Janina Gajda, „Sofiści”, s. 215-230 (1989)

Pierwszy etap sofistyki

Protagoras

Platon „Teajtet” (V-IV w. p.n.e.)

-          dialog poświęcony próbie ustalenia, czym jest wiedza

-          Sokrates, Teajtet (młody uczeń Sokratesa), Teodor z Cyreny (sławny matematyk, uczeń Protagorasa)

-          Teajtet: spostrzeżeniem jest wiedza

-          Protagoras – miarą wszystkich rzeczy jest człowiek

-          spostrzeżenie zawsze dot. bytu i jako nieomylne jest wiedzą

-          nie istnieje nigdy nic, a zawsze tylko się staje (Protagoras, Heraklit, Empedokles)

-          Protagoras tylko takiego człowieka nazywa mądrym, który, jeśli komukolwiek z nas coś wydaje się złem i jest złem, rzecz potrafi odwrócić i sprawić, że się ta rzecz i wydawać będzie dobrem, i będzie dobra

-          lekarz zmienia stany za pomocą lekarstw, a sofista za pomocą słów

-          lepsze są jedne mniemania od drugich, ale prawdziwsze nie

-          mędrcy i dobrzy mówcy sprawiają, że się państwom rzeczy zdrowe zamiast lichych wydają sprawiedliwe

Arystoteles „Metafizyka” (IV w. p.n.e.)

-          pogląd Protagorasa

-          człowiek jest miarą wszystkich rzeczy

-          co się każdemu wydaje, z pewnością takie jest

Platon „Protagoras” (V-IV w. p.n.e.)

-          treścią dialogu jest ustalenie istoty dzielności i możliwości jej nauczania i uczenia się

-          jeśli państwo ma istnieć, nikomu nie może zabraknąć dzielności

-          dzielność każdego przynosi wszystkim wzajemny pożytek i przynosi sprawiedliwość

Mit o Prometeuszu:

Czas bogów => bogowie rzeźbią ludzi we wnętrzu ziemi z mieszaniny ognia i ziemi => kiedy mieli ich wynieść na powierzchnię ziemi, zlecili Prometeuszowi i Epimeteuszowi, aby przydali każdemu odpowiednie zdolności => Epimeteusz mówi Prometeuszowi, że zajmie się tym sam, a ten ma przyjść na gotowe => Epimeteusz rozdziela sprawiedliwie i po równo wszystkie zdolności, aby żaden ród nie wyginął => Epimeteusz nie był zbyt mądry i nie zauważył, że dla ludzi nic nie zostało => przychodzi Prometeusz i widzi, że człowiek jest bosy, goły i bezbronny, a nadszedł już dzień jego wyjścia na świat => Prometeusz wykrada więc Hefajstosowi i Atenie mądrość i ogień i daje je człowiekowi => Prometeusz później został ukarany przez Epimeteusza za kradzież => człowiek – któremu jako jedynemu przypadła cząstka boskości – zaczyna wierzyć w bogów, stawia im ołtarze i posągi => człowiek nie ma jednak mądrości politycznej i każda próba założenia państwa w celu ochrony przed niebezpieczeństwami kończy się fiaskiem => Zeus, w trosce o to, aby ludzie się nie pozabijali, wysyła Hermesa, aby dał każdemu Wstyd i Poczucie prawa => happy end

Protagoras „Prawda albo mowy obalające” (V w. p.n.e.)

-          miarą wszystkich rzeczy jest człowiek – istniejących, że istnieją, nieistniejących, że nie istnieją

Protagoras „Wielki traktat”

-          proces nauczania wymaga predyspozycji i ćwiczenia, uczenie się zaś trzeba zaczynać w młodym wieku

Protagoras „O bogach”

-          o bogach nie mogę stwierdzić ani że istnieją, ani że nie istnieją, ani jaka jest ich istota i jak się przejawiają

-          ich niewidzialność i krótkość życia ludzkiego (przeszkody)

Protagoras „Sztuka erystyki”

-          o każdej rzeczy istnieją 2 przeciwstawne sobie zdania

-          słabszy pogląd uczynić silniejszym

Protagoras „O naukach”

-          niczym jest sztuka bez ćwiczenia, niczym jest ćwiczenie bez sztuki