materia.pdf

ZABURZENIA PRZEMIANY MATERII

I ZABURZENIA ODņYWIANIA

Do gþwnych przyczyn narastajĢcej stopniowo podatnoĻci populacji ludzkiej na zachorowania

naleŇĢ.:

- stresy wspþczesnego Ňycia

- obniŇenie aktywnoĻci fizycznej

- niewþaĻciwe odŇywianie

Potencjalne zagroŇenie dla zdrowia mogĢ stanowię:

- dodatki do ŇywnoĻci stosowane w przemyĻle spoŇywczym (barwniki, konserwanty,

stabilizatory, emulgatory, przeciwutleniacze, zakwaszacze)

- inne zanieczyszczenia pokarmw zwiĢzane z rolnictwem, przetwrstwem i innymi

czynnikami

- niedobr i nadmiar poŇywienia

SpoŇywany pokarm powinien zaspakajaę nie tylko gþd, ale przede wszystkim dostarczaę

organizmowi odpowiedniej iloĻci:

- biaþek, wħglowodanw i tþuszczw

- witamin, skþadnikw mineralnych i pierwiastkw Ļladowych

A. NiedoŇywienie

NiedoŇywieniem nazywamy taki stan organizmu, ktry wynika z dþugotrwaþego niedoboru w

poŇywieniu odpowiedniej iloĻci energii lub niektrych z kilkudziesiħciu egzogennych

skþadnikw niezbħdnych do metabolizmu komrek (witaminy, 10 aminokwasw, kwas

linolowy i sole mineralne.

1)przyczyny niedoŇywienia

- bieda (niedoŇywienie biaþkowo- kaloryczne i niedobory witamin i mikroelementw)

- przewlekþy alkoholizm (niedoŇywienie biaþkowo-kaloryczne spowodowane

zaburzeniami wchþaniania i magazynowania oraz niedobory witaminowe)

- odchudzanie siħ (niedoŇywienie i niedobory witaminowe, w skrajnych przypadkach

prowadzi do jadþowstrħtu psychicznego i bulimii)

- ostre i przewlekþe choroby zakaŅne (brak þaknienia i wzrost metabolizmu, czasami

uszkodzenia bþony Ļluzowej jelit)

- zespoþy upoĻledzonego wchþaniania

- odŇywianie parenteralne

2) niedoŇywienie biaþkowo- energetyczne (iloĻciowe)

NiedoŇywienie iloĻciowe (choroba gþodowa) jest spowodowane niedostatecznym

dostarczaniem organizmowi w poŇywieniu biaþek i kalorii (tzn. wħglowodanw i tþuszczw).

Prowadzi to do wyczerpania zasobw energetycznych organizmu, zaniku biaþek

(strukturalnych i enzymatycznych), zaburzeı hormonalnych i ukþadu immunologicznego.

Szczeglnie wraŇliwe na ten rodzaj niedoŇywienia sĢ dzieci ze wzglħdu na wzmoŇone

zapotrzebowanie na energiħ w okresie wzrostu. NiedoŇywienie iloĻciowe wystħpuje rwnieŇ

u Đ chorych hospitalizowanych m. In. Ze wzglħdu na zwiħkszone zapotrzebowanie

energetyczne zwiĢzane z chorobĢ.

a) wyniszczenie

O wyniszczeniu mwimy, gdy masa ciaþa jest zmniejszona poniŇej 60% normy

odpowiedniej dla pþci i wieku. Do wyniszczenia prowadzi niedobr wszystkich

skþadnikw diety (wħglowodanw, tþuszczw i biaþek). Dochodzi do utraty biaþek

strukturalnych (miħĻnie szkieletowe, tkanki podporowe), natomiast biaþka narzĢdw

miĢŇszowych (gþownie wĢtroby sĢ zachowane). AktywnoĻę metaboliczna jest

obniŇona.

Zmiany wystħpujĢ gþwnie u dzieci : dochodzi do zahamowania wzrostu i rozwoju,

utraty miħĻni (Ņrdþo aminokwasw) i surowiczy zanik tkanki tþuszczowej (Ņrdþo

kalorii). Brzuch jest uwypuklony a skra pomarszczona , dziecko wyglĢda jak

pomarszczony i skurczony starzec.. Gþowa wydaje siħ za duŇa w stosunku do ciaþa i

cienkich koıczyn. WystħpujĢ niedokrwistoĻę, biegunki, niedobory witaminowe oraz

czħste infekcje (obniŇona odpornoĻę) .

NiedoŇywienie biaþkowo-energetyczne wtrne stwierdza siħ w przewlekþych

wyniszczajĢcych chorobach (pþuc, przewodu pokarmowego, zaawansowanych chorobach

nowotworowych, AIDS i starszych osb przykutych do þŇka). Nazywamy je kacheksjĢ.

PojawiajĢ siħ zaniki miħĻni (gþownie czworogþowy uda i miħsnie grzbietu), zaniki tkanki

tþuszczowej podskrnej (ramion, przedramion i klatki piersiowej) oraz obrzħki w okolicy

krzyŇowo-lħdŅwiowej. Tu aktywnoĻę metaboliczna jest podwyŇszona.

b) kwashiokor

Kwashiokor jest czħsto ĻmiertelnĢ choroba z niedoŇywienia biaþkowo-energetycznego

wystħpujĢcĢ u dzieci w tropikalnych okolicach Afryki i Azji. PodstawowĢ przyczyna jest

niedobr biaþka w diecie przy dostatecznej iloĻci kalorii pochodzĢcej gþwnie z

wħglowodanw. Wystħpuje tu znaczna utrata biaþek narzĢdw miĢŇszowych (gþwnie

wĢtroby).

Sytuacja taka wystħpuje najczħĻciej u niemowlĢt pozbawionych mleka matki, ktrym

podaje siħ pokarm zawierajĢcy maþo biaþka a wzglħdnie duŇo wħglowodanw. Nieco

þagodniejsze postacie choroby mogĢ wystĢpię w przypadkach przewlekþej utraty biaþek

np. w rozlegþych oparzeniach, zespole nerczycowym (zwiħkszona utrata biaþka przez

nerki) lub przewlekþych biegunkach (zmniejszone wchþanianie biaþka w jelitach ).

Wystħpuje duŇy spadek masy ciaþa (60-80% normy), zahamowanie wzrostu i rozwoju

oraz zanik miħĻni. Tkanka tþuszczowa podskrna jest zachowana. Wystħpuje

hipoalbuminemia i zwiĢzane z niĢ obrzħki i wodobrzusze. Brzuch jest rozdħty z powodu

powiħkszenia wĢtroby, wodobrzusza i wiotkich miħĻni. W skrze twarzy, koıczyn i

krocza wystħpujĢ odbarwienia, przebarwienia i nadmiernego rogowacenia. Wþosy tracĢ

kolor lub powstajĢ na nich jasne i ciemne prĢŇki. Dziecko traci apetyt i staje siħ

apatyczne. WystħpujĢ biegunki i niedokrwistoĻę, niedobory witamin i obniŇenie

odpowiedzi odpornoĻciowej prowadzĢce do infekcji.

W ostrych chorobach o duŇej aktywnoĻci katabolicznej np. w oparzeniach i w posocznicy

moŇe dojĻę do niedoŇywienia biaþkowo-energetycznego podobnego do kwashiorkoru.

Wystħpuje wwczas hipoalbuminemia i obrzħki. Brak jest zanikw miħĻniowych i tkanki

tþuszczowej podskrnej.

c) jadþowstrħt psychiczny (anoreksja)

W patogenezie tej choroby biorĢ udziaþ czynniki spoþeczno-kulturowe i psychologiczne

(pragnienie naĻladowania panujĢcych wzorcw szczupþej i atrakcyjnej sylwetki oraz

ucieczka przed inicjacjĢ seksualnĢ i podjħciem obowiĢzkw kobiety dorosþej) oraz

predyspozycje genetyczne i zaburzenia hormonalnej regulacji masy ciaþa.

Choroba wystħpuje gþwnie u mþodych kobiet (14-17 lat), ktre majĢ obsesjħ na punkcie

szczupþej sylwetki. Wystħpuje brak miesiĢczki i popħdu seksualnego, hipoalbuminemia,

niedokrwistoĻę i wyniszczenie. Dochodzi do osteoporozy zwiazanej z niskim stħŇeniem

estrogenw. Niskie stħŇenie hormonw tarczycy prowadzi do bradykardii, zaparę i

nietolerancji zimna. WystħpujĢ zaburzenia rytmu serca (prawdopodobnie spowodowane

hipokaliemiĢ), ktre mogĢ byę przyczyna zgonu.

c) wilczy gþd (bulimia)

Jest to zaburzenie, w ktrym wystħpuje wzmoŇone þaknienie. Chora spoŇywa ogromne

iloĻci poŇywienia poczym natychmiast sama wywoþuje wymioty. Podczas wymiotw

moŇe dojĻę do zaaspirowania treĻci pokarmowej do pþuc lub pħkniħcia przeþyku.

Skutkiem wymiotw mogĢ byę zaburzenia elektrolitowe, gþwnie hipokaliemia

prowadzĢce do zaburzeı rytmu serca. Masa ciaþa wykazuje niewielkie odchylenia od

normy. Brak miesiĢczki wystħpuje u okoþo poþowy chorych.

3) niedoŇywienie a odpowiedŅ odpornoĻciowa

NiedoŇywienie i otyþoĻę zwiĢzane sĢ z obniŇeniem odpowiedzi odpornoĻciowej. Funkcje

ukþadu odpornoĻciowego zaleŇĢ w duŇym stopniu od niedoborw niektrych

aminokwasw i mikroskþadnikw poŇywienia. Nadmiar kwasw tþuszczowych i

cholesterolu rwnieŇ ma negatywny wpþyw na funkcje ukþadu immunologicznego.

NiedoŇywienie wpþywa niekorzystnie na przebieg kliniczny gruŅlicy, zapaleı pþuc,

biegunek i odry.

4) niedoŇywienie jakoĻciowe Î niedobory witamin

Witaminami nazywamy substancje biokataliczne, ktre nie sĢ syntetyzowane endogennie,

natomiast sĢ niezbħdne w Ļladowych iloĻciach dla prawidþowego przebiegu

podstawowych procesw metabolicznych. W rzeczywistoĻci niewielkie iloĻci kilku

witamin mogĢ byę wytworzone endogennie: K, H, D i PP. Witaminy A,D,E,K sĢ

rozpuszczalne w tþuszczach i gromadzĢ siħ gþwnie w wĢtrobie. Do niedoboru tych

witamin dochodzi w chorobach, w ktrych trawienie i wchþanianie tþuszczw w

przewodzie pokarmowym jest upoĻledzone (celiakia, choroby trzustki i niedroŇnoĻę

przewodw Ňþciowych). Pozostaþe witaminy tzn. witamina C i witaminy z grupy B sĢ

rozpuszczalne w wodzie, nie gromadzĢ siħ w ustroju, stĢd szybciej dochodzi do

awitaminoz przy ich braku w poŇywieniu.

Niedobr witamin moŇe byę pierwotny (gdy ich brak w poŇywieniu) lub wtrny

(zaburzenia wchþaniania , transportu, magazynowania lub przemian

metabolicznych).

Choroby wywoþane brakiem witamin nazywamy awitaminozami lub hipowitaminozami.

PowstajĢ one wskutek niedoŇywienia iloĻciowego i jakoĻciowego czyli nieprawidþowego

odŇywiania (dzieci Ňywione sztucznie, starsze osoby, chorzy psychicznie). Do

hipowitaminozy moŇe dojĻę rwnieŇ gdy mamy utrudnione wchþaniane witamin z

przewodu pokarmowego np. u alkoholikw. Technologia przygotowania ŇywnoĻci moŇe

niszczyę zawarte w nich witaminy. Skþad poŇywienia decyduje czy witaminy bħdĢ

wchþaniane czy wydalane z kaþem.

a) witamina A

- rola:

- widzenie w sþabym Ļwietle

- utrzymywanie odpowiedzi odpornoĻciowej na zakaŇenia, szczeglnie u dzieci

- utrzymywanie prawidþowej struktury i funkcji nabþonka zwþaszcza Ļluzotwrczego

- kontrola ekspresji niektrych genw

- beta-karoten ma wþaĻciwoĻci antyoksydacyjne

- chroni przed rakiem

- niedobr wywoþuje (zapas w wĢtrobie wystarcza na 6 miesiecy):

- metaplazjħ pþaskonabþonkowĢ nabþonka gruczoþowego i przejĻciowego

- kurzĢ Ļlepotħ

- wysychanie spojwek i rogwki

- rozmiħkanie rogwki prowadzĢce do Ļlepoty

- suchĢ þuszczĢcĢ siħ skrħ (nadmierne rogowacenie) z licznymi grudkami (czopy

rogowe w mieszkach wþosowych) tzw. skra ropuchy

- metaplazja pþaskonabþonkowa tchawicy i pþuc predysponuje do zapaleı pþuc

- metaplazja pþaskonabþonkowa nabþonka powoduje powstanie kamieni w drogach

moczowych

- obniŇenie odpornoĻci co powoduje zwiħkszonĢ umieralnoĻę na zapalenia pþuc,

zakaŅne biegunki, odrħ i inne infekcje

- nadmiar powoduje:

- zaŇþcenie skry

- zatrucie ostre u dzieci : ble gþowy, wymioty, objawy obrzħku mzgu, pþatowe

zþuszczanie siħ naskrka

- zatrucie przewlekþe u dzieci: podwjne widzenie, suchoĻę bþony Ļluzowej warg,

nudnoĻci i wymioty, spadek wagi, ble koĻci i staww, zgrubienie i kruchoĻę koĻci dþugich,

powiħkszenie Ļledziony i wĢtroby

b) witamina D

- rola:

- pobudzanie wchþaniania wapnia i fosforanw w przewodzie pokarmowym

- razem z parathormonem mobilizuje wapı z koĻci i wzmaga resorpcje wapnia z koĻci

- bierze udziaþ w mineralizacji koĻci

- niedobr wywoþany brakiem w diecie, brakiem nasþonecznienia, upoĻledzeniem

wchþaniania, niewytwarzaniem czynnego metabolitu przez nerki powoduje:

- krzywicħ u dzieci

- rozmiħkanie koĻci u dorosþych

c) witamina E

- rola:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: