Strukturalizm
struktura = budowa
· Świat nie jest bezładnym zbiorem elementów, lecz systemem tworzącym całość; struktura nie jest sumą elementów, lecz nową jakością; zmiany w niej dokonują się tylko przez przyczyny immanentne
Organizmalizm (organicyzm)
organon = narzędzie, narząd
· Cała przyroda stanowi całość funkcjonującą w sposób podobny jak organizm żywy
· Organizmy żywe traktowane są jako systemy, w których części składowe spełniają swoje funkcje przypadające im ze względu na ich miejsce w całości
· Świat składa się z odrębnych struktur, których nie da się sprowadzić do sumy ich składników; podlegają one swoistym prawom
· L. von Bartalanffy (ogólna teoria systemów); J. S. Haldane
Witalizm
vis vitalis = siła życiowa
· Istnieje zasadnicza różnica między materią nieożywioną a ożywioną; zjawiska życiowe są niesprowadzalne do procesów fizykochemicznych
· O życiu decyduje obecność „siły życiowej” – niematerialnej zasady życia
· H. Driesch, H. Bergson
dleyk