Akustyka pomieszczenia odsłuchowego.pdf

Hi−F

AKUSTYKA

pomieszczenia

odsłuchowego

Wielu miłośników

muzyki nie zdaje sobie sprawy,

że ich zestaw audio ma potencjał,

z którego przy odrobinie starań

można wydobyć zaskakująco bogaty

dźwięk. Ludzkie przyzwyczajenia

sprawiają jednak, że przestawienie

szafy lub kanapy w przeciwległy kąt

pokoju wydaje się sprawą nie

do przeforsowania. Najlepsze

efekty akustyczne osiągniemy

więc, jeśli w pokoju jest jak

najmniej “nieprzesuwalnych”

elementów. Często stwierdze−

nia typu “w moim pokoju nic

się nie da zrobić” są przesa−

dzone i bywają raczej wyrazem

lenistwa i niechęci do zmian,

niż rzeczywistych ograniczeń.

Nawet w pomieszczeniach

bardzo małych można uzyskać

naprawdę dobre brzmienie

zestawu audio, bez utrudniania

domownikom egzystencji.

N ieznośną udręką była dla mnie kie−

pomieszczenia

odsłuchowego

dyś świadomość, że użytkowane

kolumny są w stanie w innych wa−

runkach zagrać o klasę lepiej niż

w moim domu. Doszedłem do wniosku, że

nieuzasadniona jest wymiana sprzętu na

nowy, dopóki możliwości obecnego zesta−

wu nie są w pełni wykorzystane. W pod−

punktach zebrane zostały wyniki kilku lat

doświadczeń i wielu prób otrzymania moż−

liwie satysfakcjonującego dźwięku w typo−

wym dla naszego kraju “betonowym” bu−

downictwie. Myślę, że wiadomości te, choć

dla jednych oczywiste, dla innych staną się

zbiorem wskazówek, do którego będą zer−

kać przeprowadzając kolejne przemeblo−

wanie w swoim pokoju.

15 podstawowych wskazówkach

sąsiedztwo ściany. W prawie żadnym wy−

padku (poza zupełnie egzotycznymi, do te−

go celu stworzonymi), nie jest polecane

umieszczanie kolumn na półce w regale

lub bezpośrednio pod ścianą. W kolumnach

typu bass−refleks (a takich jest dzisiaj więk−

szość) można okiełznać “szalejące” niskie

częstotliwości poprzez częściowe lub cał−

kowite przysłonięcie otworu.

Ściany w tych miejscach powinny być silnie

wytłumione. Na podłodze bezwzględnie

musi leżeć dywan lub przynajmniej wykła−

dzina.

W trójkącie między zestawami a

słuchaczem nie powinny znajdować

się stoły lub ławy. Nawet jeśli przy−

kryte są obrusem, potrafią przysporzyć wie−

le szkody ze względu na występowanie sil−

nych odbić od dużych płaskich powierzchni.

Dobrze jest, jeśli odległości głoś−

nika średniotonowego (średnionis−

kotonowego) do ściany za kolumna−

mi, podłogi oraz ściany obok kolumny są

różne od siebie. Dzięki temu efekt związa−

ny z nałożeniem się fali pierwotnej i odbitej

od ściany nie będzie kumulował się w

obszarze jednej częstotliwości. Zdarza się

niekiedy, że producent kolumn zaleca za−

chowanie ściśle określonych odległości ko−

lumn od ścian i podłogi.

Przesunięcie zestawów głośni−

kowych bliżej którejkolwiek ze ścian

zwiększa poziom niskich częstotli−

wości. Nawet jeżeli podoba ci się dźwięk z

zalewającym pokój basem, powinieneś być

świadomy, że uzyskany efekt najczęściej

świadczy o wyraźnych podbarwieniach w

zakresie niskich częstotliwości. Natomiast

zapewnienie wolnej przestrzeni wokół ko−

lumn pomaga w uzyskaniu lepszej głę−

bi, stereofonii, trójwymiarowości, lekkości

dźwięku. Okazuje się też, że można wów−

czas uslyszeć więcej szczegółów również

w zakresie basu. 50cm można przyjąć za

rozsądne minimum odległości między ko−

lumnami a ścianą za zestawami głośniko−

wymi. Kolumny podłogowe (zwłaszcza po−

siadające wyprowadzenie otworu bass−re−

fleks z tyłu) najczęściej zyskują na więk−

szym odsunięciu od ścian, natomiast małe

podstawkowce być może zniosą bliższe

Jeśli możecie sobie na to po−

zwolić, korzystnie jest zagospoda−

rować sufit zdobieniami wykonanymi

z drewna lub gipsu. Elementy takie rozpra−

szają fale dźwiękowe.

W pobliżu ścian i rogów pokoju

odczuwany jest wyraźny wzrost ciś−

nienia niskich częstotliwości. Rogi

pokoju często zakryte są zasłonami, co

samo w sobie jest korzystnym zjawiskiem.

Wolną przestrzeń między zasłonami i ścia−

ną warto wypełnić miękkim materiałem −

np. gąbką. Jeśli mieszkanie jest wyjątkowo

małe, można wykorzystać to niewidoczne

miejsce do przechowywania rzadziej uży−

wanych ubrań, zamocować haczyk pod−

trzymujący śpiwór, zwiniętą w rulon kari−

matę, lub umieścić tam półeczkę na mięk−

kie drobiazgi upychane zazwyczaj na dnie

Wytłumienie ściany za zestawa−

mi głośnikowymi jest bez wątpienia

korzystne, ale nie tak istotne, jak

prawidłowe zagospodarowanie ścian bocz−

nych pokoju. Słabe wytłumienie wymusza

zawsze zachowanie większej przestrzeni

między ścianami i kolumnami. Szczególną

uwagę należy zwrócić na miejsca, w któ−

rych powstają pierwsze odbicia fal, mogą−

cych dotrzeć do miejsca odsluchowego.

AUDIO 7/2000

−−F

−−Fi

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

AKUSTYKA

szaf. W odsłoniętych rogach pokoju spra−

wa jest trudniejsza, ale bynajmniej nie bez−

nadziejna. Należy postarać się o umiesz−

czenie tam elementów zdobiących pokój,

które jednocześnie rozpraszają dźwięk −

książki, maskotki, ewentualnie gipsową ko−

lumnę z ustawionym na niej rozłożystym

kwiatem.

od ścian bocznych nie będą miały nega−

tywnego wpływu na jakość dźwięku.

Ważnym zagadnieniem jest sy−

metria w pokoju odsłuchowym. Na−

leży zachować właściwe proporcje

między stopniem wytłumienia lewej i pra−

wej części pokoju. Niedopuszczalne jest

wytłumienie tylko jednej ściany. Drastyczne

różnice odległości kolumn od ścian bocz−

nych również mogą utrudnić otrzymanie

prawidłowych efektów stereofonicznych. W

takim przypadku sytuację może częściowo

poprawić starannie wytłumione sąsiedztwo

kolumn.

Niejednokrotnie audiofile dążą do

uzyskania szerokiej sceny dźwięko−

wej kosztem przysunięcia kolumn

zbyt blisko ścian bocznych pokoju. W tym

względzie najlepiej kierując się słuchem na

drodze doświadczeń wybrać prawidłową

szerokość bazy stereofonicznej. Warto jed−

nak zwrócić uwagę, że zachowanie 70−cm

(lub większej) odległości kolumn od ścian

bocznych przy jednoczesnym zastosowa−

niu licznych elementów rozpraszających

i pochłaniających dźwięk sprzyja uzyska−

niu rozległej i głębokiej pozornej sceny

dźwiękowej oraz doskonalszych efektów

przestrzennych niż wynikałoby to z rzeczy−

wistej, niewielkiej odległości między głośni−

kiem lewym i prawym. Gdy nie dysponuje−

my możliwością manewru, zwykle lepszym

wyjściem okazuje się takie rozmieszczenie

zestawów, aby została zachowana duża

odległość kolumn od ścian bocznych nawet

kosztem przysunięcia ich bliżej ściany tyl−

nej. W takiej sytuacji należy zadbać o sta−

ranne wytłumienie ściany za zestawami i

rogów pokoju.

Punkt odsłuchowy raczej nie po−

winien znajdować się w odległości

mniejszej od zestawów głośnikowych

niż odległość między samymi zestawami.

Wyjątkiem są tu pokoje o dużej powierzch−

ni. Dobrze, jeśli fotel nie jest ustawiony pod

ścianą. Jeżeli odległość fotela do ściany za

słuchaczem jest mniejsza niż 1 metr, nale−

ży zadbać o wytłumienie dużych, gładkich

powierzchni.

Często zaleca się, aby głośnik wy−

sokotonowy znajdował się na wyso−

kości uszu. Jest to rada słuszna, w

przypadku niektórych zestawów można

jednak pozwolić sobie na kilkunastocenty−

metrową tolerancję.

Umieszczenie materiałów pochłaniających

i rozpraszających dźwięk wzdłuż ścian bocznych jest

szczególnie ważne. Jako materiał tłumiący doskonale spraw−

dzają się koce, ciężkie zasłony, kilimy, tapicerowane meble,

fotele, kanapy, poduchy, itp. Doskonałą rolę rozpraszaczy pełnią

regały z książkami, obrazy, kwiaty oraz drobne elementy co−

dziennego użytku. Profesjonalne elementy do akustycznej adap−

tacji wnętrz również bardzo dobrze spełnią swoją rolę. Więk−

szość ustrojów rozpraszających w ograniczonym stopniu po−

chłania średnie i wysokie częstotliwości.

Odległość kolumn od punktu od−

słuchowego musi być jednakowa −

te trzy punkty powinny tworzyć trój−

kąt równoramienny. W celu uzyskania pra−

widłowych efektów stereofonicznych należy

uznać za bezużyteczne regulatory zrówno−

ważenia kanałów. Wcześniejsze (o 1−2ms)

dotarcie dźwięków pochodzących z jednej

kolumny sprawi, że słuchacz nieświadomie

odbiera ten fakt jako delikatne przesunięcie

sceny dźwiękowej w kierunku, z którego

dźwięki wcześniej docierają do uszu. Po−

nadto wystarczy zwrócić uwagę, że np. dłu−

gość fali dla częstotliwości 1000Hz wynosi

tylko 34cm. Jeśli dźwięk o określonej częs−

totliwości pochodzący z lewego i prawego

głośnika dociera do słuchacza z przesunię−

ciem wynoszącym połowę długości fali (w

tym przypadku 17cm), interferencja fal po−

woduje osłabienie określonych podzakre−

sów pasma akustycznego. Na szczęście

ze względu na złożony charakter fali

dźwiękowej w typowym przekazie muzycz−

nym, rozważania na temat zachowania fal

ściśle określonych częstotliwości nie do

końca przekładają się na praktykę, nie na−

leży jednak tych zjawisk zupełnie ignoro−

wać. Niewielkie różnice odległości kolumn

Ustawienie kąta dogięcia zesta−

wów głośnikowych jest zwykle jed−

nym z ostatnich etapów adaptacji ko−

lumn w nowym otoczeniu. Skierowanie ze−

społów głośnikowych na słuchacza sprzyja

uzyskaniu dźwięku soczystego, bezpośred−

niego, pełnego detali − zwłaszcza w zakre−

sie tonów średnich i wysokich. Jeśli użytko−

wany system audio ma tendencję do wyos−

trzania dźwięku przez eksponowanie wyso−

kich tonów, odsunięcie osi głównej głośni−

ka wysokotonowego od uszu prawdopodob−

nie delikatnie złagodzi brzmienie. Skrzyżo−

wanie zestawów przed słuchaczem ograni−

cza udział fal odbitych w przekazie muzycz−

nym docierającym do jego uszu oraz łago−

dzi brzmienie zestawów. Często dla uprze−

strzennienia i uspokojenia dźwięku krzyżu−

je się osie zestawów głośnikowych daleko

za punktem odsłuchowym. Oprócz zmniej−

szenia natężenia wysokich tonów i zwięk−

szenia udziału fal odbitych od ścian uzys−

kuje się w ten sposób bardzo sugestywne

wrażenie oderwania dźwięku do głośników.

Taki układ sprawdza się zwłaszcza wtedy,

gdy zachowane są dość duże odległości

zestawów od ścian bocznych, a same ścia−

ny zostały prawidłowo wytłumione.

AUDIO 7/2000

Hi−F

Akustyka pomieszczenia odsłuchowego

Uzyskanie poprawnego brzmie−

nia w pokoju o kształcie kwadratu

jest zdecydowanie najtrudniejszym

wyzwaniem dla audiofila. W miarę możli−

wości należy unikać ustawiania sprzętu au−

dio w takich pomieszczeniach, ponieważ ko−

rzystniejsze są pokoje o kształcie nieregu−

larnym lub prostokątnym, zwłaszcza duże

i wysokie. Rys. 1

Przed niełatwym zadaniem stoją

również użytkownicy pomieszczeń

o powierzchni mniejszej niż 15m 2 . W

małym pokoju trudniej o zapewnienie właś−

ciwej przestrzeni wokół kolumn oraz za fo−

telem odsłuchowym. Próby wykorzystania

akustyki takich pomieszczeń do stworzenia

iluzji sali koncertowej nie rokują powodze−

nia i najlepsze co możemy uczynić, to za−

bezpieczyć się przed nadmiernymi odbicia−

mi i rezonansami poprzez wytłumienie

ścian i podłogi. Silnie wytłumione pomiesz−

czenia wykazują mniejszą skłonność do

uwypuklania częstotliwości rezonanso−

wych zwłaszcza, gdy kształt i umeblowanie

sprzyjają rozproszeniu fal dźwiękowych.

Negatywne skutki zbyt mocnego wytłumie−

nia wnętrza są dla ucha mniej przykre niż

dźwięk w pokoju pozbawionym materiałów

chłonących i rozpraszających dźwięki. Do−

piero w pomieszczeniach o powierzchni

przekraczającej 20m 2 można pokusić się o

częściowe włączenie występującego w

nich pogłosu do próby rekonstrukcji atmos−

fery panującej w studio nagraniowym.

Rys.1. Przykład pokoju optymalnie umeblowanego pod kątem uzyskania

dobrych efektów brzmieniowych

1 – Kolorem żółtym zaznaczono zasłony oraz

wiszące na ścianach elementy tłumiące

dźwięk. Warto pamiętać, że „tłumić” nie

musi oznaczać „szpecić”. Najlepiej, jeśli

zasłony są ciężkie, przykrywające całą

ścianę, a nie tylko okno.

2 – Przejście do sąsiedniego pomieszczenia.

Warto wypróbować, czy otwarcie lub

zdjęcie drzwi wpływa w sposób zauważal−

ny na uzyskiwany efekt dźwiękowy.

3 – Biurko. Na biurku AUDIO.

4 – Fotel odsłuchowy. Koniecznie wygodny,

bo relaks to nie tylko odbiór dźwięków.

5 – Podręczny stolik.

6 – Ukryte za zasłonami dodatkowe miękkie

elementy tłumiące.

7 – Wysoka szafka wypełniona książkami lub

innymi drobiazgami.

8, 11 – Szafki z szufladami lub inne niewyso−

kie meble użytkowe.

9 – Dywan. Lepiej jeśli zajmuje jeszcze

większą powierzchnię niż to pokazano na

rysunku.

10 – Duży kwiat stojący na podłodze, lub

mniejszy ustawiony na gipsowej kolum−

nie.

12 – Okno.

13 – Regał z książkami, oczywiście bez szyb.

14 – Kanapa.

15 – Szafka.

16 – Bukiet zasuszonych kwiatów powieszo−

ny w rogu pokoju.

Istotne jest, aby środek pozornej

sceny dźwiękowej zawierał elementy

przyciągające wzrok, ponieważ zmysł

wzroku dominuje nad zmysłem słuchu. Aby

się o tym przekonać, proponuję podczas noc−

nego słuchania muzyki wyłączyć wszelkie

źródła światła. Muzyka zacznie się wydawać

bogatsza w szczegóły, można nawet od−

nieść wrażenie, że głośniki zaczęły nieco

głośniej grać. Postrzeganie sceny dźwięko−

wej nie będzie więc prawidłowe, jeśli bę−

dziemy słuchać muzyki ze wzrokiem skie−

rowanym w lewo lub prawo.

AUDIO 7/2000

−−F

−−Fi

Rys. 1 to przykład korzystnego

(z punktu widzenia miłośnika muzyki) za−

gospodarowania przestrzeni pokoju.

Rys. 1

Rys.1.

Różne warianty ustawienia kolumn w małym pokoju

ne są różne warianty ustawienia

kolumn w małym pokoju. Kolorem

ciemnoszarym zaznaczono strefy,

które należy szczególnie starannie wytłu−

mić. Nie znaczy to oczywiście, że pozosta−

łe miejsca pokoju można pozostawić puste.

We wszystkich przypadkach zdecydowa−

nie zalecane jest, aby całą podłogę pokry−

wał dywan.

W pokoju o silnie wydłużonym kształcie

wymiary pomieszczenia często determinu−

ją sposób ustawienia mebli i kolumn. Naj−

częściej możliwe jest jednak zachowanie

dużej przestrzeni za zestawami głośniko−

wymi i za słuchaczem. Warto to wykorzys−

tać oraz wypróbować, czy ulubione płyty

zabrzmią lepiej, gdy krótsze ściany są wy−

tłumione na większej powierzchni, czy też

jedynie w narożnikach. Przy ocenie należy

kierować się nie tylko pierwszym wraże−

niem; dźwięk efektowny w pierwszej chwili

okazuje się często męczący przy dłuższym

obcowaniu. Ocena powinna być wynikiem

przesłuchania wielu płyt w ciągu kilku dni.

Przy takim usytuowaniu kolumn nie da się

uniknąć bliskiego sąsiedztwa dłuższych

ścian pokoju, dlatego należy je zabudować

bardzo starannie, w miarę symetrycznie i

na dosyć dużej powierzchni.

Możliwy jest alternatywny sposób usta−

wienia kolumn w pokoju o wydłużonym

kształcie, wymaga on jednak, aby szero−

kość pokoju wynosiła co najmniej 2,5 met−

ra, w przeciwnym razie zachowanie sto−

sownych odległości od ścian stanie się nie−

możliwe. Ścianę za kolumnami i fotelem

należy bardzo starannie wytłumić na całej

powierzchni, natomiast duża odległość do

ścian bocznych pozwala pozostawić je w

tym przypadku słabiej wytłumione i udeko−

rować jedynie elementami rozpraszającymi

dźwięk.

Kolejny szkic przedstawia najbardziej

typowe usytuowanie kolumn, fotela, oraz

materiałów tłumiących dźwięk w małym po−

koju mieszkalnym o proporcjach 4x5 lub

3x4. Układ ten można traktować jako dobry

punkt wyjścia podczas dokonywania zmian

w mieszkaniu. Liczne eksperymenty będą

bez wątpienia najlepszą drogą do uzyska−

nia dźwięku dającego pełne zadowolenie

ze słuchania muzyki.

Wzbogaciwszy się o doświadczenia,

można pokusić się o wypróbowanie niety−

powych wariantów ustawienia mebli w po−

koju. Otrzymany efekt może niekiedy oka−

zać się zaskakująco dobry, ale także zu−

pełnie chybiony. Jedno jest pewne: każde

nowe ustawienie czyni mądrzejszym.

Jeżeli pokój ma kształt litery “L” lub po−

siada wnękę, trudno jest teoretyzować, jaki

będzie jej wpływ na akustykę pokoju, ponie−

waż rozmiary wnęk, oraz proporcje wnęki

w stosunku do pozostałej przestrzeni poko−

ju mogą być przeróżne. Bezpiecznym roz−

wiązaniem jest usytuowanie fotela odsłu−

chowego w takim miejscu, aby wnęka po−

zostawała za głową słuchacza. Trzeba ją

wytłumić, a dodatkowo warto zakryć kota−

rą.

W pokoju o nietypowym kształcie lub

proporcjach należy eksperymentować; w

wyjątkowych sytuacjach może się okazać,

że pozytywne efekty przyniosą działania

nie do końca teoretycznie uzasadnione.

Marta Kopeć i Waldemar Józwa

Czytelników zainteresowanych dyskusją

zapraszamy: e−mail:akus−wj

kki.net.pl

AUDIO 7/2000

O bok na kilku szkicach przedstawio−

Marta Kopeć i Waldemar Józwa

e−mail:akus−wj

e−mail:akus−wj @ kki.net.pl

e−mail:akus−wj

kki.net.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: