Wykład VI
Psychogenne zaburzenia funkcji biologicznych
1. ZABURZENIA ODŻYWIANIA:
Anorexia nervosa - jadłowstręt psychiczny
Kryteria DSM-IV
spadek wagi ciała poniżej 85% normy (u osób w wieku, w którym jeszcze się rośnie: o 15% mniejszy przyrost wagi w stosunku do osiąganego wzrostu)
intensywny lęk przed przybraniem na wadze
zaburzenia w sposobie doświadczania wagi i kształtu ciała
u kobiet po menarche, brak co najmniej trzech kolejnych miesiączek
Ü typ ograniczający
Ü typ objadająco-przeczyszczający
regularne epizody niekontrolowalnego objadania się i zachowań „wydalających”
Bulimia nervosa - żarłoczność psychiczna
powtarzające się epizody gwałtownego objadania się
è jedzenie w krótkim czasie takiej ilości jedzenia, która dla większości osób jest zdecydowanie za duża, by można było ją zjeść w takim czasie i okolicznościach
è poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu
stosowanie nawracających zachowań kompensacyjnych służących zapobieganiu przyrostowi masy ciała
występowanie powyższych objawów przeciętnie 2 razy na tydzień przez 3 miesiące
samoocena wyznaczona głównie przez kształt i wagę ciała
Ü typ przeczyszczający: regularne prowokowanie wymiotów lub używanie środków przeczyszczających albo odwadniających
Ü typ nieprzeczyszczający: zachowania kompensacyjne w postaci poszczenia lub uprawiania intensywnych ćwiczeń fizycznych
POWIKŁANIA MEDYCZNE:
anoreksji
è zaburzenia sercowo-naczyniowe
è zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego
è brak miesiączek
è osteoporoza
è hipotermia (wzmożona wrażliwość na chłód)
è zaburzenia pracy nerek
è zmiany dermatologiczne (sucha, łuszcząca się skóra)
è zaburzenia neuropsychiatryczne
bulimii
spowodowane wymiotami
è zapalne obrzęki ślinianek przyusznych
è ropne lub inne choroby dziąseł
è erozja szkliwa zębów z przebarwieniami i próchnicą
è obrażenia grzbietowych części dłoni
spowodowane nadużywaniem środków przeczyszczających i odwadniających
è arytmia serca
è postępujące uszkodzenie nerek
è odwrócenie perystaltyki
è napady drgawkowe
DIAGNOZA RÓŻNICOWA:
è ch. systemowe (u. trawienia, nowotwory)
è nadczynność tarczycy
è cukrzyca
è schorzenia organiczne podwzgórza i przysadki (zespół Glinskiego i Simmondsa)
è zaburzenia psychiczne
ð bulimia
ð depresja endogenna
ð schizofrenia
ð uzależnienia (amfetamina)
è choroby zakaźne
è choroby u. nerwowego
è choroby metaboliczne
è inne uwarunkowania psychiczne
ð somatyzacja
ð zaburzenia lękowe
ð zespoły natręctw
ð osobowość typu bordeline
UWAGA! Nie rozpoznaje się bulimii, gdy spełnione są kryteria diagnostyczne anoreksji.
EPIDEMIOLOGIA ANOREKSJI I BULIMII:
¡ 90-95% kobiety
¡ anoreksja: < 1 % (0,3%, Hoek, van Hoeken, 2003), okres dojrzewania
¡ bulimia: 2% (1%, Hoek, van Hoeken, 2003)
¡ formy subkliniczne, przede wszystkim w okresie adolescencji
¡ istnienie grup ryzyka
śmiertelność nawet do 18% w wypadku długotrwałej anoreksji, zdecydowanie niższa w wypadku bulimii
• zaburzenia układu sercowo-naczyniowego
• samobójstwa
CZYNNIKI RYZYKA:
płeć 10 /1
rasa/pochodzenie etniczne
¡ trudności w generalizacji
¡ najrzadsze występowanie wśród Azjatów
wiek
przynależność do grup
otyłość rodziców
objawy psychopatologiczne u rodziców
¡ zaburzenia jedzenia
¡ zaburzenia afektywne
¡ zaburzenia lękowe
o w wypadku bulimii
¡ uzależnienia
¡ fobia społeczna
o w wypadku anoreksji
¡ zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
Indywidualne czynniki ryzyka:
Czynniki poznawcze
è obsesyjne myśli
Sunday i in., 1995, natrętne myśli u osób z ZO:
à u 74% > 3 godzin dziennie
à u 42% > 8 godzin dziennie
à 37% osób w ogóle nie miało w ciągu dnia godziny wolnej od takich myśli
à 50% osób usiłowało się ich bezskutecznie pozbyć
à ale 20% osób, głównie z rozpoznaniem anoreksji, czerpało satysfakcję z ich doznawania
è błędy poznawcze: zaburzenia obrazu ciała, zaburzenia w percepcji sygnałów płynących z ciała
Perfekcjonizm
è przekonanie o konieczności dążenia do doskonałości za wszelką cenę
à drobne niedostatki są postrzegane jako poważne wady
à normalne ciało jest postrzegane jako niedoskonałe
è czynnik tradycyjnie istotny w etiologii anoreksji: nasilony perfekcjonizm zostaje nawet po wyleczeniu - przyczyna negatywnego afektu?
Brak satysfakcji z ciała
è koncentracja negatywnych emocji na własnym ciele
è różnica między ciałem pożądanym a posiadanym
è czynnik konieczny, lecz niewystarczający
à ciało jako obszar zyskiwania kontroli i tożsamości
à inwestowanie w perfekcyjne ciało jako „projekt egzystencjalny”
SKUTECZNOŚĆ ODDZIAŁYWAŃ PSYCHOTERAPEUTYCZNYCH:
BULIMIA
è skuteczność podejścia poznawczo-behawioralnego nastawionego na modyfikację określonych zachowań
¡ 20 sesji w ciągu 5 miesięcy
¡ 1/3 do 1/2 pacjentów uzyskuje trwałą poprawę
è leki antydepresyjne: efekt słabszy
è grupy wsparcia: pomocne jedynie dla niektórych osób
è nie zidentyfikowano czynników warunkujących efektywność psychoterapii u danego pacjenta
ANOREKSJA
è w uzasadnionych wypadkach konieczność hospitalizacji (przymusowe leczenie - kwestie etyczne)
è u młodszych pacjentów (adolescenci) terapia rodzinna
è u starszych terapia poznawczo-behawioralna (niższa skuteczność niż przy bulimii)
è nie stwierdzono wpływu farmakoterapii na wzrost wagi
ANOREKASJA – perspektywa systemowa
S. Minuchin: koncepcja rodziny psychosomatyczej
1. Istnieje pewien sposób organizacji rodziny, który ma ścisły związek z pojawieniem się i podtrzymywaniem objawu.
2. Objaw pełni istotną rolę w utrzymywaniu homeostazy rodzinnej.
o charakterystyczne cechy relacji rodzinnych:
è uwikłanie
è zmieszanie (enmeshment)
è nadopiekunczość
è sztywność
è nieumiejętność rozwiązywania konfliktów (subsystem małżeński: prowokowanie konfliktów + blokowanie ich komunikowania)
è włączanie dziecka w konflikt rodziców (koalicje)
2. ZABURZENIA IDENTYFIKACJI PŁCIOWEJ I PREFERENCJI SEKSUALNYCH
Niezgodność płci biologicznej (budowa wewnętrzna i wygląd zewnętrzny osoby) z płcią psychiczną (poczucie przynależności do płci)
Zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie
¡ wystąpienie symptomów przed pokwitaniem
¡ nieliczne dzieci z zaburzeniami identyfikacji płciowej stają się transseksualistami
TRANSSEKSUALIZM
DYSFUNKCJE SEKSUALNE
Zaburzenia związane z fazami reakcji seksualnych prowadzącymi do zakłócenia fizjologicznego współżycia seksualnego, począwszy od motywacji seksualnej, a skończywszy na satysfakcjonującym obu partnerów akcie seksualnym
¡ powstanie i istnienie potrzeby seksualnej, która może przybierać postać zbyt silnego pragnienia lub jego braku
¡ stopień nasilenia reakcji seksualnej
¡ możliwość doświadczenia orgazmu
FAZA REAKCJI SEKSUALNEJ
MOŻLIWA DYSFUNKCJA FAZY
1. GOTOWOŚĆ SEKSUALNA
1. Zahamowanie gotowości seksualnej
brak wzwodu, brak lubrikacji i niechęć do współżycia
2. Awersja seksualna, wstręt do pożycia (depresja, choroby somatyczne, niechęć do partnera)
2. PODNIECENIE SEKSULANE
1.brak wzwodu lub ustąpienie wzwodu, brak lubrikacji lub bolesność współżycia
2. Brak psychologicznej reakcji przyjemności
3. ORGAZM
kasica171