Katarzyna Bańkowska
Aneta Jeziorska
Ekonomika i organizacja gospodarstw rolniczych – ćwiczenia
Wydawnictwo SGGW
4
Spis treści
Słowo wstępne 5
CZYNNIKI PRODUKCJI W GOSPODARSTWIE ROLNICZYM 7
1 Ziemia 7
1.1 Powierzchnia ogólna gospodarstwa a powierzchnia użytków rolnych 7
1.2 Jakość gleb 9
1.3 Wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej - WWRPP wg IUNG (Instytut Uprawy i Nawożenia Gleb) 11
1.4 Wskaźnik ukształtowania rozłogu 13
2 Organizacja siły roboczej w gospodarstwie 14
2.1 Kategorie zatrudnionych w rolnictwie 14
2.2 Zasoby siły roboczej w gospodarstwach wielkoobszarowych 17
3 Trwałe i obrotowe środki produkcji 17
3.1 Trwałe środki produkcji 18
3.2 Struktura środków produkcji w gospodarstwie 21
3.3 Zasoby siły pociągowej. 22
ORGANIZACJA PRODUKCJI W GOSPODARSTWIE 24
4 Organizacja produkcji roślinnej w gospodarstwie. 24
5 Organizacja produkcji zwierzęcej. 31
5.1 Struktura stada i struktura inwentarza żywego, rodzaje sztuk przeliczeniowych 31
5.2 Obrót stada 32
5.3 Obliczanie powierzchni paszowej 40
WYNIKI PRODUKCYJNE I EKONOMICZNE 42
6 Kategorie produkcji, dochodu i zysku w gospodarstwie 42
6.1 Kategorie produkcji 42
6.2 Kategorie dochodów w gospodarstwie. 47
6.3 Schemat obliczania kategorii dochodowych od nadwyżek bezpośrednich. 47
6.4 Schemat obliczania dochodu z tytułu zarządzania 50
6.5 Schemat obliczania kategorii dochodowych wg FADN. 51
6.6 Kategorie zysku w przedsiębiorstwie. 51
KALKULACJE ROLNICZE 53
7 Koszty siły roboczej, koszty eksploatacji siły pociągowej, koszty eksploatacji maszyn 53
7.1 Koszty siły roboczej 53
7.2 Koszty eksploatacji siły pociągowej i maszyn 54
7.3 Koszty amortyzacji 56
8 Kalkulacje pełne kosztów 57
9 Kalkulacje nadwyżek bezpośrednich NB i kalkulacje różnicowe 62
9.1 Kalkulacja NB roślinnej 63
9.2 Kalkulacja NB zwierzęcej 64
9.3 Kalkulacje różnicowe 67
Słowo wstępne
Skrypt jest przeznaczony dla studentów Wydziału Ekonomiczno – Rolniczego odbywających zajęcia z Ekonomiki i organizacji gospodarstw rolniczych na kierunkach ekonomia, zarządzanie i marketing, finanse i bankowość. Może być również wykorzystywany przez studentów innych Wydziałów, którzy w programie studiów mają ćwiczenia obejmujące ekonomikę gospodarstw rolniczych.
Skrypt składa się z czterech części.
Część pierwsza dotyczy czynników produkcji w gospodarstwie rolniczym: ziemi, pracy i środków produkcji (kapitału). Zawiera omówienie tych pojęć oraz ćwiczenia i zadania z tego zakresu.
Część druga jest poświęcona organizacji produkcji w gospodarstwie rolniczym, a w szczególności produkcji roślinnej i zwierzęcej. Zawiera również omówienie elementów organizacji produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz odpowiednie zadania i ćwiczenia.
Część trzecia obejmuje wyniki produkcyjne i ekonomiczne, w której omówiono kategorie produkcji, dochodu i zysku w gospodarstwach i przedsiębiorstwach rolniczych. Zawiera omówienie pojęć, zadania i ćwiczenia.
Część czwarta obejmuje wybrane elementy kalkulacji rolniczych. Omówiono w niej kalkulacje kosztów siły roboczej, pociągowej oraz kalkulacje pełne i niepełne kosztów produkcji produktów roślinnych i zwierzęcych. Ta część również zawiera zadania i ćwiczenia.
Skrypt dzięki przyjętej konstrukcji, na którą składają się omówienia pojęć, zadania, ćwiczenia, powinien ułatwić studentom nabycie umiejętności charakteryzowania organizacji gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych, obliczania kategorii produkcji, dochodów i zysku, a także sporządzania kalkulacji pełnych i niepełnych.
CZYNNIKI PRODUKCJI W GOSPODARSTWIE ROLNICZYM
Oceniając zasoby ziemi w gospodarstwie, charakteryzujemy następujące jej walory:
a) powierzchnia ogólna i jej struktura;
b) powierzchnia i struktura użytków rolnych;
c) jakość gleb:
- klasy bonitacyjne,
- wskaźnik udziału gleb dobrych,
- hektary przeliczeniowe,
- wskaźnik bonitacji gleb,
d) wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej;
e) ukształtowanie rozłogu gospodarstwa;
:
Powierzchnia ogólna gospodarstwa rolnego to cały obszar określony jego granicami, w którym możemy wydzielić:
a) użytki rolne – jest to część ziemi użytkowana rolniczo, do której zaliczamy grunty orne, trwałe użytki zielone (łąki i pastwiska), plantacje trwałe (np. sady), a także ugory i odłogi[1].
b) użytki pomocnicze – zalicza się do nich grunty pod budynkami i urządzeniami, podwórzami, rowami melioracyjnymi itp. Są to grunty, których nie wykorzystuje się bezpośrednio do produkcji rolniczej, ale są one niezbędne do jej prowadzenia.
c) użytki nierolnicze – grunty zajęte przez lasy, parki, stawy, jeziora, żwirownie itp.
d) nieużytki – grunty, które ze względu na swoje właściwości nie mogą być użytkowane w żaden powyższy sposób (np. bagna, góry itp., a także ziemia czasowo nieużytkowana).
Na podstawie procentowego udziału poszczególnych grup użytków (rolnych, pomocniczych i nierolniczych) oraz nieużytków w ogólnej powierzchni gospodarstwa określana jest struktura powierzchni ogólnej gospodarstwa.
Z punktu widzenia produkcji najbardziej interesującą grupą są użytki rolne, wśród których wyróżnia się:
a) grunty orne (GO) – stanowią podstawowy areał użytków rolnych, a ich cechą charakterystyczną jest okresowe odwracanie wierzchniej powierzchni gleby.
b) trwałe użytki zielone (TUZ) – łąki i pastwiska – są to grunty porośnięte roślinnością trawiastą, użytkowaną kośnie lub pastwiskowo.
c) plantacje trwałe są to grunty pod roślinnością wieloletnią, np.: sady, winnice, szkółki drzew, plantacje krzewów, chmielniki, wikliny itp.
Procentowy udział tych grup użytków w łącznej ich powierzchni stanowi strukturę użytków rolnych.
Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych według danych Powszechnego Spisu Rolnego w 2002 r.
w Polsce w grupie gospodarstw 30-50 ha
Ogółem 19324,78 tys. ha 100% 100%
Użytki rolne 16899,30 87,44% 91,56%
Grunty orne 13066,50 67,22% 72,33%
w tym odłogi i ugory 2302,21 11,91% 4,88%
Sady ...
zsaio