).odt

Źródła WWA:
Piroliza wegla, spalanie ropy naftowej, niecałkowite spalanie ropy, metabolity bakterii, grzybów, produkty przemian glebowych, transport samochodowy, pożary, ksenobiotyki w żywności i termiczne utrwalanie żywności, produkty ligninowe, cholesterol, beta karoten, kwasy tłuszczowe, aminokwasy. Niepalący pobierają 70% WWA z żywnością. WWA osadzają się na roślinach i wnikają do nich.
Konwertory – zapewniają spalinom kontakt z odpowiednim katalizatorem
Składowisko odpadów – zlokalizowany i urządzony zgodnie z przepisami zorganizowanego deponowania odpadów obiekt, a także wylewisko odpadów ciekłych, wysypisko odpadów komunalnych i zwałowiska mas ziemnych. Składowanie może zachodzić tylko w miejscu do tego wyznaczonym. Obiekty o długotrwałej eksploatacji, dużej powierzchni, których wpływa na środowisko musi być ograniczony do minimum. Konieczna jest maxymalna szczelność. Szkodliwość zależy od:
-właściwości fizycznych, chemicznych, biologicznych odpadów
-jakości gruntu
-sposobu zagospodarowania i eksploatacji środowiska przyległego do wysypiska
-sposób rekultywacji
Rodzaj składowisk ze względu na położenie:
-wgłębne – wyrobisko, wąwóz
-zboczowe – fragmenty kotlin, nasypów
-płaskie – nadpoziomowe na terenie płaskim lub podpoziomowe na obniżeniu terenu.
Rodzaje składowisk w Polsce:
-niezorganizowane – zanieczyszczają wody gruntowe, emitują gazy do atmosfery
-półzorganizowane – odpady są odizolowane od podłoża
-zorganizowane – specjalna lokalizacja z uwzględnieniem krytetriów hydrogeologicznych i geotechnicznych.
Rodzaje odpadów:
-bytowo-gospodracze
-przemysłowe
-rolnicze
-wielkogabarytowe
-toksyczne, zakaźne, płynne, radioaktywne, wybuchowe, toksyczne, nafto podobne, odwodnione odpady ściekowe, żużel popiół, gruz
Uzdatnianie wody – proces polegający na doprowadzeniu zanieczyszczonej wody do stanu czystości wymaganego dla danego zastosowania. Metody uzdatniania:
-odżelazianie
-zmiękczanie
-chlorowanie
-demineralizacja
-aeracja
-filtracja, dezynfekcja, proces odwrócenia osmozy
Chlorowanie wody – najczęściej stosowana metoda uzdatniania wody – dodawanie do niej gazowego chloru lub jego związków.
Ozonoterapia – zastosowanie:
-wzrost dostarczania tlenu do tkanek
-pobudzanie metabolizmu erytrocytów
-zwiększanie możliwości detoksykacyjnych wątroby
-leczenie chorób układu krążenia, obniżenie poziomu cholesterolu
-leczenie chorób wirusowych, pomocniczo przy chorobach nowotworowych
-pobudzanie układu immunologicznego
-leczenie stanów zapalnych układu pokarmowego, infekcji grzybiczych i dróg moczowych
-retinopatia cukrzycowa, rewitalizacja
Ozon jest doskonałym dezynfekcyjnym srodkiem aseptycznym, stosowanie na wszelkie rany. Podawanie do krwi, domięśniowo, zewnętrznie, do jam ciała.
Formy ochrony przyrody:
-parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe
-obszary chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
-pominiki przyrody, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej, uzytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
W parku narodowym ochrona może być ścisła lub częściowa.
Parki narodowe w Polsce: Wigierski, Magurski, Słowiński, Poleski, Bieszczadzki, Tatrzański, Ojcowski, Roztoczański, Babiogórski, Pieniński, Gorczański, Woliński, Biebrzzański, Wielkopolski, Kampinoski, Białowieski.
Utworzenie parku narodowego przez Radę Ministrów na podstawie usta. Z 1991r.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt ma na celu zabezpieczenie gatunków dziko występujących w szczególności rzadkich lub zagrożonych wyginięciem. Pomaga w zachowaniu różnorodności genetycznej i gatunkowej.
06.04.1995 – rozporządzenie o ochronie gatunkowej roślin
Pomniki przyrody – cenne, wyróżniające się, o szczegonych wartościach pod względem naukoym, historycznym, kulturalnym obiekty przyrody ożywionej i nieożywionej, np.:
-zabytkowe okazałe drzewa –dąb Bartek
-skupiska drzew – rezerwat Modrzewina
-skały – Maczuga Herkulesa –Ojców
-jaskinie – Raj
-aleje – lipowa w Rzucewie
-głazy narzutowe – Diabelski Kamień.
Pominiki przyrody podlegaja opiece konserwatora przyrody
Stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej – chronią ważne naukowo i dydaktycznie formacje geologiczne, nagromadzenia skamieniałości, fragmenty eksploatowanych i nieczynnych wyrobisk.
Użytki ekologiczne – ochrona pozostałości ekosystemów, mają znaczenie dla unikatowych typów genów, środowiska. Objęte ochroną (naturalne zbiorniki wodne, kepy drzew) w ramach lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego.
II konferencja w Rio de Janeiro w 1992r.
-Karta Ziemi – 26 zasad ekorozwoju
-Agenda 21 – Globalny program działań
-konwencja w sprawie zmian klimatu
-konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej
-Deklaracja wytyczająca kierunki zrównoważonego rozwoju lasów, ich ochrony i użytkowania.
Chlor – niszczy życie wodne, bakteriobójczy, drażni błony sluzowe, skórę, spojówki, stężenie 200mh/m sześcienny powoduje nowotwory, obrzęk płuc, śmierć. Nie kumuluje się w organizmie, więc nie powoduje przewlekłych zatruć. Emitowany przez zakłady, które go stosują. Reaguje w powietrzu dając HCl, rozpuszcza się w wodzie.
Benzopiren – karcynogen, powoduje uszkodzenia DNA. Wnika przez przewód pokarmowy, drogi oddechowe
Fenol – silnie żrący związek pochodzenia benzenowego, drażni błony śluzowe, skórę, uszkadza powłoki skórne. Znajduje się w wodize, powietrzu wokół koksowni. Ulega utlenieniu i biodegradacji.
Ekologia to nauka interdyscyplinarna, bada biosferę, biomy, ekosystemy, biocenozy, populacje, organizmy.
Biosfera/ekosfera – zespół wszystkich ekosystemów na świecie – największy i najbliższy samowystarczalności układ biologiczny zamieszkany przez organizmy żywe.
Autekologia – ekologia organizmów
Synekologia – ekologia ekosystemów
Czynniki abiotyczne – kilamtyczne i edaficzne
Cechy populacji: rozrodczość, śmiertelność, liczebność
Struktura troficzna złożona jest z samożywnych producentów i konsumentów I,II,III,IV rzędu.
Łańcuch spasania – od roślinożerców do konsumentów
Łańcuch detrytusowy – od martwej materii organicznej pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego do konsumentów
Piramida ekologiczna – stosunki ilościowe między kolejnymi poziomami troficznymi. Rodzaje piramid:
-liczebności – liczba organizmów na poszczególnych poziomach
-biomas – masy organizmów na poszczególnych poziomach
-energii/produkcji – przepływ energii i produktywność kolejnych poziomów troficznych
Sieci zależności pokarmowych – złożone relacje pokarmowe między poszczególnymi gatunkami.
Obieg węgla w przyrodzie.
Rozpoczyna się od asymilacja CO2 przez rosliny, wskutek czego dochodzi do konumentów i powraca do obiegu jako CO2 wydychany przez heterotrofy. Bilans ten ulega zachwianiu na skutek emisji CO2 z przemysłu.
Obieg azotu.
Wolny azot wiązany jest przez bakterie, rośliny motylkowe, czerpany z gleby jako sole amonowe i azotany. Jako białko roślinne dociera do konsumentów i jest wydalany jako amoniak, mocznik, kwas moczowy.
Nitryfikacja – asymilacja NO2 przez bakterie
Denitryfikacja – redukcja azotanów do azotu atmosferycznego
Powietrze – mieszanina gazów, łatwość oddziaływania na wszystkie elementy środowiska. Zanieczyszczenia:
-naturalne – wybuchy wulkanów, huragany, pożary lasów, burze piaskowe
-antropogeniczne:
Pyłowe/respirabilne – cząsteczki zanieczyszczeń utrzymujące się w powietrzu lub opadające na ziemię, dzielą się na:
-toksyczne – szybko zatruwające organizm np. metale ciężkie, azbest, radioaktywne, fluorki
-szkodliwe – pylico twórcze, alergizujące, zawierające krzemionkę, płyły, drewna, bawełny, rozpuszczalne w płynach ustrojowych, zmniejszające odporność
-neutralne – działanie drażniące – pyły żelaza, wapnienia, gipsu, węgla, niedotlenienie, zanieczyszczenie dróg oddechowych
Gazowe:
-związki siarki, np. SO2 jest silnie toksyczny w wyniku utlenienia do SO3 i kontaktu z para wodną tworzy kwaśne opady, emitowany z przemysłu paliwowo-energetycznego
-związki azotu – tworzone naturalnie przez wybuchy wulkanów, nadmiar w procesach produkcyjnych, kwasne opady, skażenie NH3
-CO – powstaje z niecałkowitego spalania węgla, powstaje w przemyśle elektrociepłowniczym, spalarniach, elektrociepłowniach, koksowniach, paleniskach, silnie toksyczny, niewyczuwalny, uposledza działanie Hb
-CO2 – powstaje w wyniku spalania, oddychania heterotrofów, w przemyśle, ze spalin. Nie jest szkodliwy, jeśli nie ma jego nadmiernej emisji, jest naturalnym izolatorem termicznym, metriałem do budowy roślin
WWA – z parowania i spalania paliw, palenia tytoniu, benzopiren pochodzący z transportu samochodowego jest silnie rakotwórczy.
Dziura ozonowa – ubytek w warstwie ozonosfery spowodowany przez freony – związki pochodzenia węglowodorowego, zawierające chlor, a także tlenki azotu. Te gazy dopiero w stratosferze uwalniają chlor, który przyczynia się do rozpadu ozonu, na zwykły tlen. Zmniejszenie ozonosfery powoduje zwiększenia natężenia promieniowania UV docierającego do powierzchni ziemi, a jego skutki dla organizmów żywych są bardzo niekorzystne:
-nowotowry, wzrost zachorowań na choroby zakaźne
-choroby skóry, oczu
-zakłócenia układu immunologicznego
-uszkodzenia DNA powodujące mutacje
-uposledzenie fotosyntezy roślin, zachwianie równowagi ekologicznej
Metody zapobiegania zanieczyszczeniom powietrza:
-odpylanie, unieszkodliwianie gazów odlotowych, ograniczenie wyziewów przemysłowych poprzez hermetyzacje produkcji, odsiarczanie paliwa, zmiany w technologii spalania
-zmniejszenie uciążliwości pojazdów – stosowanie benzyny bezołowiowej, samochodów na gaz, prąd, katalizatory
-tworzenie pasów zieleni
-restrukturyzacja, modernizacja przemysłu
-wykorzystywanie alternatywnych źródeł energii
-zagospodarowanie odpadów
-surowe kary dla trucicieli
Zanieczyszczenia wód:
-naturalne
-antropogeniczne:
Biologiczne – przez drobnoustroje patogenne: bakterie, wirusy, ich formy przetrwalnikowe, pierwotniaki, glony, grzyby, ich toksyny
Chemiczne – powodujące zmiany skałdu chemicznego i pH, oleje, nawozy, pestycydy, WWA, sole metali ciężkich, ropa, detergenty
Detergenty – syntetyczne substancje czyszczace, obniżające znacznie napięcie powierzchniowe wody, wpływają z gospodarstw domowych, przemysłu. Nie ulegają biodegradacji, hamuja procesy samoczyszczenia się wody, toksyczne dla organizmów żywych.
Pestycydy – np. DDT, długi czas rozpadu, zdolność kumulacji w środowisku i wchodzenia w łańcuchy troficzne. Spłukiwane z opylonych roślin, ze ścieków, wymywane z gleby, pogarszają stan sanitarny wód podziemnych, są przyczyną eutrofizacji, trudne do usunięcia przez uzdatnianie.
Węglowodory aromatyczne – ze ściekami przemysłowymi, rozpuszczalnikami, słabo rozpuszczalne w wodzie, trudno ulegające biodegradacji, łatwo kumulują się w osadach dennych i tkance tłuszczowej zwierząt wodnych.
Fenole – najbardziej uciążliwe skadniki ścieków, ze ścieków komunalnych, przerobki paliw, spływaja z pól, kumulują się w osadach dennych, wchodzą w łańcuchy troficzne, toksyczne dla organizmó1), neurotoksyczne, uszkadzają watrobę, nerki.
Ścieki – mieszanina zużytej wody, wszelkich zanieczyszczeń usuwanych z terenów miejskich, przemysłowych:
-bytowo-gospodarcze-z bezpośredniego otoczenia człowieka w wyniku zaspokajania potrzeb gospodarczych, higienicznych. Zawierają dużo związków organicznych i nieorganicznych, bakterie, wirusy, formy przetrwalnikowe, jaja pasożytów, skażenie tymi sciekami ma bardzo poważne konsekwencje epidemiologiczno-sanitarne
-przemysłowe – z zakładów produkcyjnych, a ich skład zależy od rodzaju przemysłu
-opadowe – ze spływów deszczowych w tym kwasne opady, czyszczenia ulic, topniejącego śniegu
Ocena stanu jakości śródlądowych wód powierzchniowych wyraża się zakwalifikowaniem odcinków badanych rzek do poszczególnych klas czystości na podstawie cech fizycznych, chemicznych i biologicznych:
-klasa I – wody zdatne do picia, przemysłu spożywczego, farmaceutycznego, hodowli łososi
-klasa II – wody zdatne do chowu i hodowli zwierząt gospodarczych i potrzeb rekreacyjnych
-klasa III – wody zdatne dla zakładów przemysłowych, nawadniania terenów rolniczych, ogrodniczych
Wody pozaklasowe – nadmiernie zanieczyszczone, nie odpowiadające normom.
Ochrona przed dostawaniem się ścieków do wód powierzchniowych:
-stosowanie bezściekowych technologii w przemyśle
-napowietrzanie wód stojących
-zamykanie obiegów wody w cyklach produkcyjnych i odzyskiwanie jej ze scieków
-utylizacja wód kopalnianych
-zabezpieczanie hałd i wysypisk
-oczyszczalnie ścieków
Chemiczne zanieczyszczenia gleb – kumulują się w niej substancje, które powodują zachwianie równowagi chemicznej środowiska glebowego, prowadzące do jego degradacji ( z nieumiejętnego nawożenia, stosowania pestycydów).
-nadmierne zakwaszanie lub alkalizacja
-naruszanie równowagi jonowej, biologicznej
-zasolenie roztworów glebowych
-nadmierna koncentracja metali ciężkich, pestycydów
Przemysłowe zanieczyszczenie gleb:
-długotrwałe jest przyczyną poważnych zmian biologicznych i chemicznych. Nadmiar związków siarki wpływa niekorzystnie na organizmy glebowe zakwaszając ich środowisko i hamując rozwój. Wymywane SA trudno rozpuszczalne sole mineralne, wyzwalają się substancje toksyczne. Związki sodu zasalają glebę, związki azotu powoduję zimowe wymarzanie roślin. Ropa naftowa, substancje radioaktywne, związki metali ciężkich. Substancje toksyczne wnikaja do roślin co jest zagrożeniem dla człowieka, zwierząt.
Rolnicze zanieczyszczenia gleb:
Poprzez nieumiejętne nawożenie mineralne, nadmierne stosowanie gnojowicy, pestycydów i retardantów.
Nawozy mineralne azotowe, potasowe, fosforanowe, wieloskąłdnikowe – ich zbyt wysoka koncentracja wpływa ujemnie na jakośc plonów, nasila chemiczne wyjałowienie gleby i zmniejsza biologiczną aktywność środowiska. Naruszenie równowagi jonowej powoduje dużą intensywność wegetacji roślin i zwiększone pobieranie innych skąłdników z gleby co powoduje nasilenie wymywania z gleby skąłdników. Następuje zanik zdolności przyswajania przez rośliny innych niezbędnych do życia składników odżywczych ja miedź. Nastepuje degradacja struktury gleby i zatrucia gleby metalami ciężkimi.
Gnojowica – z obór bezściółkowych, jej nadużywanie jest uciążliwe dla człowieka i środowiska, możliwe jest skażenie patogenami
Pestycydy – środki ochrony roślin – naturalne lub syntetyczne. Powinny być bardzo toksyczne dla szkodników i chorób, ale mieć mały wpływ na cłżowieka, uprawiane rośliny i ludzi ze zwierzętami. Niektóre mają zdolnośc kumulacji w tkankach, mogą przetrwać w glebie wiele lat np. DDT 15 lat. Był szeroko stosowany, obecny na całej kuli ziemskiej, kumulujących się w organizmach, bardzo odporny na rozkład, uodporniły się na niego owady np. stonka. Obecnie pestycydy musza działać wybiórczo i szybko.
Motoryzacja też zanieczyszcza gleby głownie ołowiem, emitowanym z silników beznzynowych
Kumulacja substancji toksycznych w roślinach jest przyczyną skażenia wszytkich ogniw łańcucha
Każdy odpad może być potencjalnym surowcem, jest możliwe jego ponowne wykorzystanie po obrówbce.
Utylizacja – wykorzystanie odpadów komunalnych i przemysłowych jako surowców do nowej produkcji. Recykling jest metoda utylizacji polegającą na odzyskiwaniu surowców z materiałów odpadowych i wykorzystanie ich do produkcji.
Odpady, które nie mogą być wykorzystane należy unieszkodliwić, spalić lub odpowiednio skąłdować.
Spalanie – radykalna metoda unieszkodliwiania odpadów przemysłowych i komunalnych. Spalanie nastepuje w specjalnych piecach o różnej pojemności. Spopielenie ma być szybkie pełne i wytwarzać nieszkodliwe dla środowiska produkty spalania. Ujemna strona spalania to emisja szkodliwych gazów powodujących np. kwaśne opady i pyłów. W kominach trzeba umieszczac odpylacze. Stałe produkty spalania np. zużel, popiół są szkodliwe, bo SA źródłami dioksan. Spalanie ma wysokie koszty inwestycyjne i eksploatacyjne, wytwarza się także duży hałas, ale można wytwarzać energię i ciepło.
Kompostowanie to kontrolowany, tlenowy, biotermiczny proces. Odpady organiczne zostają rozłożone na kompost będacy cennym nawozem organicznym. Istotną role pełnią bakterie, grzyby, promieniowce. Kompostowaniu poddaje się wszystkie łatwo rozkładające się elementy odpadów komunalnych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Pryzmowe na otwartej przestrzeni
Komorowe w komorach bioreaktorach.
Kompostowanie wymaga obróbki mechanicznej, sortowania i rozdrabniania.
Trzesienie ziemi to gwałtowne rozfałdowanie naprężeń zgromadzonych w skorupie ziemskiej, w wyniku przejściowego zablokowania ruchu warstw skalnych poruszających się wzdłuż linii uskoku. Pomiary wstrząsów sejsmicznych dokonuje się sejsmografami – sejsmometr przyrząd do pomiaru, sejsmogram to zapis wstrząsu. Pomiary wstrząsów sejsmicznych dokonywane są bez przerwy w stacjach pomiarowych i notują nieustanne drgania, co jest dowodem na ciągłość ruchu płyt tektonicznych. Trzesienie ziemi wywołuje szereg skutków w otaczającym krajobrazie:
-rysy i spekania powierzchni ziemi
-szczeliny
-uskoki gruntu
-przesunięcie poziome wzdłuż linii uskoku
-obrywy i zapadliska
-podniesienie wybrzeża i utworzenie klifu
-odseparowanie części wybrzeża i utworzenie płycizny
-nieckowate jeziorka – po zaburzeniu wód podziemnych
-wodospady – zatamowanie osuwiskiem górnego brzegu rzeki
-jeziora, rozlewiska
Wysychanie lub przelewanie się części jeziora przez uskoki gruntu
-przerwanie biegu rzeki
-tsunami

Ograniczanie hałasu i wibracji pochodzenia komunikacyjnego poprzez:
-ograniczenie ruchu pojazdów
-poprawę stanu nawierzchni, ulic torowisk
-modernizację konstrukcji środków transportu
-wprowadzenie urządzeń przeciwhałasowych w pojazdach mechanicznych
-prowadzenie linii komunikacyjnych w wykopach, tunelach, tworzenie wokół tras osłon dźwiękochłonnych
-wykorzystywanie naturalnych barier akustycznych (depresje, wzniesienia, zalesienia)
-w budownictwie stosowanie materiałó i konstrukcji będących barierą dla hałasu i wibracji
-właściwe rozwiązania akustyczne w planowaniu rozbudowy miast, obwodnic
-poprawa układu dróg, równomierne ich rozmieszczenie
Ochrona przed hałasem przemysłowym
-przemysłowe tłumiki akustyczne, ochronniki słuchu
-małohałaśliwa technologia produkcji
-stosowanie automatyzacji, robotyzacji i hermetyzacji produkcji hałaśliwej
-zabezpieczenia antyhałaśliwe, antywibracyjne
-płyty dźwiękochłonne
-optymalizacja warunków pracy
Promieniowanie – wysyłanie i przekazywanie energii na odległość w postaci ciepła, światła, fal elektromagnetycznych lub cząstek.
Promieniowanie elektromagnetyczne to fale radiowe, promienie podczerwone, fale promieni UV, Roentgena, gamma
Promieniowanie jonizujące – wywołuje zmiany ładunków w obojętnych elektrycznie atomach i cząsteczkach. Może być korpuskularne (alfa, beta, neutrony) albo elektromagnetyczne (Roentgena i gamma), które ma dużą przenikliwość i niekorzystny wpływ na procesy życiowe.
Promieniowania nie można wykryć zmysłami.
Dociera z kosmosu, wnętrz Ziemi, magazynowane jest w ludzkim organizmie.
20 pierwiastków promieniotwórczych np. izotopy uranu, toru, potasu, węgla, wodoru, radu.
Promieniowanie niejonizujące to promieniowanie nadfioletowe, widzialne, podczerwone, źródłem jest słońce lub niektóre urządzenia o wysokiej częstotliwości od 3MHz do 300GHz, fale krótkie, ultra fale, mikrofale np. radiowe, radarowe – źródłem promieniowania niejonizującego jest stale rozwijająca się sieć komunikacyjna.
Promieniotwórczość – radioaktywność – tworzenie promieniowania jonizującego i zdolnośc promieniowania przez atomy podczas przemian.
Zagrożenia promieniotwórczością:
-próbne wybuchy jądrowe
-zrzucanie radioaktywnych odpadów do mórz i oceanów
-awarie reaktorów
-eksploatacja i przerabianie rud
-spalanie paliw kopalnych
Szkodliwość:
-jonizacja atomów prowadzi do zmian czynnościowych i morfologicznych w komórkach somatycznych (białaczka, nowotwory, bezpłodność, dysfunkcje jelit); genetycznie (mutacje nawet letalne).
1972 – konferencja sztokholmska „Człowiek i jego środowisko”. Deklaracja sztokholmska zawierała 26 zasad ochrony środowiska stanowiące podstawy międzynarodowego prawa ochorny środowiska.
1992 – konferencja w Rio de Janeiro, ustalenie:
-Karty Ziemi – 27 zasad ekorozwoju
-agenda 21 – Globalny program działań
-Konwencja w sprawie zmian klimatu
-Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej
-Deklaracja wytyczająca kierunki zrównoważonego rozwoju lasów, ich ochrony i użytkowania
El Nino – anomalia pogodowa, gdy pasaty wiejące nad równikiem zmieniają swój kierunek lub po prostu zanikają, co ma swoje odbicie w układzie prądów oceanicznych. Globalnie: mają wpływ na całą ziemię, bo masy zimnej i ciepłej wody krążą po całym wszechoceanie – jeśli ich kierunek zmieni się w jednym miejscu to zmieni się wszędzie. Lokalnie: wysokie opady latem w Polsce, wysoka temperatura w krajach śródziemnomorskich latem, wpływ na połowy w Ameryce Południowej, duże opady w Andach
Pustynnienie/desertyfikacja – w wyniku oddziaływań klimatycznych lub antropogenicznych. Najgorzej w krajach III świata, ale wystepuje tez w tych silnie uprzemysłowionych. Przyczyny to:
-pestycydy, nawozy, melioracja intensywna powodująca wypłukiwanie gleb
-degradacja lasów, drzew na sawannie, zaorywanie stepów, nadmierny wypas bydła, górnictwo, rolnictwo towarowe. Pustynnienie powoduje zwiększenie powierzchni pustynnych i półpustynnych, co zmniejsza powierzchnię gruntów rolniczych, ogranicza produkcję rolną, przyspiesza erozję, podnosi poziom zasolenia gleb, niszczy ekosystemy. Dodatkowymi czynnikami naturalnymi jest podwyższona temperatura i rozprzestrzenianie się wydm.
Ozon troposferyczny (przygruntowy) – został przemieszczony nad powierzchnię ziemi w wyniku burzy czyli wyładowań atmosferycznych lub w wyniku reakcji chemicznych. Jeden z gazów cieplarnianych. Spowodowany tlenkami azotu, węglowodorów i innych substancji pochodzących ze spalin. W większych stężeniach jest szkodliwy, toksyczny i ma charakterystyczny zapach.
Ozon stratosferyczny stanowi ozonosfere chroniącą Ziemię przed promieniowaniem UV.
Katastrofy przyrodnicze – skoncentrowane w czasie i przestrzeni wydarzenia, w których giną ludzie, a straty materialne SA ogromne. Mogą mieć charakter globalny lub lokalny. Mogą być spowodowane czynnikami naturalnymi lub antropogenicznymi.
Katastrofy przyrodnicze:
-geologiczne: trzesienie ziemi, erupcje wulkaniczne, ruchy masowe, tsunami, erozja
-hydrologiczne: powodzie, pustynnienie, lawiny snieżne
-oceanograficzne: powodzie strefy przybrzeżnej, zanieczyszczenie akwenów, zmiany poziomu morza
-meteorologiczne: huragany, sztormy, cyklony, tornada, zawieje śnieżne
-kosmiczne: kolizja meteoru z ziemią
Wybuch/erupcja wulkanu – wydostanie się na powierzchnię ziemi lub do atmosfery jakiegokolwiek materiału wulkanicznego np. magmy, materiałów piroklastycznych, gazów, par. wulkany mogą być czynne, drzemiące lub wygasłe.
Formy powstałe wskutek działalności wulkanu: góra wulkaniczna, stożek wulkaniczny, kopuła wulkaniczna, wulkan tarczowy. Wulkany powstają w miejscu rozsunięcia się płyt litosfery lub nasunięcia się jedna na drugą.
Gaz wulkaniczny - ze stożka, jest głowną siłą napędową erupcji, zawiera: parę wodną, CO2, H2, Cl2, HCl, SO2, CH4, HF, H2S, NH3. CO1 gromadzi się w obniżeniach terenu, SO2 zmniejsza dostęp promieni słonecznych poprzez wytworzenie H2SO4, zmniejsza się temperatura Ziemi. Pyły SA groźne dla transportu samolotowego.
W erze archaicznej stygnąca lawa utworzyła cienką, pękającą skorupę ziemską, powstały pierwsze skały magmowe, metamorficzne, skałdy osadowe, powiększyła się atmosfera. Pojawiły się bakterie i sinice.
Parabeny – konserwanty zawarte w kosmetykach, pochodzenia benzoesowego, mają właściwości bakterio i grzybobójcze, utrzymuja długi termin wazności kosmetyku, ale mają działanie estrogenie i prawdopodobnie rakotwórcze.
Lateks t koloidalny roztwór kauczuku naturalnego lub syntetycznego używany w przemysle gumowym.
Atmosfera – gazowa powłoka otaczająca planetę. Złożona z mieszaniny gazów, ma szereg stref o zróżnicowanej temperaturze i stopniu jonizacji czasteczek. Zachodzą zjawiska pogodowe i obieg wody w troposferze.
Funkcje atmosfery:
-ochrona przed promieniowaniem UV
-transport pary wodnej
-dostawa różnorodnych gazów
-spalanie mniejszych meteorów