M.TUCHACZEWSKI POCHÓD ZA WISŁĘ.pdf

MICHAIL TUCHACZEWSKI

POCHÓD ZA WISŁĘ

Edycja komputerowa: Maciej Hus dla: www.zrodla.historyczne.prv.pl

Mail: historian@z.pl

MMIV®

Wykłady wygłoszone na kursie uzupełniającym Akademii Wojskowej

R.K.K.A. w Moskwie 7—10 lutego 1923 roku

Towarzysze! Głównym źródłem wykładów niniejszych są moje wspo-

mnienia. Po części opieram się na przejrzeniu naszych dokumentów

urzędowych oddziału operacyjnego sztabu frontu. Korzystałem również z

książki towarzysza Sergiejewa Od Dźwiny do Wisty oraz z niektórych

artykułów francuskich i polskich. Brak czasu nie pozwolił mi zatrzymać

się nad tym zagadnieniem tak długo, jak byłbym pragnął i jakby należało.

Dlatego wykłady będą miały charakter ogólnego rzutu oka na działania

wojenne z punktu widzenia strategu i charakter studium szczegółów

strategicznych. Działań taktycznych różnych jednostek wojskowych będę

w nich unikał.

Wybuch wojny

Przegląd wypadków rozpoczynam od chwili, kiedy Polacy rozpoczęli

natarcie na naszym froncie południowo-zachodnim i zajęli Kijów.

Ówczesne położenie Rosji sowieckiej było następujące: Kołczak był

zlikwidowany na wschodzie, Denikin był zlikwidowany na Kaukazie.

Tylko gniazdo Wranglowskie trzymało się na Półwyspie Krymskim. Na

północy i zachodzie (nie licząc Polski) działania były zakończone. Z

Łotwą podpisano już pokój. Toteż wystąpienie Polski zastało nas we

względnie pomyślnych dla nas warunkach. Gdyby rząd polski umiał

porozumieć się z Denikinem przed jego klęską, gdyby nie bał się hasła

imperialistycznego: ,,jedna, niepodzielna, wielka Rosja", wówczas

uderzenie Denikina na Moskwę, posiłkowane przez ofensywę polską z

zachodu, mogłoby skończyć się dla

nas znacznie gorzej i trudno nawet zdać sobie sprawę z możliwości osta-

tecznych wyników. Ale złożony splot interesów kapitalistycznych i na-

rodowych nic pozwolił zrodzić się temu sojuszowi i Armii Czerwonej

wypadło potykać się z wrogami po kolei, co w znacznej mierze ułatwiło

jej zadanie.

Na ogół wiosną 1920 mieliśmy możność przerzucić prawie wszystkie

nasze siły zbrojne na front zachodni i rozpocząć ciężką walkę z „białymi"

siłami Polaków.

Obszar działań wojennych

Obszar przewidywanych działań wojennych na froncie zachodnim

dzielił się mniej więcej według południka rzeką Berezyną. Brzegi tej rzeki,

błotniste i zalesione, na całej swojej przestrzeni są poważną przeszkodą

do jej forsowania. Te właściwości zwiększone są jeszcze tym, że w gór-

nym jej biegu, w rejonie m. Lepią — miast. Berezyny — jez. Pelik, znaj-

dują się prawie nieprzebyte błota, porosłe lasem. Na południe, wzdłuż

dolnego biegu oraz na wschód i zachód od rzeki, ciągną się

nieprzerwane lasy, przeważnie błotniste i bardzo słabo zaludnione. Kolej

przecina Berezynę zaledwie w trzech punktach: pod Borysowem,

Bobrujskiem i Szaciłkami. Wskutek tego rejon najwygodniejszy do

forsowania rzeki — w kierunku Ihumenia — jest niesłychanie niepodatny

dla zorganizowania komunikacji armii. Na północ od błot Berezyny,

między Leplem i Dźwiną, znajduje się sucha przestrzeń, wygodna do

przesuwania l działań wielkich mas wojska. Prawda, że rejon ten jest

poryty przez jeziora, jednakże tutaj wojsko działać będzie w okolicy

ludne), a przede wszystkim armia czynna ma tutaj wygodne połączenia:

rzekę Dźwinę i węzeł kolejowy połocki. Obszar ten Polacy nazywają

„wrotami smoleńskimi".

Na południe od dolnego biegu Berezyny teren staje się zupełnie nie-

odpowiedni do działań wielkich jednostek wojskowych. Lasy, bagna i

słabe zaludnienie są tego przyczyną.

Na ogół, można ustalić dwa kierunki najwygodniejsze dla naszego

uderzenia: wrota smoleńskie i kierunek Ihumenia.

Polacy w tym czasie ustawili się mniej więcej wzdłuż linii Dzisna— —

Połock—rzeka Ułła—st. Krupki—Bobrujsk—Mozyrz. Cechą dodatnią

„wrót smoleńskich" dla naszego natarcia było, jak już powiedziano wy-

żej, zaludnienie obszaru, srały grunt i dogodna komunikacja. Cechą

ujemną było to, że natarcie wprost od Połocka napotykało na drodze

bardzo ciężką przeszkodę — Dźwinę. Zaś uderzenie między Dźwiną a

Leplem zmuszało naszą armię, po przejściu do rejonu st. Orzechowna, do

załamania swojej linii operacyjnej przez zachodzenie prawym ramieniem

co najmniej na 90 stopni. W kierunku Ihumenia można było pozwolić

sobie na wygodny ruch po linii prostej. Jak wspomniano wyżej, ruch ten

musiał mieć miejsce w rejonie odznaczającym się bezdrożami i gruntem

lesisto-bagnistym, gdzie organizacja tyłów napotkać by musiała, przy

naszych nędznych środkach, przeszkody nieprzezwyciężone. Oto

dlaczego przy wypracowaniu planu działań zaczepnych dla uderzenia

głównego zostały obrane wrota smoleńskie.

III

Ugrupowanie sił

Według planu głównodowodzącego główną rolę strategiczną odegrać

miał front zachodni. Tu, w rejonie Witebsk—Tołoczyn—Orsza, skupiły się

wielkie siły, przewożone z różnych likwidowanych frontów. Wybrany przez

głównodowodzącego rejon koncentracyjny rozwiązywał dowództwu frontu

ręce, jeżeli chodzi o wybór tego lub innego kierunku operacyjnego. Kilku

marszami można było podciągnąć te siły do wrót smoleńskich i w takim

samym czasie skoncentrować się w kierunku Ihumenia.

Nasze skupione oddziały nie mogły być podciągnięte do jednakiego

poziomu. Te oddziały, które już poprzednio znajdowały się na froncie

zachodnim, nie wydawały się godne szczególnego zaufania. Stały one tu

przez kilka lat, rozciągnięte szeroko, przy czym wojsko polskie, bardziej

przedsiębiorcze, przez ciągłe wycieczki i drobną szarpaninę męczyło i

demoralizowało naszych żołnierzy. Tracili działa, karabiny maszynowe i

rannych. Jednocześnie z żadnej strony nie stosowano poważnych działań

aktywnych. To wszystko, w połączeniu z niepowodzeniami zeszło-

rocznymi w walkach z Polakami, rzucało na nasze oddziały jak gdyby cień

niepewności i pewnej nieśmiałości. Odwrotnie, oddziały przybywające z

innych frontów, dopiero co przez nas zwycięsko zlikwidowanych, pełne

byty wojowniczego nastroju i bardzo wysokiego napięcia ducha. Zdolność

ich do boju była bezwarunkowo wielka.

Oddziały miejscowe frontu zachodniego (dywizje strzelców 48, 53, 8,

10, 17, 2 i 57) zajmowały linię frontu bojowego. Oddziały przerzucone z

innych frontów skoncentrowane były w wyżej wskazanym rejonie

Witebsk—Tołoczyn—Orsza. Na froncie zachodnim były tylko dwa do-

wództwa armii: dowództwo 15 i 16 Armii. Tymczasem zamierzona kon-

centracja (stosownie do ilości dwudziestu jeden dywizji) wymagała nie

mnie), jak 4 do 5 dowództw armii. Oddziałów technicznych, łączności i

kolejowych było na froncie zachodnim bardzo niewiele, bezwarunkowo za

mało do choć trochę poważniejszych działań wojennych. Ściąganie tych

oddziałów na ogół znacznie opóźniło się w stosunku do ściągania

zasadniczych rodzajów broni, skutkiem czego działania następne odby-

wać się musiały w nadzwyczaj trudnych warunkach.

Wojsko polskie rozciągnięte było kordonem wzdłuż całej zajętej przez

nie linii, mniej więcej równomiernie. Każda ich dywizja starała się wy-

dzielić odwód; armie ze swojej strony czyniły to samo. W ten sposób

oddziały rozciągnięte równomiernie wzdłuż frontu, eszelonowały się

również mnie) więcej równomiernie w głąb. Ta pozorna równowaga roz-

mieszczenia polskiego przez samo swoje założenie rodziła pewne nie-

bezpieczeństwo, a mianowicie to, że dowództwo polskie, bez względu na

wysiłki, nie mogłoby skupić w jakimkolwiek kierunku głównej masy

wojska. Nasze natarcie zawsze napotkać musiało zaledwie nieznaczną

część armii polskie), a następnie mogło kolejno odpierać przeciwnatarcie

dowódców.

Te błędy rozmieszczenia polskiego były przez nas wzięte pod uwagę i

przy organizacji natarcia liczono na to, aby silne uderzenie naszych prze-

ważających sił od razu zniszczyło pierwszą linię polską. Ażeby osiągnąć

w najkrótszym czasie najlepszy wynik, dowódcy dywizji otrzymali rozkaz

wprowadzenia swoich oddziałów w bój od razu, bez pozostawiania

jakichkolwiek odwodów. Nasze oddziały masą swoją gniotły i, w całym

tego słowa znaczeniu, znosiły w punkcie uderzenia oddziały pierwszej

linii polskie). Potem kolejne uderzenia odwodów me były już straszne i

odwody dzieliły losy swej pierwszej linii.

Za to pod względem wyszkolenia stan wojska polskiego był na ogół

wyższy niż naszych oddziałów. Uzbrojenie i umundurowanie również

było lepsze.

Wzajemny stosunek liczebny naszych i polskich sił po zakończeniu

naszej koncentracji równoważył się. Sztab polowy uważał nawet, że

będziemy silniejsi. Ale to wynikało stąd, że my liczebność oddziałów

obliczaliśmy według walczących. Polacy zaś — według bagnetów i

szabel (tablica I), co znacznie utrudniało wyliczenia.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: