Kompensata rozrachunków.pdf

Kompensata rozrachunków

Kompensata (potrącenie) naleŜności z zobowiązaniami stanowi jedną z form zapłaty. MoŜe być ona dokonana zgodnie z przepisami

ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93, ost. zm. w Dz. U. z 2007 r. nr 82, poz. 557) bądź teŜ na

podstawie umowy zawartej pomiędzy kontrahentami, tzw. potrącenie umowne.

Istotą potrącenia jest ograniczenie obrotu środkami pienięŜnymi, co następuje w drodze umorzenia wzajemnych wierzytelności przez

zaliczenie, w wyniku czego kaŜda z osób mających wobec siebie nawzajem wierzytelności z tych samych lub róŜnych stosunków

zobowiązaniowych, na skutek potrącenia, zostaje zwolniona ze swego zobowiązania albo całkowicie, albo teŜ do wysokości

wierzytelności niŜszej.

1. Kompensata rozrachunków w świetle przepisów Kodeksu cywilnego

Kwestię kompensaty wzajemnych roszczeń i naleŜności reguluje art. 498 K.c. Zgodnie z tym przepisem potrącenie (kompensata)

moŜe być skutecznie dokonane, jeŜeli łącznie spełnione są następujące warunki:

1) wierzytelności przedstawione wzajemnie do potrącenia muszą istnieć i dotyczyć tych samych osób, które są jednocześnie

względem siebie dłuŜnikami i wierzycielami,

2) przedmiotem obu wierzytelności muszą być sumy pienięŜne albo rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku,

3) przedstawione do potrącenia wierzytelności muszą być wymagalne i charakteryzować się tym, Ŝe mogą być dochodzone przed

sądem lub przed innym organem państwowym.

Na skutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niŜszej. Wierzytelność nierozliczona

w drodze potrącenia podlega uregulowaniu w drodze zapłaty. Potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złoŜone drugiej stronie.

Oświadczenie ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się moŜliwe (art. 499 K.c.). Oświadczenie to moŜe być złoŜone

w dowolnej formie osobiście, jak równieŜ przez pełnomocnika. Podkreślić naleŜy, iŜ potrącenie moŜe być dokonane takŜe wówczas,

gdy nastąpi odroczenie wykonania zobowiązania udzielone przez sąd albo bezpłatnie przez wierzyciela. Ponadto, zgodnie z art. 502

K.c., moŜe równieŜ być potrącona wierzytelność przedawniona, jeŜeli w chwili, gdy potrącenie stało się moŜliwe, przedawnienie

jeszcze nie nastąpiło.

Przykład 2

I. ZałoŜenia:

1. Spółka z o.o. "A" posiada nieuregulowaną naleŜność od firmy "B" (z tytułu dostawy wyrobów). Faktura

VAT wystawiona odbiorcy z tytułu sprzedaŜy zawierała następujące dane:

a) wartość w cenie sprzedaŜy netto:

10.000 zł,

b) VAT naleŜny według stawki 22%:

2.200 zł,

c) łączna kwota naleŜności od nabywcy:

12.200 zł.

2. Spółka "A" jest jednocześnie dłuŜnikiem firmy "B" z tytułu zakupu materiałów. Faktura VAT

wystawiona przez sprzedawcę zawierała następujące dane:

a) wartość w cenie zakupu (bez VAT):

20.000 zł,

b) VAT naliczony według stawki 22%:

4.400 zł,

c) łączna kwota zobowiązania:

24.400 zł.

3. Strony postanowiły, iŜ wzajemne rozrachunki zostaną uregulowane w drodze kompensaty -

do wysokości wierzytelności niŜszej. Pozostała część zobowiązania została wpłacona przez spółkę "A" na

rachunek bankowy firmy "B".

II. Dekretacja:

Zapisy w księgach spółki "A"

1. Dane z faktury VAT dokumentującej sprzedaŜ wyrobów:

a) wartość w cenie sprzedaŜy netto:

10.000 zł

- Ma konto 70-0 "SprzedaŜ produktów",

b) VAT naleŜny według stawki 22%:

2.200 zł

- Ma konto 22-2 "Rozrachunki z urzędem skarbowym

z tytułu VAT naleŜnego",

c) łączna kwota naleŜności od firmy "B" (poz.: 1a + 1b):

12.200 zł

- Wn konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"

(w analityce: NaleŜność od firmy "B").

2. Dane z faktury VAT dokumentującej zakup materiałów:

a) wartość w cenie zakupu:

20.000 zł

- Wn konto 30 "Rozliczenie zakupu",

b) VAT naliczony według stawki 22%:

4.400 zł

- Wn konto 22-1 "VAT naliczony i jego rozliczenie",

c) łączna kwota zobowiązania wobec firmy "B":

24.400 zł

- Ma konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"

(w analityce: Zobowiązanie wobec firmy "B").

3. Uregulowanie rozrachunków w drodze potrącenia wzajemnych wierzytelności do wysokości

wierzytelności o niŜszej wartości:

12.200 zł

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"

(w analityce: Zobowiązanie wobec firmy "B"),

- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"

(w analityce: NaleŜność od firmy "B").

4. WB - spłata pozostałej części zobowiązania wobec firmy "B":

12.200 zł

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"

(w analityce: Zobowiązanie wobec firmy "B"),

- Ma konto 13-0 "Rachunek bieŜący".

III. Księgowania:

2. Kompensata rozrachunków na podstawie umowy zawartej pomiędzy kontrahentami, tzw. potrącenie umowne

Potrącenie umowne, co do którego brak w Kodeksie cywilnym postanowień krępujących wolę stron umowy, dokonywane jest na

podstawie umowy zawartej pomiędzy kontrahentami. W umownym potrąceniu wzajemne wierzytelności nie muszą być jednorodne.

W granicach swobody zawierania umów strony mogą się tak umówić, Ŝe kaŜdy rodzaj świadczenia uznają za moŜliwy do potrącenia

ze świadczenia wzajemnego, jeŜeli kaŜde z tych świadczeń moŜe być dochodzone przed sądem, niekoniecznie będąc wierzytelnością

juŜ wymagalną. Określenie terminu wymagalności wierzytelności w stosunkach umownych leŜy w gestii dłuŜnika i wierzyciela.

Przykład 3

I. ZałoŜenia:

1. Spółka "Y" w styczniu 2007 r. otrzymała od spółki "X" roczną poŜyczkę na kwotę: 150.000 zł, płatną w miesięcznych ratach wraz

z odsetkami. Oprocentowanie poŜyczki ustalono na 10% rocznie, kwota odsetek wynosiła (umownie): 15.000 zł (1.250 zł

miesięcznie). Dotychczas spółka spłaciła 4 raty poŜyczki wraz z odsetkami.

2. W maju 2007 r. spółka "Y" wykonała prace remontowe na rzecz spółki "X". Faktura VAT za wykonane usługi zawierała

następujące dane:

a) wartość usług w cenie sprzedaŜy netto:

20.000 zł,

b) VAT naleŜny według stawki 22%:

4.400 zł,

c) łączna kwota naleŜności od usługobiorcy:

24.400 zł.

3. Strony zawarły umowę, na mocy której rozrachunki za maj zostaną uregulowane poprzez potrącenie wzajemnych wierzytelności,

tzn. zobowiązanie wobec spółki "X" z tytułu raty poŜyczki zostanie zaliczone na poczet naleŜności od spółki "Y", natomiast pozostałą

róŜnicę spółka "X" wpłaci na rachunek bankowy usługodawcy.

II. Dekretacja:

Zapisy w księgach spółki "Y"

1. WB - wpływ otrzymanej poŜyczki:

150.000 zł

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieŜący",

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki"

(w analityce: Zobowiązanie wobec spółki "X"

z tytułu poŜyczki).

2. PK - odsetki naliczone dla uproszczenia za okres 5 m-cy: (150.000 zł x 10%) : 12 m-cy x 5 m-cy =

6.250 zł

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki"

(w analityce: Zobowiązanie wobec spółki "X"

z tytułu poŜyczki).

3. WB - spłata rat poŜyczki (od stycznia do kwietnia) wraz z odsetkami (dla uproszczenia kwota łączna):

(12.500 zł + 1.250 zł) x 4 m-ce =

55.000 zł

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki"

(w analityce: Zobowiązanie wobec spółki "X"

z tytułu poŜyczki),

- Ma konto 13-0 "Rachunek bieŜący".

4. Dane z faktury VAT dokumentującej sprzedaŜ usług remontowych jednostce "X":

a) wartość usług w cenie sprzedaŜy netto:

20.000 zł

- Ma konto 70-0 "SprzedaŜ usług",

b) VAT naleŜny według stawki 22%:

4.400 zł

- Ma konto 22-2 "Rozrachunki z urzędem skarbowym

z tytułu VAT naleŜnego",

c) łączna kwota naleŜności od usługobiorcy:

24.400 zł

- Wn konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"

(w analityce: NaleŜność od spółki "X").

5. PK - kompensata wzajemnych naleŜności i zobowiązań - na zasadzie potrącenia umownego - do wysokości

wierzytelności niŜszej (równej racie poŜyczki za maj): (12.500 zł + 1.250 zł) =

13.750 zł

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki"

(w analityce: Zobowiązanie wobec spółki "X"

z tytułu poŜyczki),

- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"

(w analityce: NaleŜność od spółki "X").

6. WB - wpłata na rachunek spółki "Y" pozostałej części naleŜności za wykonaną usługę: (24.400 zł - 13.750

zł) =

10.650 zł

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieŜący",

- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"

(w analityce: NaleŜność od spółki "X").

III. Księgowania:

3. Kompensata rozrachunków zagranicznych

W formie kompensaty mogą być równieŜ rozliczone wierzytelności wyraŜone w walutach obcych. W takim przypadku wierzytelności

te wycenia się po niŜszym kursie waluty, według którego została wyceniona dana naleŜność lub zobowiązanie w momencie ich

powstania. Oznacza to, Ŝe przy kompensacie stosuje się kursy historyczne. W wyniku tych przeliczeń mogą powstać róŜnice kursowe

wynikające z róŜnego kursu waluty zastosowanego przy zarachowaniu naleŜności lub zobowiązania w momencie ich powstania. W

ewidencji księgowej róŜnice te odnosi się odpowiednio w koszty lub przychody finansowe.

JeŜeli zgodnie z zawartym porozumieniem kompensata obejmuje większą liczbę rozrachunków, to sposób postępowania powinien

być analogiczny jak przy kompensacie jednej naleŜności z jednym zobowiązaniem. Nie przyjmuje się jednego kursu do rozliczenia

wszystkich pozycji. Dlatego teŜ dla ułatwienia, celowe jest sporządzenie zestawienia wszystkich naleŜności i zobowiązań, które

podlegają wzajemnemu potrąceniu, według dat ich powstania z określeniem kursu, jaki zastosowano do ich wyceny, a następnie

kolejno rozlicza.

Przykład 4

I. ZałoŜenia:

1. Spółka z o.o. posiada następujące nieuregulowane rozrachunki z kontrahentem zagranicznym "X":

a) zobowiązanie:

- wartość dostawy (zgodnie z fakturą):

3.000 EUR,

- kurs waluty z dnia powstania zobowiązania:

3,9 zł/EUR,

- kwota zobowiązania:

11.700 zł,

b) naleŜność:

- wartość sprzedaŜy:

3.000 EUR,

- kurs waluty z dnia powstania naleŜności:

3,8 zł/EUR,

- kwota naleŜności od kontrahenta zagranicznego:

11.400 zł.

2. Strony postanowiły dokonać kompensaty wzajemnych rozrachunków. Wierzytelności stanowiące

przedmiot kompensaty wycenia się po niŜszym kursie waluty, według którego została wyceniona dana

naleŜność lub zobowiązanie w momencie ich powstania.

3. Ustalenie róŜnic kursowych:

a) wartość historyczna zobowiązania:

(3.000 EUR x 3,9 zł/EUR) =

11.700 zł,

b) kompensata według niŜszego kursu:

(3.000 EUR x 3,8 zł/EUR) =

11.400 zł,

c) róŜnica kursowa dodatnia: (11.700 zł - 11.400 zł) =

300 zł.

II. Dekretacja:

1. Kompensata rozrachunków: (3.000 EUR x 3,8 zł/EUR) =

11.400 zł

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"

(w analityce: Zobowiązanie wobec kontrahenta

zagranicznego "X"),

- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami"

(w analityce: NaleŜność od kontrahenta zagranicznego "X").

2. RóŜnica kursowa (dodatnia) dotycząca kompensaty:

300 zł

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami"

(w analityce: Zobowiązanie wobec kontrahenta

zagranicznego "X"),

- Ma konto 75-0 "Przychody finansowe".

III. Księgowania:

RównieŜ w świetle aktualnie obowiązujących przepisów o podatku dochodowym powstałe przy kompensacie róŜnice kursowe zalicza

się do przychodów lub kosztów podatkowych.

Kompensata jest formą zapłaty (por. art. 24c ust. 7 updof i art. 15a ust. 7 updop), a więc do rozliczenia wzajemnych rozrachunków

przyjmuje się kurs faktycznie zastosowany, czyli wynikający z umowy o kompensacie.

RóŜnice kursowe ustalone dla celów bilansowych będą róŜnicami podatkowymi.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: