Flawiusz_Józef - Przeciw Apionowi.pdf - Józef Flawiusz - WTLibrary

Józef Flawiusz

„Przeciw Apionowi”

KSIĘGA PIERWSZA

Motywy napisania i plan działania — Wrogość i ignorancja

przyczyną rozsiewania oszczerstw

Myślę, najdostojnieszy z mężów, Epafrodycie 1 , że w swoim dziele po-

święconym naszym dawnym dziejom 2 dostatecznie jasno wyłożyłem jego

przyszłym czytelnikom sprawę pradawnego pochodzenia naszego narodu ży-

dowskiego, zachowania przezeń pierwotnej czystości rasowej i sposobu

osiedlenia się w kraju, który dzisiaj zajmujemy. Historię tę, obejmującą

okres pięciu tysięcy lat 3 , napisałem w języku greckim podług naszych ksiąg

świętych. Ponieważ jednak, jak przekonałem się, bardzo wielu, dając posłuch

oszczerstwom rozsiewanym przez pewnych ludzi wskutek wrogości, nie ma

zaufania do tego, co napisałem na temat naszych dawnych dziejów, a na do-

wód stosunkowo późnego pojawienia się naszego narodu przytacza się oko-

liczność, że sławni historycy greccy nie uznali go godnym jakiejkolwiek

wzmianki, poczułem się w obowiązku o wszystkich tych sprawach pokrótce

napisać. Z jednej strony pragnę wykazać naszym potwarcom, że są wrogo

nastawieni i świadomie dopuszczają się kłamstwa, z drugiej zaś strony —

sprostować błędy wynikłe z niewiedzy i pouczyć wszystkich, którzy chcą

znać prawdę o naszym pradawnym istnieniu. Na poświadczenie zaś swoich

twierdzeń przytoczę pisarzy, którzy cieszą się u Greków opinią najbardziej

godnych zaufania we wszystkich w ogóle sprawach dotyczących starożytno-

ści. Natomiast poglądy autorów, którzy wypisują zniesławiające nas i kłam-

liwe rzeczy, zestawię w taki sposób, że sami sobie będą przeczyli. Postaram

się także wyjaśnić powody, dla których jedynie nieliczni autorowie greccy

wspomnieli o naszym narodzie w swoich dziełach historycznych. Nadto za-

poznam z pisarzami, którzy nie pominęli milczeniem naszych dziejów, tych,

co ich nie znają lub udają, że ich nie znają.

Pisarze greccy nie są miarodajni w sprawach

dotyczących pradawnych czasów

Więc najpierw wielce zdumiewają mnie poglądy, według których w spra-

wach najdawniejszych wydarzeń należy zwracać się jedynie do Greków i od

nich dowiadywać się prawdy, natomiast ani nam, ani innym ludziom nie

można dawać wiary. Ja jednak stwierdzam, że rzecz ma się zupełnie odwrot-

nie, jeśli mamy z samych faktów wysnuwać rzetelne wnioski i nie kierować

się czczymi przesądami. I w rzeczy samej, u Greków, jak można stwierdzić 4 ,

wszystko dzieje się niedawno 5 , by tak rzec, wczoraj lub przedwczoraj; mam

tu na myśli zakładanie miast, wynalezienie sztuk i spisanie praw, a już chyba

do najpóźniej szych ze wszystkich osiągnięć należy troska o pisanie historii.

Natomiast Egipcjanie, Chaldejczycy i Fenicjanie — że na razie nie umiesz-

czę na liście razem z nimi naszego narodu — mają, jak to przyznają sami

Grecy, bardzo starą i utrwaloną tradycję historyczną. Wszystkie te narody

bowiem zamieszkują kraje najmniej narażone na niszczące działanie warun-

ków atmosferycznych i niemało dokładały starań, aby żadne z ich dziejo-

wych wydarzeń nie pogrążyło się w niepamięci, lecz jak święte zawsze pozo-

stało zachowane w dokumentach publicznych, sporządzonych przez

najmędrszych ludzi. Natomiast krainę grecką nawiedziły rozliczne klęski ży-

wiołowe 6 , które zatarły pamięć minionych wydarzeń i w miarę jak jeden

okres następował po drugim, zawsze ludzie każdej epoki uważali, że wszys-

tko w tym kraju zaczyna się od ich czasów. Późno też i z niemałym trudem

posiedli znajomość pisma, bo przecież ci, którzy fakt posługiwania się nim

chcą odnieść do jak najdawniejszych czasów, chlubią się tym, że przejęli je

od Fenicjan i Kadmosa 7 . Ale nawet z tego czasu nie można by wskazać do-

kumentu zachowanego w świątyniach albo w pomnikach publicznych 8 , bo

przecież kwestia, czy ci, którzy tyle lat później brali udział w wyprawie tro-

jańskiej, używali pisma 9 , jest przedmiotem sporu i dociekania i prawdę mó-

wiąc, raczej przeważa pogląd, że nie znany im był obecny sposób pisania.

A w ogóle w literaturze greckiej nie można znaleźć żadnego bezspornego

dzieła starszego od poezji Homera, który przecież, jak wiadomo, żył po woj-

nie trojańskiej. A nawet i on, jak powiadają, nie pozostawił swoich poema-

tów na piśmie, lecz przechowywano je w pamięci i dopiero później złożono

w jedną całość z różnych pieśni, wskutek czego sporo jest w nich niezgodno-

ści 10 . A co się tyczy Greków, którzy [pierwsi] usiłowali pisać historię —

mam na myśli Kadmosa z Miletu, Akusilaosa z Agros 11 i innych, których

wymienia się po nim — to żyli oni krótko przed wyprawą Persów na Grecję.

Co więcej, nawet pierwsi filozofowie greccy, którzy traktowali o sprawach

niebieskich 12 i boskich, jak Ferecydes z Syros, Pitagoras i Tales 13 , w swej

skromnej twórczości byli, jak się powszechnie przyjmuje, uczniami Egipcjan

i Chaldejczyków. Pisma ich Grecy uważają w ogóle za najstarsze, a niektó-

rzy nawet niezupełnie są przekonani o ich autentyczności.

Sprzeczności w pismach różnych historyków greckich

Czyż więc nie jest to absurd, że Grecy w swej zarozumiałości mniemają,

iż oni jedni posiadają wiedzę o dawnych czasach i prawdę o nich rzetelnie

przekazują? Każdy przecież może z łatwością dowiedzieć się od ich własnych

historyków, że nie pisali oni na podstawie solidnej wiedzy, lecz że poszczegól-

ni autorzy przedstawiali fakty według swego domniemania. Bo ileż to razy

sami się wzajemnie zbijają w swoich dziełach i nie wahają się podawać o tych

samych wydarzeniach najzupełniej sprzecznych wiadomości! Byłoby rzeczą

zbyteczną, abym pouczał czytelników lepiej ode mnie poinformowanych,

w jakiej mierze Hellanikos 14 różni się od Akusilaosa w sprawach genealogii 15 ,

jak często Akusilaos poprawia Hezjoda 16 lub jak Eforos 17 wykazuje Hellani-

kosowi kłamliwość w bardzo licznych wypadkach, Eforosowi zaś Timajos 18 ,

Timajosowi późniejsi pisarze, a Herodotowi 19 — wszyscy. Timajos nawet

o dziejach Sycylii nie uznał za stosowne pisać zgodnie z Antiochem, Filisto-

sem czy Kalliasem 20 . Podobnie też nie są zgodni z sobą attydografowie 21

w sprawach attyckich czy dziejopisowie Argos w rzeczach argiwskich. Ale

cóż tu mówić o historiach poszczególnych miast i mniej ważnych rzeczach,

skoro nawet o wyprawie Persów i towarzyszących jej wypadkach najznakomi-

tsi historycy podają sprzeczne wiadomości? Nawet Tukidydesowi niektórzy

krytycy wytykają wiele pomyłek, choć uchodzi on za autora, który dzieje swo-

ich czasów opisał z największą dokładnością.

Powody rozbieżności: a) Brak troski o zapisywanie faktów

w dokumentach urzędowych

Można by zapewne znaleźć, gdyby chcieć tego dociekać, wiele innych

przyczyn takiej rozbieżności, lecz ja największe znaczenie przywiązuję do

dwóch, o których zaraz powiem. Zacznę od tej, która moim zdaniem jest waż-

niejsza. Otóż fakt, że Grecy w pierwotnych czasach nie przejawiali troski o za-

pisywanie bieżących wydarzeń w dokumentach publicznych z pewnością

szczególnie sprzyjał powstawaniu omyłek, a także swobodnemu podawaniu

kłamliwych relacji przez autorów, którzy później chcieli pisać na tematy staro-

żytne. Ową niedbałość o pisanie kroniki wykazywały nie tylko inne miasta

greckie, ale nie można stwierdzić, aby coś podobnego sporządzali nawet sami

Ateńczycy. Uważa się ich za autochtonów i troszczących się o naukę, a naj-

starszymi ich dokumentami publicznymi mają być prawa o zabójstwie spisane

dla nich przez Drakona, który żył krótko przed tyranią Pizystrata 22 . A cóż po-

wiedzieć o Arkadyjczykach, którzy chlubią się swoim starodawnym pocho-

dzeniem? Wszak oni z trudem i jeszcze później nauczyli się pisać!

b) Dbałość raczej o formę literacką niż o prawdę historyczną

Skoro tedy brak było jakiejkolwiek podstawy w dokumentach urzędo-

wych, które pozwoliłyby zarówno pouczać ludzi żądnych wiedzy, jak i dema-

skować kłamców, między historykami zachodziły liczne rozbieżności. Do te-

go trzeba dodać taką oto drugą przyczynę. Otóż tym, którzy zabrali się do

pisania, nie tyle chodziło o prawdę (mimo że zawsze skorzy są składać taką

obietnicę), ile o to, aby zabłysnąć talentami literackimi. A jeśli uznali, że jakiś

temat nadawał się do tego, żeby pod tym względem prześcignąć innych sła-

wą 23 , sięgali po niego; stąd jedni zwracali się do mitów, drudzy gwoli przy-

podobania się wychwalali bądź miasta, bądź królów, a jeszcze inni zajęli się

krytyką wydarzeń lub historyków, spodziewając się, że takim sposobem osiąg-

ną rozgłos. Krótko mówiąc, postępując niezmiennie w taki sposób, pozostają

w całkowitej sprzeczności z metodą historyczną. Albowiem probierzem pra-

wdziwości historycznej jest zgodność tego, co wszyscy mówią i piszą o tych

samych faktach. Natomiast pisarze ci uważali, że jeśli będą odmiennie pisać

o tych samych sprawach, to przez to okażą się najbardziej wiarygodnymi na

świecie. Tak więc wprawdzie pod względem wymowy i talentu literackiego

winniśmy historykom greckim oddać palmę pierwszeństwa, jednak gdy cho-

dzi o ukazanie prawdy w historii pradawnych czasów, a w szczególności po-

szczególnych narodów obcych, bynajmniej nie można tego powiedzieć.

Dbałość Żydów o swe pisma — arcykapłani i prorocy

są ich strażnikami

Myślę, że skoro w tym względzie panuje ogólna zgoda, nie mam potrzeby

mówić o tym, iż u Egipcjan i Babilończyków od najdawniejszych czasów tro-

ska o kroniki i badanie ich spoczywały u tych pierwszych w rękach kapłanów,

a u drugich — w rękach Chaldejczyków. Spośród narodów utrzymujących

stosunki z Grekami Fenicjanie czynili największy użytek z pisma zarówno

przy załatwianiu zwykłych spraw życiowych, jak i dla utrwalenia w pamięci

Flawiusz_Józef - Przeciw Apionowi.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: