Socjologia Religi – zajęcia drugie
1.J. G. Frazer - Badacz religii. Uważał, że magia jest poprzedniczką Religi. Magia nie zakładała istnienia bytów personalnych
[James George Frazer (ur. 1 stycznia 1854 w Glasgow, zm. 7 maja 1941) – sir, szkocki antropolog społeczny, filologii historyk religii. Wywarł znaczny wpływ na wczesne etapy współczesnych studiów nad mitologią i porównywaniem religii.
Magiczny (mityczny) typ kultury - Filarem frazerowskiej teorii kultury magicznej jest definicja tzw. „magii sympatycznej.“ Główną cechą magii sympatycznej była wiara ludzi w pewne mistyczne relacje istniejące pomiędzy rzeczami a zjawiskami, nazywanych prawem ładu wewnętrznego. Magia sympatyczna "tłumaczy świat" na podstawie dwóch zasad. Pierwszą z tych zasad możemy określić mianem zasady podbieństwa czyli "magią homeopatyczną". Magia homeopatyczna występuje w chwili, kiedy ludzie wierzą, że "podobne powoduje i wytwarza podobne". Chęci zawładnięcia prawami przyrody przejawiają się w tym wypadku w ich naśladowaniu. U ludzi "dzikich", którzy praktykują ten rodzaj magii, spotykamy się m.in. z próbą przywołania deszczu za pośrednictwem wylewania wody na ziemię, z usiłowaniami, mającymi na celu osłabienie przeciwnika np. za pomocą niszczenia jego portretu. Drugą zasadę można nazwać prawem dotyku – „magią przenośną“. Zasada ta wynika z przekonania, że rzeczy, które wcześniej były już z sobą w kontakcie lub tworzyły całość, będą na siebie oddziaływać również po ich rozdzieleniu (braku kontaktu fizycznego pomiędzy rzeczami), często niezależnie od odległości. Klasycznym przykładem wiary w magię przenośną jest m.in. próba zdobycia jakiejś części ciała przeciwnika (włosów, paznokci) lub jego ubrania i za ich pośrednictwem negatywnie wpływać na jego życie.
Religijny typ kultury - arodziny religii, która z czasem wyparła magię, rozpoczynają wyższe stadium rozwojowe kultury. Według Frazera religia powstała w momencie, gdy człowiek stracił wiarę w zasady magii homeopatycznej i przenośnej i jednocześnie czuł, że nie jest w stanie zapanować nad przyrodą za pomocą własnych sił. Wiara w siły nadprzyrodzone, które miałyby panować nad wszechświatem skłoniła czarowników do specjalizacji na kapłanów religijnych. Ich domniemana możliwość kontaktowania się z siłami nadprzyrodzonymi umożliwiała im często zdobycie wielkiego prestiżu społecznego i mocy nad resztą ludzi. Ci najznaczniejsi stawali się często „królami boskimi“ a ich dusze były po śmierci czczone jako bóstwa.]
- Magia prawdopodobieństwa
- Magia kontaktowa
Przy zabiegach magicznych szamani, kapłani musieli znać i powtarzać formuły zaklęć.
2. E. B. Tylor XIX w.
[Tylor zajmował się przede wszystkim genezą kultury (podał jedną z pierwszych jej definicji) i religii. Był jednym z twórców ewolucjonizmu w naukach społecznych. Sądził, że pierwotną formą religii jest animizm, czyli wiara w istoty duchowe (spiritual beings), stanowiący podstawę wszystkich systemów religijnych, w tym monoteizmu. Tylor wniósł również znaczący wkład w rozwój teorii przeżytków kulturowych]
Próbował usystematyzować magię.
- Element psychiczny, pobudzenie wiary w człowieku, która powodowała uwierzenie w to, że magia leczy
- Używanie ziół leczniczych i jednoczesne wypowiadanie formuł zaklęć, gdzie tak naprawdę główną rolę odgrywały właśnie zioła lecznicze.
- Łatwowierność ludzka, wiara w innych ludzi, którzy rzekomo posiadają moc leczniczą
[ Zaraz mi się przypominają” Ręce które lecza”, jaka kpina. Pomyśleć, że ludzi od zawsze w trąbę się robiło.]
- Przypadkowa zbieżność zdarzeń, w 1 na 10 przypadków udało się coś osiągnąć i przypisywano to zadziałaniu magii.
W bardzo prosty sposób wyjaśniano nie właściwe działanie magii albo jego brak. Całą winę zrzucano na: nie właściwe warunki w których miał miejsce zabieg, nie takie zachowanie chorego,
Dokładność była najważniejszą rzeczą przy rytuałach magicznych, najmniejsza pomyłka przy wypowiadaniu formuły powodowała jej nie prawidłowe działanie.
E.B. Tylor przyjmował, że przed magią istniał animizm.
Animizm – to przekonanie, że duszę rozumiano jako świadomą wolę psychiczną, jaką posiadają nie tylko ludzie i zwierzęta ale również otaczające nas rzeczy (rzeki, chmury, góry itp.) Cała przyroda posiada duszę
Anima – Dusza
[Animizm (anima – dusza) – zespół wierzeń występujący w religiach archaicznych bądź tradycyjnych zakładający istnienie świata materialnego i duchowego, współistnienie duszy z ciałem, przypisujący duszę lub rzadziej ducha zmarłych ludzi, wszystkim roślinom, zwierzętom, minerałom ii żywiołom. Według niektórych z tych koncepcji dusza człowieka po śmierci przedostaje się do zaświatów, pełnych innych dusz oraz rozmaitych duchów. Duchy te mają wpływ na życie ludzi i bywają im przychylne lub nieprzychylne. Obecność idei animistycznych występowała w bardzo wielu religiach świata. Prawie nierozłącznym elementem wierzeń animistycznych jest obecność ludzi-ekstatyków – szamanów, mających wpływ na światy duchów, równoważących wzajemne stosunki między światem ludzkim a innymi światami.]
Dusze zwierząt albo przyrody mogą nam w naturalny sposób pomagać albo też szkodzić, zależy to od tego jaki będziemy mieli stosunek do nich.
3. Herbert Spencer – Kult przodków
[Spence zajął się badaniami nad rozwojem religii. Podobnie jak Edward Tylor uznawał jej stadialny rozwój. Uważał za pierwotną formę religii manizm, czyli wiarę w dusze przodków. Poszukiwał źródeł religii u ludzi pierwotnych. Wg niego człowiek pierwotny zauważając dualizm wielu zjawisk występujących w naturze (np. wschody, zachody słońca, księżyca itp.) przeniósł ów dualizm na swoje życie (sen, marzenia senne). W ten sposób wg Spencera wykształciła się wiara w istnienie ponadnaturalnej sfery, rządzonej siłami. Jest to nawiązanie do animizmu i animatyzmu Tylora. Spencer jest też nowożytnym odnowicielem euhemeryzmu, zgodnie z którym bogowie powstali w rezultacie apoteozy wybitnych jednostek, która zwykle rozpoczynała się jeszcze za ich życia, a nasilała się po śmierci.]
Najbardziej naturalna i najwcześniejsza forma religii, wyjaśniał, że dusze zmarłych żyją dalej.
Kult przodków rodziny, skoro dusze istnieją po śmierci to, każdy człowiek ma duszę nie zależną od ciała.
„ Omdlenie oznaczało, że dusza opuściła ciało na chwilę”
„Jeżeli odwiedziła mnie jakaś osoba we śnie, to oznaczało to że na tą chwilę jej dusza opuściła ciało”
Zdaniem Spencera ten rodzaj religii przekształcał się w kult przodków plemiennych (kult dusz, prawzór Boga). Dusze wybitnych osób z wiosek (szamanów, wodzów) były czczone szczególnie.
Wiara w Mane
[Mana to pochodząca z religii polinezyjskiej koncepcja energii w świecie materialnym, kult mana to manaizm. Mana może przemieszczać się z przedmiotu w przedmiot, z jednego istnienia w inne, ma właściwość przenikania całej rzeczywistości. Przedmioty i ludzi napełnionych maną otacza się szacunkiem i czcią. Jest ona także rozumiana jako jeden z rodzajów duszy człowieka, niezwiązanej bezpośrednio i na stałe z ciałem. Ilość mana w danym obiekcie jest zmienna: może jej przybywać lub ubywać, dlatego człowiek może zabiegać o jej pomnożenie w sobie lub ją utracić przez nierozważne postępowanie. Uważano również, że manę można obiektowi odebrać poprzez stosowanie odpowiednich praktyk magicznych. Oczywiście - istniały również sposoby zabezpieczania się przed takimi zabiegami, np. poprzez nadanie obiektowi wtórnej, pozornej nazwy. Duża ilość mana posiadanej przez ludzi (zwłaszcza naczelników plemion, kapłanów) świadczy o ich ponadprzeciętności i domaga się otaczania ich należnym szacunkiem. Mana zapewnia człowiekowi autorytet i władzę, siłę fizyczną i mądrość, bogactwo, sprawność rąk i umysłu.]
Plemiona rozumieją nie osobową siłę, która wyraża się w osobowym świecie. Mana jest zbliżona do magii.
Jeżeli przedmiot posiada Mane to jest przedmiotem przydatnym, jej brak sprawia że staje się on bezużyteczny ( jeżeli mam wędkę za pomocą której łapiemy dużo ryb to znaczy, że ma ona Mane, jeżeli nawet szprotki nie złapaliśmy to nie ma many i na opał z nią).
Mana może przysługiwać ludziom, zwierzętom i duchom.
4. Totemizm (Emile Durkheim) I połowa XIX w.
[Totem – termin określający zjawiska związane z relacjami człowieka ze zwierzęcym (lub roślinnym, czasem zjawiskiem przyrodniczym) przodkiem. Każdy klan posiada własny totem, nazwę, a jego członkowie połączeni są więzami pokrewieństwa. Totemy oznaczają mistyczne więzi między ludźmi, a jedynie wtórnie odzwierciedlają stosunki społeczne. Totem to również - w bardziej popularnym znaczeniu - godło rodziny lub klanu rodzinnego u wielu ludów pierwotnych. Totemem mogło być zwierzę, roślina lub jakiś martwy przedmiot, które uznawane było za protoplastę i opiekuna tej rodziny.]
Przekonanie o istnieniu ścisłego związku pewnej grupy osób (klanu) a jakimś przedmiotem naturalnym lub sztucznym. Ten przedmiot to totem i jest przez nich czczony. Klany często przyjmują nazwę tego przedmiotu (klan liścia, wiatru, tygrysa, błota, dziury albo co tam kto chce).
W przypadkach Małżeństw, należy je zawierać z członkami innych klanów (nikt nie chce się przecież chajtać z siostrą a klany to były wielkie rodzinny, prawie jak mafia :D) Przymus zawierania małżeństw z osobami z innych klanów.
W przypadkach przyjęcia nazwy np. zwierzęcia to zakazane jest spożywanie jego mięsa.
5. R. N. Bellaha Koncepcja Ewolucji Religii
( tu będzie poezja szarpana bo dużo z jego bełkotu nie zrozumiałem i nie zanotowałem, a jak ktoś ma więcej, bo chyba ktoś ma, to niech dopnie do tego to i ja skorzystam :D)
Jego zdanie religii w swojej historii było 5
- stadium Pierwotne
- s. Archaiczne
- s. Historyczne
- s. Noworzytne
- s. Współczesna
System symboli, czynności symboli, typy organizacji społecznych, oddziaływanie i konsekwencje na inne dziedziny.
System Symboli
- postacie przodków
- herosi
Związane z życiem doczesnym
Stadium religii archaicznej
Kult bogów ( postawa do świata, niekiedy nadrzędny rys majestatyczny)
Bóstwa panują nad pewnymi elementami życia doczesnego. System czynności, pojawiały się nabożeństwa i składanie ofiar. Czynności religijne obierają forme kultu, łatwo odróżnić to co ludzkie od tego co boskie.
Powstaje klasa Kapłanów.
Religie Historyczne
Istnieją różne religie ale pojawia się uniwersalizm, pojawia się świadomość transcendentna (istnienie świata świętego).
Pojawia się zbawienie ( hierarchiom na ziemi i w niebie)
Zbawienie wyznacza także czynności religijne (co trzeba robić i jak żyć aby zostać zbawionym)
Poczucie odpowiedzialności za swoje zbawienie.
Organizacja Religijna
Następuje rozdzielenie sfery religijnej od społecznej. Kapłani uzyskują monopol na kontakt z bóstwami.
Religia nowożytna
W dziedzinie symboli znaczenia zaczyna nabierać kontakt jednostki z jednostka transcendentną. Praca i życie codzienne zaczyna nabierać znaczenia, poprzez pracę można zasłużyć na zbawienie.
Człowiek ma być religijny na co dzień. Kościół wywiera wpływ na ogół życia codziennego, gospodarczego, politycznego. Rola państwa traci na znaczeniu.
Religia współczesna
Poszukiwanie nowych symboli. Szerokie kręgi ludzi religijnych uważają, że to ludzie indywidualnie dobierają sobie te prawa co ich dotyczą. Próba odnowy liturgii w kościołach aby przyciągnąć tą zindywidualizowana grupę. Wiele zmienionych form organizacyjnych.
6. Duchowni
3 najważniejsze
- Kapłanie
- Zakonnicy
- Prorocy
Stan społeczny w socjologii to zamknięta grupa ludzi, ich charakterystyczną cechą jest to, że wstęp do niej jest uzależniony od spełnienia pewnych warunków .
Kapłanie – definicja teologiczna. Osoba która posiada moc rozgrzeszania i udzielania innych sakramentów świętych. Jest to urząd pośrednika między ludźmi a bóstwami.
[Kapłan - osoba, która spełnia w imieniu wspólnoty funkcje kultowe i rytualne. Funkcje te nadają jej rolę przynajmniej częściowego pośrednika między Bogiem a ludźmi. Na ogół posiada pewne religijne przywileje, w zamian za co musi poddawać się określonym wymogom religijnej czystości. Kapłanom powierza się często również funkcje duchowej opieki oraz władzy religijnej nad członkami wspólnot. Kapłanem zostaje się jako wybrany przez wspólnotę lub też przez innych kapłanów. Dostęp do kapłaństwa może być ograniczony względami fizycznymi, płcią, dyspozycjami psychicznymi bądź też zdolnościami wrodzonymi i nabytymi. Właściwe stawanie się kapłanem (święcenia kapłańskie) stanowi chwilę o wysokim znaczeniu rytualnym, poprzedzoną okresem nauk i prób.]
Max Weber porównuje kapłana z czarownikiem. Jest to funkcjonariusz, stałej działalności polegającej na wpływaniu na bogów. Jego działalność wiąże się z działaniem w danym miejscu, jest to działalność ciągła. Rzeczowy aparat kultu działa w formie urzędu.
Główne funkcje Kapłana to kazania i dusz pasterstwo.
Dusz pasterstwo – religijna piecza nad jednostkami
Trzy formy, Charyzmatyczna – udzielenie łaski, pouczenie o obowiązkach religijnych zwłaszcza w momentach trudnych, forma połączona – religijne pocieszenie w potrzebie.
Kazanie – największe znaczenie w czasach proroków.
Dusz pasterstwo podstawowa forma działania i zdobywania władzy nad wyznawcami. Wpływa na wyznawców tym silniej im bardziej religia ma etyczny charakter.
Kapłanie:
- dziedziczenie (dziedziczy się władzę kapłańską z pokolenia na pokolenie)
- Z wyboru (czują potrzebę zostania kapłanem)
Dziedziczenie – uprawnienia są dziedziczne w rodzinie, niektóre rodziny mają monopol w tym urzędzie. (lewici, potomkowie króla Lewiego)
Kapłani wchodzą w stosunki małżeńskie aby kontynuować dziedziczenie. Uzyskane korzyści materialne są dziedziczne.
Z wyboru – Kwestia selekcji poprzez cechy intelektualne. Przy wykonywaniu tego zawodu są postawione warunki np.: celibat
Kapłani stanowią żelazną linie dla pokrewieństwa duchowego. Kapłaństwo jest przeznaczone tylko dla mężczyzn. W niektórych częściach świata to się zaczęło zmieniać. Ważną cechą kapłana jest zdrowie fizyczne i umysłowe.
„ Ofiara nie może być uszkodzona, musi być nie naruszona, tak samo kapłan musi być nie naganny i nie naruszony, idealne ciało (w sensie nie może być poraniony, mieć 6 palców itp. :D)
Szkolenie ordynacja (usadowienie na urzędzie)
Szkolenie praktyczne
Szkolenie teoretyczne
Szkolenie dyscyplinarne
Praktyczne – Umiejętności właściwego przeprowadzana rytuału. Odpowiednie wypowiadanie formuł, słów, intonacji.
Teoretyczne - Wiedza dotycząca doktryny, Nadzorowanie członków swojej kongregacji.
Dyscyplinarne – Fizyczne i duchowe samo wychowanie, przestrzeganie pewnych zasad/reguł. Zachowywać wewnętrzny reżim.
Pojęcie czystości (czystość cielesna-fizyczna, umycie rąk, nóg (zależy od religii), celibat, medytacja.)
Medytacje mają pewne wspólne cechy we wszystkich wielkich religiach np.: klękanie czy siedzenie, powstrzymywanie się od rozmów, koncentracja nad siłami transcendentnymi. Kapłan uczy się medytacji uczy się aby przewodzić innymi. Medytacja powinna być elementem codziennego rytuału duchowego.
Po ukończeniu szkolenia kapłan jest wprowadzony już do kapłaństwa i może on tą rolę wykonywać. Starsi kapłanie wprowadzają młodszych kolegów, w ten sposób powstaje pewnego typu linia dziedzictwa duchowego (Sukcesja Apostolska).
Ceremonia obejmuje pozycji obejmuje stosowny ubiór, który ma za zadanie go wyróżnić. W chrześcijaństwie następuję to poprzez nałożenie rąk na głowie.
W chrześcijaństwie zawód kapłana odstrasza z powodu na celibat oraz wysokość zarobków (osobiście uważam, że zarabiają za dużo. Opodatkować tą instytucję). Zainteresowanie tym zawodem spada również z powodu spadku prestiżu intelektualnego który kiedyś niósł wraz ze sobą.
Na koniec były źródła utrzymania tych złodziei… to niech sobie każdy doczyta, bo ja tego słuchać nie mogłem już.
kichu66