WSTĘP 3
ROZDZIAŁ 1
ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE JAKO ELEMENT BEZPIECZEŃSTWA KRAJU 6
1.1. Znaczenie i zadania zarządzania kryzysowego 6
1.2. Podstawy prawne działania obrony cywilnej i zarządzania kryzysowego 9
1.3. Obowiązki i uprawnienia organów państwowych i samorządowych w czasie
Zagrożenia 18
ROZDZIAŁ 2
REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA NADZWYCZAJNE 30
2.1. Ocena zagrożeń nadzwyczajnych i zapobieganie ich skutkom 30
2.2. Funkcjonowanie i organizacja sztabów antykryzysowych na różnych
poziomach administracji 33
2.3. Rola zarządzania kryzysowego w aspekcie obronności kraju 39
ROZDZIAŁ 3
ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE W POWIECIE CIECHANOWSKIM 43
3.1. Struktura organizacyjna i osobowa sztabu zarządzania kryzysowego 43
3.2. Planowanie i zarządzanie w sytuacjach kryzysowych 58
3.3. Metody komunikacji i powiadamiania 66
ZAKOŃCZENIE 71
BIBLIOGRAFIA 73
WSTĘP
Jednym z najważniejszych zadań administracji zarówno rządowej jak i samorządowej wszystkich szczebli jest zapewnienie społeczeństwu bezpiecznych warunków życia, a w razie wystąpienia zagrożeń dla bezpieczeństwa – zminimalizowanie ich skutków. W naszej epoce zagrożenia są powodowane zarówno przez człowieka, jak i siły natury. Nie zawsze można im zapobiec przed ich wystąpieniem, trzeba więc być przygotowanym na działania, które zapobiegną nadmiernym stratom i zredukują ich skutki.
Każde państwo jest narażone na dwa rodzaje zagrożeń – zewnętrzne (wojny, terroryzm) i wewnętrzne (klęski żywiołowe, katastrofy, awarie przemysłowe). Na każdą z tych okoliczności muszą być przygotowane odpowiednie procedury, które pozwolą zapobiegnąć zdarzeniom, a jeżeli to się nie uda – zmniejszyć zagrożenie dla ludności. W celu zapewnienia odpowiedniego reagowania w sytuacjach zagrożenia stworzono systemy reagowania kryzysowego i obrony cywilnej, których zadaniem jest zapobieganie zagrożeniom i niwelowanie ich skutków. Uchwalone akty prawne w sposób szczegółowy regulują tworzenie i funkcjonowanie centrów kryzysowych na wszystkich szczeblach administracji rządowej i samorządowej.
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym tworzy system zarządzania kryzysowego na wypadek wystąpienia zagrożeń wymagających podjęcia szczególnych działań zwłaszcza ze strony organów administracji publicznej i Sił Zbrojnych RP w sytuacjach, które nie spełniają przesłanek wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych (stanu wojennego, stanu wyjątkowego lub stanu klęski żywiołowej). Wymagane jest już jednak wdrożenie specjalnych mechanizmów mających na celu zapewnienie skutecznego monitorowania zagrożeń i podejmowania działań w celu ich eliminacji lub przynajmniej znacznego ograniczenia. Powyższa ustawa stanowi, więc naturalne uzupełnienie problematyki stanów nadzwyczajnych jest zarazem ważnym elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym.
Ma ona na celu poprawę stanu bezpieczeństwa powszechnego przez zwiększenie efektywności działania organów administracji publicznej w sytuacjach kryzysowych. Obszar bezpieczeństwa powszechnego obejmuje zarówno ochronę życia i zdrowia obywateli, jak również ochronę infrastruktury krytycznej. Instrumentem służącym osiągnięciu przez organy administracji publicznej właściwego poziomu przygotowania do działań w sytuacjach kryzysowych jest całokształt przedsięwzięć planistycznych zdefiniowanych jako „planowanie cywilne”.
Niniejsza praca omawia metody opracowane do ochrony ludności przed potencjalnymi zagrożeniami oraz sposoby reagowania w przypadku wystąpienia zagrożeń lub ich realnej groźby na terenie powiatu ciechanowskiego w województwie mazowieckim.
Celem pracy było zaprezentowanie kompleksowego przygotowania Starostwa Powiatowego w Ciechanowie do reagowania w stanach zagrożenia, funkcjonowania i współdziałania powołanych do tego służb i organizacji oraz struktury organizacyjnej starostwa w zakresie reagowania kryzysowego.
Na potrzeby pracy korzystano z dostępnego piśmiennictwa z zakresu działań antykryzysowych, obowiązujących aktów prawnych oraz materiałów udostępnionych przez Starostwo Powiatowe w Ciechanowie. Metodą badawczą była głównie dogłębna analiza dostępnych dokumentów oraz obowiązujących aktów prawnych.
Praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale 1 przedstawiono zarządzanie kryzysowe jako element bezpieczeństwa kraju. W obecnej sytuacji istnieją zagrożenia zarówno zewnętrzne (głównie terroryzm), jak i wewnętrzne (coraz częstsze klęski żywiołowe spowodowane zmianami klimatu, katastrofy komunikacyjne, czy szczególnie niebezpieczne awarie przemysłowe, często związane z możliwością skażenia środowiska). Władze państwowe i samorządowe – wypełniając swoje konstytucyjne zadania – muszą być w pełni przygotowane do natychmiastowej reakcji w najbardziej nawet nieprawdopodobnych sytuacjach. W rozdziale tym przedstawiono znaczenie i zadania zarządzania kryzysowego, podstawy prawne działania obrony cywilnej i zarządzania kryzysowego oraz obowiązki i uprawnienia organów państwowych i samorządowych w przypadku powstania stanu zagrożenia bezpieczeństwa.
W rozdziale drugim poświęconym reagowaniu na zagrożenia nadzwyczajne zaprezentowano działania zaplanowane i podejmowane w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa. Omówiono ocenę zagrożeń nadzwyczajnych, ich rodzaje i zapobieganie skutkom. Przedstawiono też funkcjonowanie i organizację sztabów antykryzysowych na różnych szczeblach administracji państwowej i samorządowej oraz rolę zarządzania kryzysowego w aspekcie obronności kraju.
Rozdział 3 oparty został poświęcony zarządzaniu kryzysowemu w powiecie ciechanowskim. Przy jego opracowywaniu szeroko korzystano z materiałów otrzymanych ze Starostwa Powiatowego w Ciechanowie oraz Biura Informacji Publicznej. Przedmiotowe materiały, głównie dokumenty, poddano szczegółowej analizie i porównano ich zgodność z obowiązującymi aktami prawnymi. Na ich podstawie opracowano schematy strukturalne organizacji zarządzania kryzysowego istniejące na poziomie Starostwa Powiatowego w Ciechanowie.
W podrozdziale zatytułowanym „Struktura organizacyjna i osobowa sztabu zarządzania kryzysowego” przedstawiono m. in. organizacje biorące udział w zarządzaniu i reagowaniu kryzysowym oraz osoby uczestniczące w pracach sztabu antykryzysowego. W drugim podrozdziale omówiono planowanie i zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, w trzecim natomiast metody komunikowania i powiadamiania, ze szczególnym uwzględnieniem metod ostrzegania społeczeństwa i współpracy w tym celu z odpowiednimi instytucjami. Całość zakończono podsumowaniem.
ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE JAKO ELEMENT BEZPIECZEŃSTWA KRAJU
1.1. Znaczenie i zadania zarządzania kryzysowego
1.2.
Kryzys to termin pochodzący od greckiego słowa "krisis" i oznacza, w sensie ogólnym, wybór, decydowanie, zmaganie się, walkę, w której konieczne jest działanie pod presją czasu. Kryzys (crisis w języku angielskim) poszerza znaczenie o takie cechy, jak nagłość, urazowość i subiektywne konsekwencje urazu w postaci przeżyć negatywnych[1].
Ludzkość od początków swego istnienia ma do czynienia z sytuacjami kryzysowymi. Są one wywoływane zdarzeniami losowymi, niepowodzeniami osobistymi oraz porażkami życiowymi. Życie każdego człowieka naznaczone jest ciągłymi zmianami w następstwie krytycznych wydarzeń. Żyjemy w otoczeniu, w środowisku niepewnym, gdzie obok wartości pozytywnych następują również i negatywne, powodujące stan wewnętrznej nierównowagi[2].
Władysław Kopaliński określa kryzys zgodnie z jego greckim pochodzeniem jako okres przełomu, przesilenie, decydujący zwrot[3]. Jan Tokarski określa kryzys jako punkt przełomowy, zwrotny[4].
Biorąc powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że[5]:
- Kryzys to zdarzenie nagłe lub narastające, zagrażające życiu, zdrowiu, mieniu lub środowisku człowieka, przeciwstawienie się któremu wymaga sił i środków przekraczających lokalne możliwości. To inaczej układ wydarzeń powodujący wzrost zagrożenia na określonym obszarze lub uniemożliwiający normalne funkcjonowanie administracji.
- Kryzys to sytuacja, w której istnieje zagrożenie dla podstawowych wartości, interesów i celów partii, grup społecznych lub zagrożone są prawa i swobody obywateli, ich życie i mienie.
- Kryzys jest kulminacją konfliktów w różnych dziedzinach życia społecznego. Konflikty te są wszechobecne, nieuniknione, tkwią bowiem w strukturze społeczeństwa.
Kryzys jest częścią naszego życia, dotyczy nas wszystkich, co ważne jest spodziewany, a nawet pożądany. Wymaga od nas zmian i podejmowania nowych wyzwań i zadań. Z drugiej jednak strony, sytuacje kryzysowe wywołują w świadomości społecznej kształtowanie postaw zachowawczych, często rezygnację a nawet skrajny krytycyzm rzeczywistości, zamiast poszukiwania rozwiązań sytuacji trudnych, innych niż te, do których jesteśmy przyzwyczajeni[6].
Ludzkich zachowań nie można w pełni kontrolować i przewidzieć. Nie można też w pełni przewidzieć działania sił natury. Możemy jednak ograniczać sytuacje wywołujące kryzys oraz minimalizować skutki. Jednakże nie da się ich wyeliminować do końca. Kryzys jest zjawiskiem szczególnym, występującym w ramach ogólnego, czasami bardzo długiego procesu zmian występujących wokół nas.
Obrona cywilna jest integralną częścią systemu obrony państwa, jest jednym z filarów przygotowania obronnego społeczeństwa i kraju. Konstytucja RP stanowi, że podstawowym zadaniem państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom kraju w sytuacjach kryzysowych, wywołanych zdarzeniami naturalnymi lub będącymi wynikiem działalności człowieka, istotne jest zapewnienie warunków pozwalających na przetrwanie ludności i ochronę jej mienia oraz środowiska[7].
Podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania obrony cywilnej określa międzynarodowe prawo wojenne, zwłaszcza Protokół dodatkowy z 1977 r. do Konwencji genewskiej z 1949 r. o ochronie ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych. Obrona cywilna w Polsce działa w ramach międzynarodowego prawa humanitarnego oraz przepisów polskich[8].
Cele obrony cywilnej są zawarte w artykule 137 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. O powszechnym obowiązku obrony RP: „Obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwania ich skutków.”[9]
Natomiast zarządzanie kryzysowe stanowi zespół przedsięwzięć organizacyjnych, logistycznych i finansowych, których celem jest zapobieganie powstawaniu sytuacjom kryzysowym, zapewnienie sprawności struktur decyzyjnych na wszystkich szczeblach zarządzania , ciągłej gotowości sił i środków do podjęcia działań, sprawnego reagowania oraz likwidacji skutków zaistniałej sytuacji.[10]
Zarządzanie kryzysowe jest elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, który polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz na odtwarzaniu infrastruktury lub przywróceniu jej pierwotnego charakteru. [11]
Sytuacja kryzysowa - następstwie której mogą powstać zagrożenia i prowadząca w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia więzów społecznych przy równoczesnym poważnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają wprowadzenia żadnego ze stanów nadzwyczajnych, o których mowa w art. 228 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Infrastruktura krytyczna - systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy[12]:
a) ...
stary_hipis