budowa: ciało przypomina worek z otworem u góry, tzw. otwór wyrzutowy (oskulum). Jama wewnętrzna to spongocel (jama pragastralna). Woda z drobnym pokarmem wpływa do wnętrza gąbki za pośrednictwem porów (ostie), które tworzą kanały wewnątrz komórek lub przestrzeń między zespołami komórek.
Ciało składa się z 2 warstw oddzielonych mezohylem:
Mezohyl zawiera elementy szkieletowe (wapienne, krzemionkowe, sponginowe i mieszane) oraz pływające w koloidalnej substancji poj. komórki.
Gąbki cechują 3 typy budowy ciała:
A – (jednokomorowa) askon, B – (dwukom.) sykon i C – (wielokom.) leukon. Kolorem czerwonym zaznaczono choanocyty, a żółtym pinakocyty.1 – spongocel, 2 – oskulum, 3 – kanał radialny, 4 – koszyczek, 5 – ostia, 6 – kanał doprowadzający
rozmnażanie bezpłciowe lub płciowe, brak gonad, hermafrodytyzm, u obojnaków występuje zjawisko protandrii lub protogynii, co ma zapobiec samozapłodnieniu. Komórki jajowe powstają z archeocytów natomiast plemniki z choanocytów. Plemniki wydostają się z wnętrza gąbki przez oskulum i są niesione prądem aż dostaną się do spongocelu innej gąbki. Z zapłodnionego w mezohylu jaja wylęga się orzęsiona larwa (celoblastula, amfiblastula lub parenchymula), poruszająca się za pomocą wici. Jej ruch nie jest koordynowany (brak tkanki nerwowej i mięśniowej), komórki reagują jednak na zmiany intensywności światła, co może powodować zmianę kierunku ruchu. Larwy pływają przez pewien czas swobodnie w wodzie, a potem osiadają i przekształcają się w nieruchomą postać dorosłą. U niektórych gąbek pospolitych występuje zapłodnienie zewnętrzne. Rozmnażanie bezpłciowe może zachodzić na kilka sposobów: pączkowanie, wytwarzanie gemmul (u gąbek słodkowodnych (np. Spongilla) i u niektórych form morskich), podział, fragmentacja, soryty. Powstają w ten sposób kolonie składające się z wielkiej liczby osobników i dochodzące do znacznych rozmiarów.
Gąbki mają zdolność do regeneracji. Pojedyncze ich komórki łączą się, a następnie dzielą i odtwarzają ciało gąbki.
gąbki
Gąbki mają następujące rodzaje komórek:
W warstwie dermalnej:
pinakocyty – budują ścianę zew., nie mają błony podstawnej, komórki są płaskie, wieloboczne i kurczliwe.
porocyty – doprowadzają wodę do spongocelu, komórki kształtu cylindrycznego z kanałem przechodzącym przez ich środek, wyglądem przypominają rurkę ustawioną prostopadle do długiej osi ciała. Zewnętrzny otwór takiej komórki może być zamykany. Występują u gąbek o budowie typu askon.
endopinakocyty – komórki występujące u gąbek o bardziej skomplikowanym typie budowy morfologicznej, komórki o kształcie kanałów doprowadzających wodę z pokarmem do chondrocytów znajdujących się w komorach, pochodzą od pinakocytów ale zostały przesunięte do mezohylu.
bazopinakocyty – komórki występujące u postaci dorosłych, znajdujące się w dolnym biegunie ciała gąbki, produkują błonę czepną przytwierdzającą ją do podłoża. Ze względu na dużą ilość wodniczek kurczliwych przypuszcza się, że mogą brać też udział w osmoregulacji.
W mezohylu: amebocyty – swobodnie poruszające się komórki, występujące w mezohylu, dzielone na różne typy w zależności od funkcji jakie pełnią;
kolenocyty
lofocyty
spongocyty – budują szkielety sponginowe niektórych gąbek,
skleroblasty – są odpowiedzialne za budowę sklerytów, budują szkielet nieorganiczny,
mioblasty – komórki kurczliwe, odpowiadają za wielkość oskulum, otwieranie porów i wpuszczanie do nich wody,
archeocyty – regenerują, trawią, mają wyjątkową zdolność przekształcania się w inne komórki w zależności od potrzeb (totipotencjalne, charakter embrionalny), a w czasie rozmnażania przekształcają się w gamety,
komórki rabdonośne – okresowo uzupełniają ilość polisacharydów występujących w mezohylu,
igły (spikule, skleryty)
choanocyty (komórki kołnierzykowate) – są podobne do choanocytów wiciowców, występują przede wszystkim w warstwie gastralnej i odpowiadają tam za wstępne trawienie pokarmu, posiadają wici; w mezohylu transportują plemniki do komórek jajowych lub też same mogą się przekształcać w plemniki
beztkankowe (nibytkankowe) zwierzęta wyłącznie wodne (najczęściej morskie), osiadłe, zwykle kolonijne, o nieregularnym i najczęściej zmiennym kształcie, charakteryzują się brakiem symetrii
wielokomórkowce, których komórki charakteryzują się wysoką specjalizacją pod względem funkcji. Tworzą one wyraźną warstwę zew. i wew., a pomiędzy nimi wyst. mezohyl, nieprawidłowo nazywany mezogleą. W ich ciele nie występują właściwe organy ani tkanki. Brak komórek nerwowych i mięśniowych
Podział gąbek ze względu na budowę szkieletu:
gąbki pospolite (węglan wapnia)
gąbki szklane(krzemionka)
gąbki wapienne (krzemionka i spongina przypominająca keratynę)
sklerogąbki=gąbki koralowe (aragonit i krzemionka)
riochin