Praca w porze nocnej
Według art. 151⁷ KP pora nocna obejmuje 8 godzin między godzinami 21.00 a 7.00. W przypadku pracownika młodocianego pora nocna przypada pomiędzy godzinami 22.00 a 6.00, zaś dla pracowników młodocianych pracujących pomimo nieukończenia 16. roku życia (w przypadkach, gdy przepisy to umożliwiają) pora nocna zamyka się w granicach godzin 20.00 i 6.00. Dokładne określenie godzin uznawanych u danego pracodawcy następuje: w regulaminie pracy, w pisemnej informacji przekazanej pracownikowi w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę (jeśli pracodawca nie ma obowiązku wydawania regulaminu pracy.
W razie wykonywania przez pracownika pracy szczególnie niebezpiecznej(np. roboty budowlane, rozbiórkowe, remontowe i montażowe bez wstrzymania ruchu zakładu, prace w zbiornikach, kanałach, wnętrzach urządzeń technicznych i w innych niebezpiecznych przestrzeniach zamkniętych, prace przy użyciu materiałów niebezpiecznych, prace na wysokości), bądź związanej z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym czas pracy wykonywanej w nocy nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Wykaz takich prac, według art. 151⁷ §4 KP, określa pracodawca w porozumieniu z zakładową organizacją związkową, a w przypadku jej braku z przedstawicielami pracowników wybranymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy, oraz po zasięgnięciu opinii lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, uwzględniając konieczność zapewnienia bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników.
W związku z faktem, iż człowiek pracujący w nocy może mieć większe problemy z koncentracją, logicznym myśleniem, całą sprawnością psychofizyczną - czas pracy pracującego w nocy nie może przekraczać 8 godzin na dobę, jeżeli wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym. W przeciwnym wypadku osoba taka mogłaby sprowadzić niebezpieczeństwo nie tylko na siebie, lecz również i na inne osoby. Ograniczenia tego nie stosuje się tylko i wyłącznie w dwóch sytuacjach – odnośnie:
• pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy,
• przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.
Pracownik, którego :
· rozkład czasu pracy pracownika obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny w porze nocnej
· co najmniej ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocna
jest uważany za pracującego w nocy. Od 1 lipca 2007r. Zgodnie ze zmianą kodeksu pracy na pisemny wniosek pracownika pracującego w nocy, pracodawca informuje właściwego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy.
W odniesieniu do niektórych grup pracowników zabronione jest bezwzględnie świadczenie przez nich pracy w nocy. Niekiedy pracodawca może skierować pracownika do pracy w porze nocnej tylko za zgoda pracownika lub po wyrażeniu zgody przez lekarza. Do takich grup należą:
· Kobiety w ciąży
Jeżeli pracownica, z uwagi na stan ciąży nie może wykonywać pracy w porze nocnej, pracodawca jest zobowiązany tak zmienić jej rozkład czasu pracy, aby miała możliwość jej świadczenia poza porą nocną. Jeżeli nie jest to możliwe, pracodawca powinien taką pracownicę przenieść do innej pracy, która nie jest wykonywana w porze nocnej. Jeżeli i tego nie da się zrealizować, pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
· Pracownik opiekujący się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia
Takie osoby można zatrudnić w porze nocnej wyłącznie za ich zgodą. Jeżeli oboje rodzice bądź opiekunowie są zatrudnieni, z powyższego uprawnienia może skorzystać jedno z nich.
· Pracownik niepełnosprawny
Również niepełnosprawnych można zatrudnić w porze nocnej wyłącznie wówczas, gdy zatrudnieni są przy pilnowaniu lub lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników albo lekarz sprawujący opiekę nad niepełnosprawnym wyrazi (na wniosek zainteresowanego pracownika) zgodę na takie zatrudnienie.
· Pracownik młodociany
Według art. 151⁸ KP pracownikowi, który wykonuje pracę w porze nocnej przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wymiarze: każda godzina pracy w porze nocnej to 20% stawki godzinowej, która wynika z minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jest to poziom ustawowy, gwarantowany. Każdy zakład pracy może sam ustalać wysokość tego dodatku, przy czym nie może on być niższy od kwoty ustawowej. Pracownik, który wykonuje stale pracę w porze nocnej, poza zakładem pracy może zamiast dodatkowego wynagrodzenia otrzymać ryczałt, którego wysokość musi odpowiadać przewidzianemu wymiarowi pracy w porze nocnej. W sytuacji, gdy dochodzi do zbiegu pracy w godzinach nocnych i pracy w godzinach nadliczbowych, uprawniony otrzyma dwa dodatki do wynagrodzenia – z tytułu godzin nadliczbowych oraz z tytułu pracy w porze nocnej.
Praca w niedziele i święta
Dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy.
Od 28 kwietnia 1990r. obowiązują następujące dni ustawowo wolne od pracy:
· 1 stycznia - Nowy Rok,
· 6 stycznia - Święto Trzech Króli - od 6 stycznia 2011 roku
· pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
· drugi dzień Wielkiej Nocy,
· 1 maja - Święto Państwowe,
· 3 maja - Święto Narodowe Trzeciego Maja,
· pierwszy dzień Zielonych Świątek,
· dzień Bożego Ciała,
· 15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
· 1 listopada - Wszystkich Świętych,
· 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości,
· 25 grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
· 26 grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia,
· niedziele.
Za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 następnego dnia, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Ustalenie to, może nastąpić poprzez sporządzenie regulaminu lub układu zbiorowego pracy, a u pracodawców nieobjętych tymi aktami normatywnymi w drodze decyzji pracodawcy doręczonej pracownikom.
Zgodnie z art.151(9a) KP praca w święta(włączając święta przypadające na niedzielę) w placówkach handlowych jest niedozwolona. Zakaz pracy dotyczy każdego pracownika zatrudnionego u pracodawcy posiadającego status placówki handlowej, bez względu na to, jakiego rodzaju pracę ten pracownik wykonuje, to znaczy bez względu na to, czy zajmuje się bezpośrednio handlem, czy też wykonuje inne czynności pomocnicze na rzecz placówki handlowej np. zajmuje się księgowością. Wyjątkiem są prace wykonywane ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludzkości.
Przepis zezwalający na pracę w niedzielę i święta, jest wyjątkiem od zasady generalnego zakazu pracy w te dni. Według art. 151(10) KP praca w niedziele i święta jest dozwolona:
1. w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
2. w ruchu ciągłym,
3. przy pracy zmianowej,
4. przy niezbędnych remontach,
5. w transporcie i w komunikacji,
6. w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
7. przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
8. w rolnictwie i hodowli.
9. Oprócz tego, ustawa zezwala na pracę przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
· zakładach świadczących usługi dla ludności,
· gastronomii,
· zakładach hotelarskich,
· jednostkach gospodarki komunalnej,
· zakładach opieki zdrowotnej i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
· jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych, zapewniających całodobową opiekę,
· zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku.
10. w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie pracy weekendowej.
Praca w niedziele i święta, aby była dopuszczalna, musi być przewidziana w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy, a jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie ma obowiązku ustalania regulaminu pracy, to praca w niedziele i święta może być przewidziana w obwieszczeniu, składanym przez pracodawcę pracownikowi.
Pracownik zmuszony przyjść do pracy w dzień ustawowo od niej wolny, powinien od pracodawcy w zamian otrzymać wolne w innym dniu. W zamian za pracę w niedzielę - w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a w przypadku pracy w święto - w ciągu okresu rozliczeniowego.
Zgodnie z art. 151(12) KP minimum raz na 4 tygodnie, pracownik pracujący w niedzielę, powinien korzystać z niedzieli wolnej od pracy. (nie dotyczy: pracownika, który świadczy pracę wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta)
Jeżeli nie jest możliwe udzielenia dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli natomiast w podanych okresach nie jest możliwe otrzymanie dnia wolnego, wówczas pracownik nabywa prawo do uzyskania dodatku do wynagrodzenia w wysokości 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę i święto.
Bibliografia:
· Kodeks pracy, wyd. LexisNexis, Warszawa 2012
· Prawo pracy. Zarys wykładu, Z. Kubot, T. Kuczyński, Z. Masternak, H. Szurgacz, wyd. Difin, Warszawa 2004
pikaczuxp