, organizacja wymiaru sprawiedliwości, kontroli, kontroli, forma państwa). Są to formuły bardzo ogólne, skonkretyzowane w innych gałęziach prawa.

-          Prawo administracyjne- normy regulujące strukturę organów administracyjnych oraz stosunki prawne powstające w toku wykonawczo -   zarządzającej działalności tych organów.

-          Prawo finansowe – to zespół norm regulujących gromadzenie środków pieniężnych przez państwo oraz ich rozdział  i wydatkowanie a także określających strukturę oraz tryb działania organów i instytucji finansowych (reguluje sposób kreowania pieniądza, jego obiegu i podział)

-          Prawo karne – zespól norm mówiących, jakie czyny są przestępstwami, ustalających kary za te przestępstwa oraz określające ogólne zasady odpowiedzialności karnej. Prawo karne jest jednym z najmocniejszych środków, za pomocą których państwo ochrania istniejący porządek. Źródła prawa karnego mają zawsze postać ustaw, ze względu na to, że środki represyjne wkraczają bardzo głęboko w sferę interesów jednostki.

-          Prawo cywilne – to zespół norm regulujących stosunki majątkowe i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi (w danej sprawie) podmiotami prawnymi. Ogromna większość regulacji stosunków  to stosunki majątkowe. Prawo cywilne reguluje stosunki prawne między wszelkimi podmiotami prawa (między osobami fizycznymi, między osobami prawnymi, przedsiębiorstwami) oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

-          Prawo pracy – zespół norm regulujących stosunki między pracodawcą i między pracownikiem na tle świadczonej pracy.

-          Prawo rodzinne – zespół norm regulujących osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami, krewnymi oraz stosunki wynikające z przysposobienia opieki i kurateli.

16. Etapy ścieżki legislacyjnej.

Stanowienie prawa jest procesem skomplikowanym i składa się z szeregu etapów. Proces legislacyjny ustawy rozpoczyna się od skorzystania z prawa inicjatywy ustawodawczej (prawo przedstawienia Sejmowi projektu ustawy). Inicjatywę ustawodawczą posiadają:

-          posłowie (Komisja Sejmowa lub grupa 15 posłów)

-          Senat

-          Rada Ministrów

-          Obywatele – minimum 100 000 osób

-          Prezydent.
Po wstępnym rozpatrzeniu projekt wprowadza się do planu posiedzeń. Następuje tzw. system trzech czytań. Pierwsze czytanie odbywa się we właściwej Komisji. Tylko w przypadku spraw fundamentalnych (Konstytucja, prawa obywatelskie, budżet, podatki, wybory, kodeksy) odbywa się na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Czytanie jest to przedstawienie treści projektu przez autora, uzasadnienie, pytania posłów, debata i decyzja czy odrzucić go w całości, czy skierować do dalszej pracy. W Komisjach odbywa się prawdziwy proces legislacyjny. Drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania Komisji o projekcie ustawy, debatę oraz zgłoszenie poprawek i wniosków (na plenarnym posiedzeniu). Jeśli w drugim czytaniu nie zostaną zgłoszone żadne poprawki, Sejm może przejść do trzeciego czytania. W razie poprawek projekt wraca do Komisji. Trzecie czytanie obejmuje dodatkowe sprawozdania  Komisji i głosowanie. Najpierw przeprowadza się głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie projektu w całości, później nad poprawkami, wreszcie nad całym projektem. Ustawy są uchwalane zwykłą większością głosów co najmniej ½ posłów). Po uchwaleniu ustawy Marszałek przekazuje ją Senatowi. Senat w ciągu miesiąca może ustawę przyjąć, odrzucić lub wprowadzić poprawki. Jeśli tego nie dokona ustawę uważa się za przyjętą. Ustawa, którą Senat odrzucił lub wprowadził poprawki wraca do Sejmu do powtórnego głosowania. Przy bezwzględnej większości głosów Sejm może odrzucić uchwałę Senatu (50%+1). Istotną rolę w procesie ustawodawczym odgrywa Prezydent. Prezydent może odmówić podpisania ustawy (veto) i z wnioskiem zwrócić w ciągu miesiąca Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Aby odrzucić sprzeciw Prezydenta – głosowanie kwalifikowane większością głosów. Po ponownym głosowaniu Prezydent musi niezwłocznie podpisać ustawę. Również Prezydent ma prawo w ciągu miesiąca zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zgodność z  Konstytucją. Po podpisaniu Premier za...