pytania z socjologii.doc

1. Scharakteryzuj liberalizm

Liberalizm (z łaciny liberalis – dotyczący wolności, od liber – wolny), doktryna społeczno-polityczna zakładająca ograniczenie funkcji państwa w sferze gospodarki i poszerzenie zakresu wolności jednostki. Powstała na przełomie XVII i XVIII w., u jej podstaw leżą: indywidualizm, nadrzędność jednostki nad społeczeństwem, wolność człowieka, prawo do zdobywania własności, swoboda działalności gospodarczej, ograniczenie roli państwa, prawa natury jako normy regulujące życie wszystkich ludzi, podział władz ze ścisłym wyodrębnieniem jej kompetencji, tj. stosowanie praw, rządzenie i wykonywanie sprawiedliwości. Liberałowie uważają, że istnieją przyrodzone, odwieczne prawa człowieka, których żadna władza nie może naruszać. Najważniejszym prawem jest wolność dysponowania własnością. Własność bowiem jest uważana za gwarancję wolności.
Liberalizm postuluje kształtowanie gospodarki państwa według nieskrępowanych zasad wolnego rynku. W myśl tej doktryny państwo powinno zajmować się głównie ochroną własności prywatnej i stwarzać warunki do rozwoju działalności gospodarczej opartej na zasadzie wolnej konkurencji. Liberałowie uważają państwo za organizację niezbędną i użyteczną, ale w określonych granicach.
 

2. Model idealny liberalizmu.

3. Wskaż na elementy uniwersalizmu

Uniwersalizm - dążenie do ogarnięcia pewnej całości, objęcia wszystkiego, całokształt postaw i uznanie zasady dominacji całości nad częściami; powszechność. W zależności od kontekstu termin uniwersalizm może mieć nieco inne odcienie znaczeniowe:
- uniwersalizm w filozofii - zespół poglądów filoz., uznających wyższość i dominację całości nad częściami, ogółu nad jednostkami, przeciwieństwo indywidualizmu i partykularyzmu
- uniwersalizm (religia) - akceptacja celów i środków stawianych sobie przez różne wyznania, uznanie, że Bóg czczony przez różne religie jest tym samym Bogiem
- uniwersalizm unitariański
- uniwersalizm średniowieczny - wieloaspektowa wspólnota kultury średniowiecza w Europie
- uniwersalizm ottoński - koncepcja uniwersalnego państwa głoszona przez cesarza Ottona III
- uniwersalizm papieski

4. Co to jest ideologia?

IDEOLOGIA –całokształt poglądów danej gr. Społ.(np. klasy, partii, warstwy) na strukturę społeczeństwa, na państwo, prawo; zaw. Przynajmniej następujące elementy:

1)wskazanie wartości, które dana grupa uważa za ważne w życiu politycznym(n. silna władza, wolność, naród, państwo, równość, pokój, ekologia)
2)obraz rzeczywistości politycznej wraz z jej oceną

3)określenie metod i środków służących osiągnięciu pożądanej rzeczywistości społecznej.

5. Co to jest konserwatyzm ?

Konserwatyzm (z łaciny conservare – zachowywać, dochować zmian), orientacja polityczna, która bazuje na hasłach obrony istniejącego porządku społeczno-gospodarczego oraz zachowywania i umacniania tradycyjnych wartości, takich jak: religia, naród, państwo, rodzina, hierarchia, autorytet, własność prywatna. Konserwatyści chcą obronić stary porządek ze względu na przekonanie o ewolucyjnym charakterze zmian społecznych. Konserwatyzm zrodził się na przełomie XVIII i XIX w., był próbą przeciwstawienia się racjonalistycznej myśli oświeceniowej. Nowoczesny konserwatyzm stanowił reakcję na wydarzenia rewolucji francuskiej. Za twórcę podstaw ideologicznych nurtu uważany jest E. Burke. Pojęcie rozpowszechnione zostało przez R. de Chateaubrianda (1768–1848), który wydawał pismo Konserwatysta.
Podstawą konserwatyzmu jest przekonanie, że natura ludzka jest niedoskonała, stąd ma skłonność do czynienia zła i anarchii. Skłonności te człowiek może przezwyciężyć poszukiwaniem wskazówek dla swej aktywności w religii, która jest podstawą ładu moralnego. Na świecie istnieje, określony prawami boskimi, porządek społeczny, a problemy społeczno-polityczne wywodzą się problemów moralnych. Przestrzeganie zasad moralności i religii gwarantuje stabilność społeczną. Według konserwatyzmu wspólnota jest nadrzędna wobec jednostki, samo zaś społeczeństwo jest ze swej natury spójną całością, opartą na tradycji i ciągłości historycznej.
Konserwatyści, przeciwstawiając się egalitaryzmowi podkreślali, że podstawą ładu jest hierarchiczny układ społeczny, własność prywatna i silna władza państwowa. Stąd też krytycznie odnosili się do rewolucji i wszelkich gwałtownych zmian. Orientację konserwatywną cechuje niewiara w wartość postępu oraz nieufność wobec uniformizmu. Konserwatyści dopuszczali jedynie takie przeobrażenia społeczno-polityczne, które są efektem naturalnego procesu zdobywania doświadczeń (ewolucja). Współcześni konserwatyści, wprawdzie akceptują system parlamentarno-demokratyczny, jednak nadal podkreślają swoje przywiązanie do tradycyjnego, elitarnego układu społeczeństwa. U podstaw tego przywiązania leży przekonanie, że hierarchiczny układ społeczny, istnienie klas i grup społecznych jest nieodłącznym elementem systemu. Konserwatyzm występuje przeciwko permisywnemu modelowi społeczeństwa, w którym władz państwowa nie interesuje się życiem człowieka, nie próbuje wykształcić jego systemu wartości, zezwala na swobodny wybór modelu życia rodzinnego, manifestację nietypowych zachowań seksualnych itp. W kwestiach gospodarczych, wychodząc z klasycznego liberalizmu, konserwatyści opowiadają się za gospodarką rynkową opartą na prywatnej własności i wolnej konkurencji. Uważają też, że przy zachowaniu tradycyjnych wartości moralnych, do których obrony zobowiązane jest państwo, należy ograniczyć jego funkcje do niezbędnego minimum.

6. Kultura-jako system symboliczny

Rola znaku i symboli
ludzie potrafią przedstawić świat, doświadczenia za pomocą znaków
jeżeli ludzie uzgodnią między sobą zawartość znaczeniową danego znaku wówczas nazywany jest symbolem; symbole są zorganizowane w pewne całości zwane systemami symboli
suma systemów symboli to kultura słowa ,mówimy, czytamy są przykładem znaków, których znaczenie zostało społecznie określone, są symbolami. Powstaje język –system symboli
Znaczenie symboli
To, co dotyczy języka, dotyczy wszystkiego do czego człowiek może sięgnąć myślą
* Nasz świat jest skonstruowany przez symbole. Wszystko, czego doświadczamy, co robimy, czego pragniemy jest związane z symbolami. Toteż zrozumienie samych siebie oraz rzeczywistości społecznej wymaga głębszej znajomości kultury
* Symbole stanowią środek, za pomocą którego porozumiewamy się z innymi , dostosowujemy się do środowiska, interpretujemy nasze doświadczenie i organizujemy się w grupyKultura staje się rodzajem ograniczenia ludzkiego myślenia

7. Wskaż systemy symboli i omów je.

Systemy symboli
* Systemy językowe -> obejmują słowa mówione, drukowane, symbole matematyczne, programy komputerowe
* Systemy technologiczne -> obejmują informacje i wiedzę o sposobach kontrolowania i wykorzystania
Środowiska
* Systemy wartości -> określają , co jest dobre a co złe, są to systemy abstrakcyjne. Konflikt wartości jest siłą
Napędową ewolucji społecznych. System amerykańskich wartości to:
-sukces – robi się coś jak najlepiej
-aktywność – dążenie do panowania nad sytuacjami
- wolność – nieskrępowane podążanie za pragnieniami
- postęp – doskonalenie siebie
- materializm –nabywanie dóbr materialnych
-skuteczność – robienie czegoś w sposób praktyczny
* Systemy przekonań -> obejmują poglądy oraz idee, które ludzie odnoszą do poszczególnych rodzaju
Sytuacji- wykształcenie , rodziny
* Systemy norm -> wartości i przekonania są ogólne, nie mówią co robić w konkretnych sytuacjach
Historia pojęcia kultury
* Kultura – uprawa ziemi z łac.cultura agri
* Cyceron – uprawianie filozofii jest kulturą
* Pojęcie kultury łączyło się zawsze z jakimś określeniem w dopełniaczu i miało znaczenie wartościujące
* Pojecie kultury zaczęto powszechnie używać w XVI – XVIII wieku był to okres tzw. Walki „kultury z cywilizacją” czyli opanowanie przyrody przez człowieka /budowanie tam ,mostów-panowanie człowieka nad przyrodą/
* Określeniem kultura chciano podkreślić różnicę między tym co wiąże się z biologicznym wyposażeniem człowieka a tym, co wiąże się z przetwarzaniem, wzbogacaniem treści i warunków ludzkiego życia
*Heder (XVIIIw) twierdzi, że człowiek rodzi się dwa razy : jako twór natury i jako twór kultury
Definicja Taylora zawarta w książce pt.”Primitive Culture” (1871)
„Kultura jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa”
Cechy kultury
1. kultura to jednocześnie wzory zachowań, idee i wartości
2. kultura nie jest naturą, lecz jest zbudowana na naturze
3. kultura cechuje się oderwaniem od bezpośredniego wynalazcy i przejęciem przez inne społeczności
4. kultura jest wyuczona, ludzie nabywają ją od innych począwszy od wczesnych etapów wychowania
5. kultura cechuje się zdolnością trwania, przekazywania w czasie
6. kultura ulega zmianom przystosowawczym, zmienia się tak jak zmienia się sytuacja, tak jak zmieniają się indywidualne i grupowe potrzeby
7. kultura jest sferą otaczającą człowieka ze wszystkich stron, z czego zazwyczaj nie zdaje sobie sprawy
8. kultura ma z istoty charakter społeczny. Jest wspólna pewnej dziedzinie ludzi tworzących pewne zbiorowości

8. Relatywizm bądź pluralizm.

Relatywizm to pogląd filozoficzny, wedle którego prawdziwość wypowiedzi można oceniać wyłącznie w kontekście systemu w którym są one wypowiadane. Tym samym relatywizm stwierdza, że nie istnieją zdania niosące absolutną treść, których ocena byłaby identyczna i niezależna od jej kontekstu. Prawdziwość dowolnego sądu zależy od przyjętych założeń, poglądów czy podstaw kulturowych. Relatywizm etyczny głosi, że wartości i związane z nimi normy i oceny mają charakter względny, zmieniają się w czasie, są zależne od miejsca, i od oceniającego. Szczególną odmianą relatywizmu jest indywidualizm gdzie przywiązuję się dużą wagę do cech jednostkowych. Relatywizm występował w wielu prądach filozoficznych i artystycznych, przyjmującym bardzo różne zabarwienie i o rozmaitym znaczeniu dla tych dziedzin. Poglądy o słabym zabarwieniu relatywizmem zwracają uwagę na znaczenie wspólnych podstaw pojęciowych koniecznych do znalezienia z innymi wspólnego języka i wskazującymi, że przy braku takich podstaw nie istnieje w zasadzie możliwość porozumienia. W skrajnym zabarwieniu relatywizm jest poglądem bliskim niemal solipsyzmowi rozciągając swoje znaczenie także na sądy dotyczące rzeczywistości fizycznej i jej postrzegania. Pluralizm - w życiu społecznym jest to taka sytuacja w funkcjonowaniu państwa lub innej organizacji, gdy różne grupy mają prawo wyrażać swoje interesy, w tym zwłaszcza mieć udział w sprawowaniu władzy. Pluralizm zakłada poszanowanie zróżnicowań społecznych i kulturowych i uznanie równości poglądów.Pluralizm kulturowy dotyczy świadomego wysiłku grup mniejszościowych celem podtrzymania własnej etniczności. Mniejszość jednocześnie pracuje na uzyskanie politycznego i ekonomicznego wpływu w społeczeństwie dominującym. Pluralizm jest kategorią trwałego występowania kilku kategorii kulturowych w społeczeństwie , z połączeniem z akceptacją ze strony grupy większościowej oraz równością grup mniejszościowych.

10. Scharakteryzuj egocentryzm lub relatywizm kulturowy.

Egocentryzm – tok rozumowania, który polega na centralnym umiejscowieniu własnej osoby w świecie. Przekonanie o tym, że jest się najważniejszą osobą, a świat "kręci się wokół niej".W życiu człowieka egocentryzm jest naturalną postawą rozwojową, zarówno umysłową jak i moralną, na określonym etapie rozwoju dziecka (okres przedszkolny). Później, a szczególnie w życiu dorosłym, jest objawem niedojrzałości, a co za tym idzie niedostosowania do życia w społeczeństwie. Występuje również w niektórych stanach psychotycznych. Osoba egocentryczna postrzega cały świat wyłącznie z własnego punktu widzenia, poprzez absolutyzowanie własnych doświadczeń, obserwacji i przemyśleń, a marginalizowanie opinii pochodzących od innych osób. Jest głęboko przekonana, że świat wygląda dokładnie tak, jak jej się wydaje i na tej podstawie określa własne relacje z resztą otoczenia, a szczególnie wobec innych ludzi. Osoba taka uważa, że świat funkcjonuje zgodnie z jej mniemaniem, lub że najlepiej by było, gdyby tak funkcjonował, jak ona to postrzega. Efektem tego jest pogląd, iż wszyscy pozostali ludzie powinni postępować tak, jak uważa dana osoba, a szczególnie, że powinni oni postępować w określony sposób (najczęściej korzystny) wobec niej samej. Egocentryzm w różnych teoriach Pojęcie to pojawia się jako ważny element teorii Jana Piageta W teorii Piageta występuje pojęcie egocentryzmu myślenia. Pojawia się ono u dzieci, które nie przekroczyły siódmego roku życia. Polega na nieumiejętności dziecka wczucia się w położenie innej osoby i spojrzenia na świat z jej perspektywy. Dzieci milcząco przyjmują, że inni ludzie widzą to co one. Na przykład trzyletnia dziewczynka może mówić do swojego taty, który siedzi w sąsiednim pokoju: "Tatuś zobacz jaką zrobiłam wieżę". Jeśli tatuś odpowie: "widzę", to dziecko przyjmie to jako fakt. Tak rozumiany egocentryzm jest skorelowany z agresją. Zdolność wczuwania się w położenie innych osób (empatia) jest bowiem jednym z najsilniejszych hamulców agresji. Dlatego małe dzieci bez skrupułów wyrywać mogą pająkom nóżki i muchom skrzydełka, nie potrafią zrozumieć zdań: "nie rób drugiemu co tobie niemiłe" itd.

·         Teoria rozwoju moralnego Lawrenca Kohlberga.

Terminami pokrewnymi są:

·         egoizm – myślenie wyłącznie o własnych korzyściach, bez zwracania uwagi na konsekwencje tego dla otoczenia

·         egotyzm – przesadne kierowanie zarówno własnej jak i cudzej uwagi na siebie samego

·         Megalomania – nadmiernie wysokie przekonanie o sobie

Relatywizm kulturowy- pogląd głoszący, iż żadna praktyka kulturowa nie jest dobra ani zła sama w sobie, ale musi być oceniona w kontekście w jakim funkcjonuje. Takie spojrzenie doprowadziło obserwatorów do powstrzymania się od ocen oraz sądów wartościujących obce praktyki z punktu widzenia własnej kultury. Relatywizm kulturowy odrzuca więc możliwość wartościowania obcej kultury przez pryzmat własnych wartości, prowadząc do większego obiektywizmu w postrzeganiu "swojej" i "obcej" kultury.

Z punktu widzenia metodologicznego przyjęcie relatywizmu kulturowego przez badacza kultury oznacza odrzucenie wartości własnej kultury jako miernika kultury obcej. Badacz powinien wyjść poza kulturę, aby móc obiektywnie porównać dwa różne systemy kulturowe. Całkowite odrzucenie wartości kulturowych, przyjętych w toku socjalizacji w obrębie własnego kręgu kulturowego nie wydaje się możliwe, a wobec tego nie wydaje się też możliwe całkowicie obiektywne podejście przy ocenianiu dwóch różnych kultur, w szczególności wówczas, gdy jedna z nich jest kulturą oceniającego. Relatywizm kulturowy jest jednak w chwili obecnej powszechnie przyjętą podstawą metodologii badań wśród antropologów kulturowych. Oprócz metody badawczej termin "relatywizm kulturowy" bywa używany potocznie jako pojęcie z zakresu moralności. W środowiskach konserwatywnych panuje pogląd, że relatywizm kulturowy wiąże się z relatywizmem wartości, a więc brakiem silnego związania człowieka z wartościami kulturowymi. Relatywizm kulturowy jest więc piętnowany, gdyż w opinii tych środowisk przyczynia się do zrywania więzów z własną kulturą i zubożeniem moralnym. Relatywizm kulturowy bywa mylony z relatywizmem moralnym, który głosi że moralność może być jednakowa tylko wewnątrz grupy mającej ten sam zestaw norm i kod moralny, a także podejmującej wspólne działania (jaskrawym przykładem rozmijania się norm dwóch kultur bywają zachowania członków mniejszości etnicznej znajdującej się w niesprzyjających warunkach).

11. Scharakteryzuj model D.Bella

Społeczeństwo postindustrialne - inaczej społeczeństwo poprzemysłowe, społeczeństwo, którego głównym źródłem utrzymania nie jest produkcja przemysłowa, polegająca na wytwarzaniu przedmiotów, lecz wytwarzanie i przetwarzanie informacji.
W odróżnieniu od społeczeństwa przemysłowego charakteryzującego się tym, że największe zatrudnienie jest w sektorze przemysłowym, w społeczeństwie postindustrialnym najwięcej osób jest zatrudnionych w sektorze usług. Drugim wyróżnikiem jest to, że w społeczeństwie postindustrialnym następuje przejście od masowej produkcji dla anonimowego klienta do produkcji dla klienta indywidualnego.
Koncepcja społeczeństwa poprzemysłowego narodziła się na przełomie lat 60. i 70.. Jej twórcami są Touraine i Bell. Stwierdzili oni, że w pewnym momencie społeczeństwo doszło do poziomu wysokiej automatyzacji, co przyspieszało produkcję i wyręczało od niej człowieka i w konsekwencji prowadziło do przechodzenia ludzi do działu usług. Kolejną cechą takiego społeczeństwa jest skupianie się w wielkich aglomeracjach miejskich, co powoduje rozwój kultury masowej (muzyka, film, internet). Ludzie zaczęli także tworzyć ponadnarodowe korporacje.

12. Co to jest instytucja społeczna-scharakteryzuj i wymień/ rodzina,gospodarka,religia 

Pojecie instytucji społecznej odnosi się do osób lub grup osób, które wyłaniają się ze zbiorowości i są wyposażone w odpowiednie atrybuty, które pozwalają na zaspakajanie potrzeb tej zbiorowości. Stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka; realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy
miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących już instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji, w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizowania interesów.
Istnieje następujący podział instytucji wg różnych kryteriów:
a) instytucje formalne – utworzone prawnie i ich działalność jest uregulowana przepisami. Do takich instytucji możemy zaliczyć np. szkołę lub sąd.
b) instytucje nieformalne – powstają spontanicznie, kiedy zachodzi odpowiednia okoliczność. Do takich instytucji można zaliczyć np. Uniwersytety Latające, zakładane przez opozycję w czasach PRL-u.
Kolejny podział instytucji odnosi się do ich merytorycznych funkcji:
a) polityczne – wiążą się ze zdobywaniem, wykonywaniem i utrzymywaniem władzy
b) religijne – organizujące stosunek człowieka do sił transcendentalnych
c) ekonomiczne – zajmują się produkcją i podziałem dóbr, usługami, obiegiem pieniądza
d) wychowawcze i kulturalne – przekazywanie dziedzictwa kulturowego
e) socjalne – opiekuńczo wspomagające
Aby instytucja społeczna sprawnie funkcjonowała w społeczeństwie potrzebne są niezbędne warunki:
- wyraźne sprecyzowanie celu i zakresu czynności,
- racjonalna organizacja wewnątrz instytucji,
- odpowiedni stopień depersonalizacji i obiektywizacji czynności
- uznanie i zaufanie ze strony zbiorowości do funkcjonariuszy instytucji,
- bezkolizyjne włączanie się danej instytucji w system już istniejących instytucji – lokalnych, resortowych, itp.
Instytucja społeczna daje społeczeństwu zaspokajanie potrzeb, reguluje jego działanie, zapewnia ciągłość życia zbiorowego i integruje ludzi poprzez podtrzymywanie między nimi więzi społecznej, która stanowi elementarny warunek życia zbiorowego (rodzina, gospodarka, religia, szkoła, środki masowego przekazu, partie polityczne, organy przedstawicielskie - parlament, organy państwowe, organy administracyjne, sądownictwo).

Rodzina jako grupa społeczna

Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.

W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:

·         małżeńską lub partnerską - bycie żoną lub mężem, partnerem lub partnerką

·         rodzicielską - bycie ojcem lub matką

·         braterską - bycie siostrą lub bratem

Rodzina jako instytucja społeczna

Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery ...