prace na wysokoĹ›ci.[1].pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 11/2006

Wyposa¿enie

i techniczne

œrodki ochronne

do prac

mgr in¿. ANDRZEJ D¥BROWSKI

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Pañstwowy Instytut Badawczy

na wysokoœci

W artykule omówiono wyposa¿enie pracy oraz techniczne środki ochronne, których zastosowanie zmniejsza ryzyko zawo-

dowe podczas wykonywania prac na wysokości. Szczególn¹ uwagê zwrócono na przeznaczenie i zakres zastosowania oraz

zasady bezpieczeñstwa u¿ytkowania: wyposa¿enia do przenoszenia pracowników, k³adek (pomostów) wznosz¹cych siê,

mostków lub k³adek dachowych, rusztowañ, drabin, balustrad ochronnych, pokryw zabezpieczaj¹cych otwory w pod³o¿u

oraz siatek bezpieczeñstwa.

Equipment and technical means of protection of people on a height

This paper discusses work equipment and safeguarding which decrease occupational risk when working on a height. Special attention was

focused on the use and range of application as well as on the principles of using safely equipment for worker transportation, rising scaffold

bridges, footbridges used on roofs, scaffoldings, ladders, protection barriers, covers securing openings and safety nets.

Podesty ruchome mog¹ mieæ napêd po-

zwalaj¹cy na przemieszczanie stanowisk pracy

w kierunku pionowym – hydrauliczny, elektrycz-

ny i pneumatyczny, a tak¿e rêczny i no¿ny.

Do prac w miejscach trudno dostêpnych

na wysokości mog¹ byæ równie¿ wykorzystywane

krzese³ka i kosze zawieszone na linach. Liny te

mog¹ byæ mocowane do maszyn (np. wysiêgni-

ków ¿urawi) lub do sta³ych konstrukcji budow-

lanych. Wymagania bezpieczeñstwa zwi¹zane

z u¿ytkowaniem tych urz¹dzeñ (fot. 2. i 3.) okre-

ślaj¹ przepisy [1, 2]. Podczas u¿ytkowania nale¿y

zwróciæ szczególn¹ uwagê na zastosowanie

w tych urz¹dzeniach (niezale¿nie od lin nośnych)

prowadnicy pionowej – liny bezpieczeñstwa [1, 2],

zabezpieczonej przed odchylaniem wiêkszym ni¿

2 m i umo¿liwiaj¹cej prawid³owe zastosowanie

aparatu samohamuj¹cego do mocowania szelek

bezpieczeñstwa. Rozporz¹dzenie ministra gospo-

darki [1] określa tak¿e szczególne wymagania wo-

bec wykorzystuj¹cych ten sprzêt pracowników,

którzy powinni byæ odpowiednio przeszkoleni

w zakresie wykonywanych czynności oraz pro-

cedur ratunkowych.

Wymagania bezpieczeñstwa dotycz¹ce

linowych urz¹dzeñ ochronnych stosowanych

do tego typu wyposa¿enia mo¿na znaleźæ

w normach [7, 8].

Wstêp

Pracownicy wykonuj¹cy pracê na wysokości

(czyli co najmniej 1 m od poziomu pod³o¿a) po-

winni mieæ zapewnion¹ odpowiedni¹ ochronê

przed upadkami z wysokości. Przepisy [1, 2] sta-

nowi¹, ¿e dla potrzeb zapobiegania wypadkom

pierwszeñstwo w stosowaniu powinny mieæ

środki ochrony zbiorowej (techniczne środki

ochronne) nad środkami ochrony indywidu-

alnej (które s¹ niejako ostateczności¹).

Do prac na wysokości stosowane s¹ tak¿e

specjalistyczne maszyny i urz¹dzenia zwiêk-

szaj¹ce bezpieczeñstwo pracowników. W tym

artykule, omówiono takie maszyny i urz¹dzenia

oraz techniczne środki ochronne, zwracaj¹c

uwagê na ich przeznaczenie i zakres zasto-

sowania, a tak¿e zasady bezpieczeñstwa

ich u¿ytkowania. Wskazano równie¿ przepisy

i normy, w których mo¿na znaleźæ szczegó³owe

informacje w tym zakresie.

nieprzejezdne (np. zawieszone na linach

– fot.1. – lub na masztach), których nie mo¿na

przemieściæ w kierunku poziomym bez ich de-

monta¿u. Podstawowe wymagania dotycz¹ce

bezpieczeñstwa u¿ytkowania tych urz¹dzeñ

określono w rozdziale 8. rozporz¹dzenia mini-

stra infrastruktury [2], a szczegó³owe wymaga-

nia bezpieczeñstwa – w normach [4, 5].

Fot. 1. Ruchomy podest zawieszony na linach

Photo. 1. A cable moving work platform

Stosowane s¹ równie¿ podesty ruchome

przejezdne , w których podnoszone stanowisko

pracy (w koszu lub na pomoście z balustrad¹)

znajduje siê na koñcu ruchomego wysiêgnika

(np. teleskopowego, no¿ycowego) moco-

wanego do przejezdnej platformy. Platforma

ta mo¿e byæ ci¹gniêta przez inne maszyny

lub mieæ w³asny napêd (mo¿e to byæ tak¿e

samochód ciê¿arowy). Wymagania dotycz¹ce

bezpieczeñstwa u¿ytkowania przejezdnych

podestów ruchomych (rys. 1.) mo¿na znaleźæ

w rozporz¹dzeniu ministra gospodarki [1] oraz

normie [6].

Maszyny i urz¹dzenia stosowane

podczas prac na wysokości

Specjalistyczne maszyny i urz¹dzenia

u³atwiaj¹ prowadzenie prac na wysokości,

szczególnie w miejscach trudno dostêpnych,

zmniejszaj¹c ryzyko zawodowe podczas

ich wykonywania.

Wyposa¿enie do przenoszenia osób

Wyposa¿eniem tym s¹ maszyny i urz¹dze-

nia stosowanie do prac na wysokości w miej-

scach trudno dostêpnych. Prace te wymagaj¹

jednak przestrzegania odpowiednich zasad

bhp dotycz¹cych miêdzy innymi: uprawnieñ

operatorów, sprawdzeñ dokonywanych przez

uprawnione organy nadzoru i przegl¹dów

przed rozpoczêciem pracy.

Wyposa¿eniem stosowanym do tego celu

s¹ miêdzy innymi ruchome (podnoszone) po-

desty robocze . Mog¹ to byæ podesty ruchome

Fot. 2. Linowe urz¹dzenie

krzese³kowe

Photo. 2. A cable work seat

Fot. 3. Kosz zawieszony

na linie

Photo. 3. A cable work

basket

Rys. 1.

Teleskopowy

przejezdny po-

dest ruchomy

Fig. 1. A tele-

scopic elevated

mobile work

platform

K³adki (pomosty) wznosz¹ce siê

Urz¹dzenia te (umieszczone na wysokości,

np. ponad wykopami – rys. 2.) umo¿liwiaj¹

pokonywanie pochylonych dróg dla pieszych

pomiêdzy ró¿nymi poziomami pod³o¿a. K³adki

powinny byæ wyposa¿one w balustrady ochron-

ne z boku (omawiane w dalszej czêści artyku³u)

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 11/2006

oraz dodatkowo przy pochyleniu wiêkszym ni¿

15% – w listwy umocowane poprzecznie, w od-

stêpach nie mniejszych ni¿ 0,4 m lub w schody

o szerokości nie mniejszej ni¿ 0,75 m [2].

W normach [9, 10] podano wymagania do-

tycz¹ce tych urz¹dzeñ zapewniaj¹cych dostêp

do stanowisk pracy. Normy te mog¹ byæ przydat-

ne w szerszym zakresie (nie tylko w odniesieniu

do maszyn) przy wyborze środków dostêpu,

zale¿nie od ich pochylenia (tj. zwyk³ych pochylni,

pochylni antypoślizgowych z poprzecznymi

listwami, schodów drabinowych lub drabin).

lub rozbiórce budynków i innych budowli,

z zapewnieniem dostêpu do tych obiek-

tów. Materia³ami stosowanymi do budowy

tych urz¹dzeñ s¹: aluminium, stal i drewno.

Ze wzglêdu na zasady budowy, rusztowania

dzieli siê na niesystemowe i systemowe.

Rusztowania niesystemowe s¹ to konstruk-

cje rurowo-z³¹czkowe, których wymiary siatki

konstrukcyjnej nie s¹ jednoznacznie narzucone

przez ściśle określone wymiary elementów sk³a-

dowych. W warunkach budowy montowane

s¹ wg projektów indywidualnych, ustalaj¹cych

po³o¿enie wszystkich ³¹czonych elementów,

decyduj¹cych o wymiarze siatki konstruk-

cyjnej, pionowości stojaków, rozmieszczeniu

stê¿eñ i zakotwieñ. Pomosty robocze uk³adane

s¹ z desek lub bali drewnianych.

Rusztowania systemowe maj¹ wymiary

jednoznacznie określone przez po³¹czenia

umieszczane na sta³e na elementach rusztowa-

nia – z uwzglêdnieniem sposobu przenoszenia

obci¹¿eñ. Przyk³adem rusztowañ systemowych

s¹ rusztowania modu³owe (w których po³¹cze-

nia ze stojakami wystêpuj¹ w sta³ych punktach

wêz³owych, rozmieszczonych w regularnych

odstêpach – modu³ach) i ramowe (o pionowej

konstrukcji nośnej sk³adaj¹cej siê z prefabryko-

wanych p³askich ram). Typowe rusztowania

systemowe montowane s¹ zgodnie z instrukcj¹

monta¿u i eksploatacji.

Drabiny

Drabiny s¹ wykonywane z drewna, stali,

aluminium oraz materia³u izolacyjnego (do

prac pod napiêciem). Zgodnie z rozporz¹-

dzeniem ministra gospodarki [1] drabiny

mog¹ byæ przeznaczone do krótkotrwa³ego

wykorzystywania podczas robót na wyso-

kości, tylko w przypadku, gdy zastosowanie

innego bezpieczniejszego sprzêtu nie jest uza-

sadnione z powodu niskiego poziomu ryzyka

zawodowego.

W zale¿ności od przeznaczenia, mo¿na

wyró¿niæ drabiny charakteryzuj¹ce siê zró¿-

nicowan¹ budow¹, np. przystawne (rys. 4a)

i rozstawne (rys. 4b).

Rys. 2. Przyk³ad pochylonej k³adki drewnianej nad

wykopem (ze zdjêt¹ balustrad¹ w celu pokazania

zabezpieczeñ przed poślizgniêciem)

Fig. 2. An example of a rising scaffold bridge over an

excavation (with a removed triple-guard side protection

to show step-support strips against slipping)

Mostki lub k³adki zabezpieczaj¹ce

Mostki lub k³adki zabezpieczaj¹ce (rozk³adaj¹-

ce obci¹¿enia na swojej powierzchni) s¹ stosowa-

ne jako dodatkowa ochrona i uk³adane g³ównie

na dachach (rys. 3.) oraz innych powierzchniach

w starych budynkach o s³abej wytrzyma³ości.

Powinny byæ zabezpieczone przed podnosze-

niem i przemieszczaniem siê, a ich powierzchnia

powinna chroniæ stoj¹cych na niej pracowników

przed poślizgniêciem siê (np. przez zastosowanie

mocowanych poprzecznych listew). Wymóg

stosowania sta³ych lub przenośnych mostków

i k³adek zabezpieczaj¹cych na dachach, których

wytrzyma³ośæ nie zapewnia bezpiecznego prze-

bywania na nich osób, określa rozporz¹dzenie

ministra infrastruktury [2].

Rys. 4. Drabiny: a) przystawna, b) rozstawna

Fig. 4. Ladders: a) placement ladder, b) stepladder

Podstawowe wymagania bezpieczeñstwa

ich u¿ytkowania [1-3] dotycz¹ przede wszyst-

kim ograniczeñ zakresu wykonywanych prac

(np. zakaz wykonywania robót murarskich

i tynkarskich z drabin przystawnych oraz cie-

sielskich z drabin na wysokości powy¿ej 3 m,

wykonywanie robót malarskich przy wykorzy-

staniu drabin rozstawnych tylko do wysokości

nie przekraczaj¹cej 4 m od poziomu pod³ogi)

oraz zapewnienia stabilności i zabezpieczenia

przed nie przewidywan¹ zmian¹ po³o¿enia tych

urz¹dzeñ. Dalsze informacje w tym zakresie

podaj¹ normy [12-15].

Fot. 4.

Wykorzystywanie

rusztowañ jezd-

nych do prac

wykoñczeniowych

przy elewacji

budynku

Photo. 4. The use

of a mobile scaf-

fold for finishing

work at a buildin-

g’s elevation

Techniczne środki ochronne

stosowane podczas prac na wysokości

Zakres zastosowania technicznych środków

ochronnych jest zró¿nicowany, a w³aściwe

ich stosowanie pozwala na ograniczenie ryzyka

zawodowego zwi¹zanego z prac¹ na wysokości.

Obowi¹zuj¹ce ogólne wymagania w zakresie

bezpieczeñstwa ich u¿ytkowania określaj¹

przepisy prawne, ale Polskie Normy zawieraj¹ce

wskazania dla producentów tych urz¹dzeñ po-

daj¹ równie¿ informacje dla u¿ytkowników.

Rys. 3. Pokrywa na dachu o s³abej wytrzyma³ości zasto-

sowana w celu ochrony pracowników przed skutkami

zawalenia siê konstrukcji budowlanej

Fig. 3. A cover used on a low-resistance roof to protect

workers against the results of the collapse of the

construction

Nale¿y równie¿ zwróciæ uwagê na po-

dzia³ rusztowañ ze wzglêdu na podstawowe

ich przeznaczenie, tj. rusztowania robocze

i ochronne.

Rusztowania robocze s¹ to wszystkie typy

rusztowañ (³¹cznie z rusztowaniami jezdnymi

– fot. 4.) s³u¿¹ce do utrzymywania osób,

materia³ów i sprzêtu podczas wykonywania

z nich prac na wysokości.

Rusztowania ochronne nie s¹ przezna-

czone do wykonywania pracy, lecz stanowi¹

zabezpieczenie przed upadkiem z wysokości

ludzi oraz przedmiotów. Mog¹ one byæ wyko-

rzystywane np. jako zabezpieczenie podczas

wykonywania robót dekarskich.

Podstawowe wymagania dotycz¹ce bez-

pieczeñstwa u¿ytkowania rusztowañ określaj¹

rozporz¹dzenia [1, 2, 3].

Balustrady ochronne

Balustrady ochronne przez swoj¹ budowê

minimalizuj¹ ryzyko upadku z wysokości. Mog¹

byæ stosowane do ochrony przed upadkiem

do zag³êbieñ (rys. 5.), z rusztowañ, obiektów

budowlanych itd. Balustrady s¹ wykonywane

np. z drewna i stali, nie mog¹ byæ natomiast

wykonywane z taśm i linek.

Rusztowania

Rusztowania [11] stosuje siê, aby zapewniæ

bezpieczeñstwo podczas prac na wysokości

– przy wznoszeniu, konserwacji, naprawie

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 11/2006

Przepisy i normy podaj¹ wymagania dotycz¹-

ce wymiarów i po³o¿enia balustrad w stosunku

do stref niebezpiecznych w zale¿ności od miejsc

ich zainstalowania. Rozporz¹dzenia [2, 3] określaj¹

wymagania dotycz¹ce budowy i umiejscowienia

balustrad stosowanych w przypadku obiektów

budowlanych oraz przy wykopach.

Pokrywy zabezpieczaj¹ce otwory w pod³o¿u

Pokrywy mog¹ np. przykrywaæ otwory w da-

chach i stropach budynków oraz w ziemi. S¹ one

wykonane g³ównie z drewna lub ze stali (tak¿e

w postaci kratownic stanowi¹cych dodatkowe

zabezpieczenie przed poślizgniêciem siê).

W przypadkach szczególnie uzasadnio-

nych wzglêdami bezpieczeñstwa wymagane

jest szczelne przykrycie wykopu [2]. Jeśli jako

techniczny środek ochronny przed upadkiem

do zag³êbienia w ziemi, zastosujemy szczeln¹

pokrywê, wówczas zamiast stosowania balustrad

teren robót mo¿na oznaczyæ linami lub taśmami

umieszczonymi wzd³u¿ wykopu na wysokości

1,1 m i w odleg³ości 1 m od krawêdzi wykopu [2].

których skutkiem s¹ czêsto ciê¿kie urazy lub

śmieræ pracownika.

Jednak warunkiem osi¹gniêcia tego celu

jest prawid³owe u¿ytkowanie tego wyposa-

¿enia pracy przez pracowników odpowiednio

przygotowanych i systematycznie szkolonych

w tym zakresie.

Rys. 5. Balustrada

stosowana w celu

ochrony przed

upadkiem

do wykopu

Fig. 5. A barrier

used to protect

against falling

into an excavation

PIŚMIENNICTWO

[1] Rozporz¹dzenie Ministra Gospodarki z dnia

30 października 2002 r., w sprawie minimalnych

wymagañ dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny

pracy w zakresie u¿ytkowania maszyn przez

pracowników podczas pracy (DzU nr 191, poz.

1596, zm. DzU 2003 r., nr 178, poz. 1745)

[2] Rozporz¹dzenie Ministra Infrastruktury z dnia

6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny

pracy podczas wykonywania robót budowlanych

(DzU nr 47, poz. 401)

[3] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej

z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych

przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (Tekst

jedn. DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650)

[4] PN-EN 1808:2002 Wymagania bezpieczeñ-

stwa dotycz¹ce podestów ruchomych wisz¹cych.

Obliczenia projektowe, kryteria stateczności,

budowa. Badania

[5] PN-EN 1495: 1999 Podesty ruchome. Podesty

ruchome masztowe samowznosz¹ce

[6] PN-EN 280:2003 Podesty ruchome przejezdne.

Obliczenia projektowe. Kryteria stateczności.

Budowa. Bezpieczeñstwo. Badania i próby

[7] PN-EN 341:1999 Indywidualny sprzêt chro-

ni¹cy przed upadkiem z wysokości. Urz¹dzenia

do opuszczania

[8] PN-EN 1496:2001 Sprzêt ratowniczy.

Ratownicze urz¹dzenia podnosz¹ce

[9] PN-EN ISO 14122-1 Maszyny. Bezpieczeñstwo.

Sta³e środki dostêpu do maszyn. Czêśæ l: Dobór sta-

³ych środków dostêpu miêdzy dwoma poziomami

[10] PN-EN ISO 14122-2 Maszyny. Bezpieczeñstwo.

Sta³e środki dostêpu do maszyn. Czêśæ 2: Pomosty

robocze i przejścia

[11] Myrcha K., Misztela A., Bieñ J. Europejskie i krajowe

wymagania bezpieczeñstwa dotycz¹ce rusztowañ.

Materia³y seminaryjne pt. Bezpieczeñstwo przy pracach

budowlanych w świetle nowych przepisów i praktyki

organizowanego w ramach IV Konferencji Forum

Liderów Bezpiecznej Pracy, Poznañ, wrzesieñ 2002

[12] PN-EN 131-1: 1997 Drabiny. Terminologia.

Rodzaje i wymiary funkcjonalne

[13] PN-EN 131-2:1997 Drabiny. Wymagania i bada-

nia oraz oznakowanie

[14] PN-EN 1147:2002 Drabiny przenośne dla stra¿y

po¿arnej

[15] PN-EN ISO 14122-4:2005 (U) Maszyny.

Bezpieczeñstwo. Sta³e środki dostêpu do maszyn.

Czêśæ 4: Drabiny sta³e

[16] PN-EN 1263-1:2004 Siatki bezpieczeñstwa.

Czêśæ 1: Wymagania bezpieczeñstwa, metody

badañ

[17] PN-EN 1263-2:2004 Siatki bezpieczeñstwa.

Czêśæ 2: Wymagania bezpieczeñstwa dotycz¹ce

stawiania siatek bezpieczeñstwa

Siatki bezpieczeñstwa

Siatki bezpieczeñstwa (fot. 7.) – umiesz-

czone najbli¿ej jak jest to mo¿liwe pod sta-

nowiskiem pracy, mog¹ byæ wykorzystywane

do powstrzymania upadku osób z wysokości,

gdy z przyczyn technicznych nie mog¹ byæ

zastosowane inne wcześniej omówione tech-

niczne środki ochronne.

Urz¹dzenia te mog¹ znaleźæ zastosowanie

podczas prowadzenia robót na wysokości

przy konstrukcjach dachowych, na mostach,

przy nieos³oniêtych otworach i krawêdziach

oraz niestabilnych konstrukcjach. Siatki bez-

pieczeñstwa stanowi¹ jedno z zabezpieczeñ

chroni¹cych przed upadkiem z wysokości

podczas pracy [2].

Wymagania szczegó³owe dotycz¹ce para-

metrów technicznych siatek bezpieczeñstwa

(np. maksymalne odkszta³cenie i wysokośæ

spadania, wielkośæ oczka, wysokośæ siatki

nad pod³o¿em oraz sposób jej mocowania)

określaj¹ normy [16, 17].

Zainstalowane balustrady powinny sk³adaæ

siê z porêczy ochronnych umieszczonych

na wysokości, co najmniej 1,1 m oraz krawê¿ni-

ków o wysokości, co najmniej 0,15 m. Pomiêdzy

porêcz¹ a krawê¿nikiem (w po³owie wysoko-

ści) powinna byæ zamocowana poprzeczka

lub przestrzeñ ta powinna byæ wype³niona

w sposób uniemo¿liwiaj¹cy wypadniêcie osób.

Wyj¹tkiem s¹ balustrady w rusztowaniach

systemowych, gdzie rozporz¹dzenie ministra

infrastruktury [2] dopuszcza umieszczanie

porêczy ochronnej na wysokości 1 m.

Podczas prowadzenia wykopów balustra-

dy powinny byæ umieszczane w odleg³ości

nie mniejszej ni¿ 1 m od krawêdzi wykopu

(np. do³u na wapno, wykopu pod przewody

wodoci¹gowe lub kanalizacyjne) [2].

Podczas robót równie¿ otwory w ścianach

zewnêtrznych obiektu budowlanego (fot. 5.),

stropach lub inne, których dolna krawêdź

znajduje siê poni¿ej 1,1 m od poziomu stropu

lub pomostu powinny byæ zabezpieczone

balustradami [2].

Fot. 5. Balustrada

drewniana

umieszczona przy

krawêdzi stropu

Photo. 5. Wooden

triple-guard side

protection placed

on the edge of a

ceiling

Fot. 7. Przyk³ad wykorzystywania siatki bezpieczeñstwa

podczas robót na wysokości

Photo. 7. A sample use of a safety net during work

on a height

Podsumowanie

W artykule przedstawiono techniczne środ-

ki ochronne oraz maszyny i urz¹dzenia s³u¿¹ce

zapewnieniu bezpieczeñstwa pracy pracow-

nikom wykonuj¹cym roboty na wysokości

zaliczone do prac szczególnie niebezpiecznych

[3] oraz zmniejszaniu ryzyka zawodowego na

tych stanowiskach pracy. Jak wynika z treści

artyku³u, mog¹ one spe³niæ w³aściwie swoj¹

rolê w ograniczaniu upadków z wysokości,

Balustrady przy krawêdziach dachów

(fot. 6.) s¹ tak¿e jednym ze środków ochrony

stosowanym przed upadkami z wysokości [2].

Fot. 6. Balustrada

metalowa umiesz-

czona przy krawê-

dzi dachu

Photo. 6. Metal-

guard side protec-

tion placed on the

edge of a roof

Publikacja opracowana na podstawie wy-

ników zadania zrealizowanego w projekcie

celowym zamawianym nr 16-21 pn. „System

analizy wydarzeñ wypadkowych w środo-

wisku pracy dla potrzeb profilaktyki” dofi-

nansowanego przez Komitet Badañ Nauko-

wych oraz Ministerstwo Gospodarki, Pracy

i Polityki Spo³ecznej w latach 2001–2004.

Wykonawca: Centralny Instytut Ochrony

Pracy – Pañstwowy Instytut Badawczy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: