Co kazdy dyrektor szkoly powinien wiedziec.doc

Co każdy dyrektor szkoły powinien wiedzieć

o indywidualnym nauczaniu oraz indywidualnych zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych?

Dyrektorzy szkół oraz nauczyciele bardzo często zwracają się do Kuratorium Oświaty z pytaniami dotyczącymi organizacji nauczania indywidualnego. Wy­chodząc im naprzeciw postanowiliśmy odpowiedzieć na te zadawane najczęściej.

Jakie przepisy prawne regulują kwestie związane z nauczaniem indywidualnym?

Art. 71b ust. 1a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U.      z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zmianami) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 stycznia 2003 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz.U. Nr 23, poz. 193).

Dla jakich uczniów organizuje się nauczanie indywidualne?

Zgodnie z art. 71b ust. 1a ustawy o systemie oświaty „indywidualnym na­uczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły".

Ta forma nauczania przeznaczona jest dla uczniów poważnie chorych, z cięż­kimi urazami, po wypadkach, operacjach itp.

Upośledzenie umysłowe, wady wzroku, słuchu - nawet poważne, nie kwali­fikują dziecka do nauczania indywidualnego. Uczeń dotknięty niepełnosprawno­ścią może być nauczany indywidualnie tylko ze względu na chorobę.

Kto wydaje decyzję w sprawie nauczania indywidualnego?

Dyrektor szkoły, do której uczęszcza uczeń. Podstawą wydania decyzji jest „orzeczenie o potrzebie indywidualnego nauczania" wydane przez zespól orze­kający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej oraz wniosek rodziców. Decyzja jest wyda­wana w porozumieniu z organem prowadzącym szkolę.

Czy organ prowadzący ma prawo nie zgodzić się na prowadzenie nauczania indywidualnego, na przykład ze względu na brak środków finansowych?

Nie. Każde dziecko w wieku do lat 18 musi być objęte jakąś formą realizacji obo­wiązku szkolnego. Dla dziecka, któremu stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły, taką formą jest właśnie naucza­nie indywidualne. Natomiast uczeń pełnoletni ma zagwarantowane prawo do nauki.

W jakim tygodniowym wymiarze godzin powinno być prowadzone nauczanie indywidualne. Czy regulują to jakieś przepisy?

§3 ww. rozporządzenia stanowi, że tygodniowy wymiar godzin indywidualnego nauczania wynosi:

1.     Dla uczniów zerowego etapu edukacyjnego (klasy wstępnej) – od 4 do 6 godzin;

2.     Dla uczniów klas I – III szkoły podstawowej – od 6 do 8 godzin;

3.     Dla uczniów klas IV – VI szkoły podstawowej – od 8 do 10 godzin;

4.     Dla uczniów gimnazjum – od 10 do 12 godzin;

5.     Dla uczniów szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych – od 12 do 16 godzin.

Czy uczeń nauczany indywidualnie może być zwolniony z części przedmiotów, np. plastyki, religii, języka obcego, informatyki?

Uczeń może być zwolniony wyłącznie z wychowania fizycznego (na ogólnych zasadach) oraz z nauki drugiego obowiązkowego języka obcego (dotyczy ucznia z wadą słuchu lub z głęboką dysleksją – §8 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych). Pozostałe przedmioty ujęte w szkolnym planie nauczania dla danej klasy muszą być reali­zowane, oczywiście proporcjonalnie do ogólnej liczby godzin nauczania indywi­dualnego. Uczeń musi być z tych przedmiotów oceniony. Jest to podstawa do klasyfikacji i uzyskania promocji.

Nie należy lekceważyć takich przedmiotów jak plastyka i muzyka. Dla dziecka chorego mają one szczególne walory terapeutyczne.

§3 ust. 5  rozporządzenia stanowi, że„Dyrektor szkoły, na wniosek nauczyciela prowadzącego zajęcia indywidualnego nauczania może zezwolić na odstąpienie od realizacji niektórych treści nauczania objętych obowiązkowymi zajęciami edukacyjnymi, stosownie do możliwości psychofizycznych ucznia i warunków organizacyjnych nauczania”.

Jakie kwalifikacje powinni posiadać nauczyciele uczący dziecko zakwalifiko­wane do indywidualnego nauczania?

W zakresie przygotowania do nauczania przedmiotowego takie samo jak do pracy w szkole.

W pracy z dziećmi ze starszych klas, gdzie liczba przedmiotów jest duża. wskazane jest łączenie treści przedmiotów humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych, tak aby ograniczyć liczbę nauczycieli pracujących z dzieckiem. Takich ograniczeń wymaga organizacja nauczania oraz specyficzne potrzeby dziecka chorego.

Z powyższych względów organizujący nauczanie dyrektor szkoły musi przydzielić nauczanie odpowiednim nauczycielom. Byłoby wskazane i bardzo pomocne, gdyby prowadzący nauczanie posiadali przygoto­wanie z zakresu pedagogiki leczniczej (terapeutycznej).

Nauczanie dziecka chorego a równocześnie niepełnosprawnego prowadzić powinien nauczyciel z przygotowaniem z zakresu właściwego działu pedagogiki specjalnej (oligofrenopedagogiki, surdopedagogiki, tyflopedagogiki).

Jak postąpić w sytuacji, gdy w szkole brak odpowiednio przygotowanego na­uczyciela z zakresu pedagogiki specjalnej, który poprowadziłby nauczanie indywidualne dziecka zakwalifikowanego jednocześnie do kształcenia specjalnego?

Należy wyczerpać wszystkie możliwości pozyskania takiego nauczyciela. Dobrym sposobem jest zwrócenie się do najbliższej szkoły specjalnej, która ma wiedzę na temat pedagogów specjalnych, poszukujących pracy. Wyjściem jest także zawarcie umowy z nauczycielem ze szkoły specjalnej.

Zatrudnienie nauczyciela specjalisty jest bezwzględnie konieczne w przy­padku organizowania nauczania indywidualnego dla ucznia upośledzonego w lekkim oraz w stopniu umiarkowanym lub znacznym albo indywidualnych zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dziecka upośledzonego w stopniu głębokim.

Nawiasem mówiąc byłoby wskazane, aby w każdej szkole był co najmniej jeden nauczyciel z przygotowaniem z zakresu pedagogiki specjalnej.

Jaki program należy realizować z dzieckiem nauczanym indywidualnie?

W nauczaniu indywidualnym nauczyciel ma swoisty komfort. Może bowiem realizować program w pełni dostosowany do indywidualnych możliwości

ucznia. Musi uwzględnić poziom rozwoju intelektualnego oraz właściwą podsta­wę programową. Uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim oraz dzieci z normą intelektualną obowiązuje ta sama podstawa („Podstawa progra­mowa kształcenia ogólnego dla szkól podstawowych i gimnazjów"), natomiast dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym „Podstawa programowa kształce­nia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowa­nym i znacznym w szkołach podstawowych, gimnazjach i oddziałach przysposabiających do pracy w zasadniczych szkołach zawodowych” (Dz.U. z 2002 r. Nr 51. poz. 458). Nauczyciel uczący dziecko chore musi także uwzględnić wpływ choroby na funkcjonowanie w sterze społecznej i emocjonalnej oraz warunki organizacyjne.

Gdzie powinno się odbywać nauczanie indywidualne, w domu czy             w szkole?

Zgodnie z §2 ust.4 ww. rozporządzenia „Zajęcia w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia, w szczególności w domu rodzinnym, specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej”. Jednakże „W celu pełnego osobowego rozwoju uczniów objętych indywidualnym nauczaniem oraz ich integracji ze środowiskiem rówieśników, dyrektor szkoły w miarę posiadanych możliwości, uwzględniając stan zdrowia dzieci, organizuje im uczestniczenie w życiu szkoły, np. w uroczystościach okolicznościowych”.

Niedopuszczalna jest natomiast sytuacja, gdy dziecko regularnie uczęszcza na lekcje oraz jest „douczane indywidualnie" w ramach przyznanego mu nauczania indywidualnego.

Co robić, gdy rodzice dziecka nie życzą sobie wizyt nauczycieli                    w domu?

Nauczanie indywidualne odbywa się na życzenie rodziców. To oni występują z wnioskiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej o wydanie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, przedkładają zaświadczenie lekarza – specjalisty o chorobie dziecka. Na ich wniosek dyrektor szkoły organizuje indywidualne nauczanie w oparciu o obowiązujące przepisy. Jeżeli rodzice nie życzą sobie by nauczyciele przychodzili do domu aby uczyć chore dziecko, to należy domniemywać, że nie zdają sobie sprawy z tego czym jest indywidualne nauczanie. Rodzice powinni być informowani o sposobie organizacji indywidualnego nauczania – przez poradnię psychologiczno-pedagogiczna i przez szkołę, wówczas ich decyzje będą w pełni świadome.

W jaki sposób należy dokumentować zajęcia z dzieckiem nauczanym indywidualnie?

Zgodnie z §11 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu         z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji        (Dz. U. Nr 23 poz. 225 oraz z 2003 r. Nr 107, poz. 1003) w przypadku ucznia nauczanego indywidualnie szkoła/przedszkole prowadzą odrębny dla każdego ucznia/wychowanka dziennik indywidualnego nauczania”.

Dziecko nauczane indywidualnie pozostaje uczniem konkretnej klasy – powinno więc być wpisane do dziennika lekcyjnego (z odpowiednią adnotacją). Do tego dziennika należy wpisać ustalone dla ucznia oceny końcoworoczne (semestralne) oraz ocenę z zachowania.

Pozostała dokumentacja prowadzona jest analogicznie jak w stosunku do innych uczniów. Dotyczy to również wydawania świadectw.

Co to są indywidualne zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze?                  Czy organizuje się je na tych samych zasadach jak indywidualne nauczanie?

Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze są formą realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim.

Mogą one być prowadzone w formie indywidualnej lub zespołowej.

Organizację tych zajęć regulują odrębne przepisy: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 1997 r. w sprawie zasad organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz. U. Nr 14, poz. 76).

Określony w §9 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia wymiar godzin (2 godzin dziennie na zajęciach indywidualnych) jest obligatoryjny.

Zajęcia te może prowadzić wyłącznie nauczyciel posiadający kwalifikacje               z zakresu oligofrenopedagogiki.

Sposób organizowania tych zajęć jest analogiczny jak w przypadku nauczania indywidualnego..

Jaka jest przyczyna wzrostu przypadków indywidualnego nauczania            w szkołach?

Trudno odpowiedzieć na to pytanie bez przeprowadzenia odpowiednich ba­dań. Niemniej można zauważyć wzrost liczby dzieci niepełnosprawnych (w tym szczególnie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym lub znacznym) realizu­jących w tej formie obowiązek szkolny. Uczniowie ci najczęściej przez cały okres nauki pozostają w domu. Powodem tego stanu rzeczy jest brak, ze strony rodziców, chęci umieszczenia dziecka w szkole specjalnej. Jest to zjawisko bar­dzo niepokojące. Dziecko jest bowiem skazane na izolację społeczną, ograniczo­ny zakres oddziaływań rewalidacyjnych (które gwarantuje szkoła specjalna).

Opracowanie:

st. wiz. mgr Maria Rusin

KO w Rzeszowie

1