tematy niebezpieczne.doc

Tematy Niebezpieczne

Dr Dariusz Ratajczak

źródło: http://www.polonica.net/TematyNiebezpieczne2.htm

KONFLIKT W IRLANDII PÓLNOCNEJ

Aby zrozumiec jeden z ostatnich klasycznych konfliktów etniczno religijnych w Europie Zachodniej, a takie podloze maja animozje miedzy protestantami i katolikami w Irlandii Pólnocnej, czyli w szesciu hrabstwach tworzacych Ulster (trzy pozostale prowincje tworzace ta historyczna kraine znajduja sie w granicach Eire- Republiki Irlandii), nalezy cofnac sie do odleglych dziejów wyznaczajacych poczatek trudnych relacji irlandzko - angielskich.

Normanowie, francuscy ksiazeta o skandynawskim rodowodzie (pobrzmiewajacym juz tylko w germanskich imionach), pojawili sie w Irlandii niewiele pózniej od zwycieskiej bitwy pod Hastings (1066), która dala poczatek ich rzadom w Anglii. 

Oczywiscie, jezeli uznamy, ze sto lat w historii znaczy owo "niewiele". Celtyccy mieszkancy wyspy, absolutnie nie mogacy miec wobec przybyszy jakichkolwiek kompleksów kulturowo- cywilizacyjnych, poddali ich procesowi asymilacyjnemu (wczesniej postapili w ten sam sposób z Wikingami), co zaowocowalo calym szeregiem rodów normanskich czujacych i myslacych po irlandzku.

Wlasciwy, angielski podbój wyspy, noszacy znamiona akcji zorganizowanej, a nawet ludobójczej, rozpoczal sie w polowie wieku XVII wraz z przybyciem na Zielona Wyspe protestanckich wojsk lorda Cromwella. Najezdzcy, gardzacy i nienawidzacy katolickich Irlandczyków, zepchneli ich na nieurodzajne obszary rabstw Connaught i Clare, a sami rozdzielili miedzy siebie 26 z 32 hrabstw. 

Dla Irlandczyków, przyrównywanych do dzikusów, czy zwierzat w ludzkiej skórze, mieli tylko jedna propozycje: "Do Connaught albo do piekla". Jednoczesnie rozpoczeto akcje kolonizacyjna. Do najblizszego brzegom Brytanii Ulaidh (celtycka nazwa Ulsteru) ciagnely rzesze Szkotów i Anglików - prezbiterian i anglikanów. Po pewnym czasie pólnocna czesc wyspy zmienila swe etniczno - religijne oblicze. Katolicy znalezli sie w mniejszosci. 

Wiek XIX w historii Irlandii, polaczonej zreszta u jego poczatku unia realna z Londynem, stal pod znakiem dwóch zjawisk, które znaczaco wplynely na losy jej katolickich mieszkanców. Pierwszym byl glód wywolany zaraza ziemniaczana, a sztucznie podtrzymywany przez Anglików. 

Dla miliona oznaczal on smierc, a dla kilku milionów (glównie katolików) emigracje do Ameryki Pólnocnej. 

Oblicza sie, ze obecnie w USA zyje okolo 40 milionów ludzi o irlandzkich korzeniach. Irlandczycy w Stanach zajmuja posrednie miejsce miedzy angielsko-skandynawsko-niemiecko-holenderskimi "WASPAMI" (W.A.S.P.), a glównie katolickimi (w tym polskimi) P.I.G.S. (jakby nie patrzec, skrót ten sklada sie w angielski odpowiednik naszej swini).

Irlandzkie lobby w Ameryce to sila znaczaca, porównywalna z zydami i nadal interesujaca sie starym krajem. To nie tylko klan Kennedych, ale i mocne usytuowanie w silach porzadkowych (policja!), ludzie kultury, swiat filmu (jeden z najlepszych aktorów amerykanskich sredniego pokolenia, cokolwiek wprawdzie zwichrowany - Mickey Rourke, swego czasu sponsorowal Irlandzka Armie Republikanska).

Drugie zjawisko to wzmagajaca sie walka Irlandczyków o swoje prawa, autonomie wewnetrzna ("Home Rule") i zwiazane z tym odrodzenie celtyckie. Jej finalem stalo sie nieudane Powstanie Wielkanocne (1916) i wreszcie faktyczne uzyskanie niepodleglosci w roku 1921. 

Niepodlegla Irlandia ograniczona zostala do terenów zamieszkalych przez katolików. Ulster wola protestanckiej wiekszosci pozostal przy Wielkiej Brytanii, uzyskujac zreszta autonomie z wlasnym rzadem i parlamentem (Stormont). Co ciekawe, protestanci tak naprawde wcale nie zyczyli sobie zadnych referencji w Zjednoczonym Królestwie. 

Oni naprawde sa bardziej brytyjscy niz mieszkancy Londynu czy Manchesteru (nie powiem tego o liverpoolczykach - w duzej czesci Irlandczykach). Udowadniali to nie jeden raz na polach bitew, sluzac w najlepszych, ochotniczych jednostkach brytyjskich (pobór powszechny w latach wojny ich nie obejmowal). Autonomia posluzyla jednak protestantom do niemal calkowitego wyrzucenia na margines zycia politycznego i ekonomicznego mniejszosci katolickiej. Nie bylo to zreszta trudne. 

W Ulsterze mialo dluga, 300 - letnia tradycje. Rzad i Stormont byly opanowane przez protestantów. W policji, slynnej Royal Ulster Constabulary, katolików niemal nie bylo (inna rzecz, ze sie do niej nigdy nie garneli). Biedota katolicka pozbawiona byla praw wyborczych- przyslugiwalo ono wlascicielom domów, glównym lokatorom mieszkan i ich zonom - glównie zwyczajowo bogatszym protestantom.

Poza tym w Irlandii Pólnocnej stosowano zasade wyznaczania okregów wyborczych w ten sposób, aby na danym terenie o wiekszosci katolickiej zmiescic w jednym okregu mozliwie wszystkich papistów, a pozostalym zapewnic przewage protestantów. W ten sposób w miejscowosci Derry 20 tysiecy katolików mialo 8 czlonków rady miejskiej, a 10 tysiecy protestantów - 16.

W II polowie lat 60 - tych w Ulsterze rodzi sie ruch na rzecz sprawiedliwosci spolecznej. Grupuje on sila rzeczy glównie dyskryminowanych katolików. Sa oni nastawieni pokojowo. Nie jest to zadna irredenta, a walka o prawa w ramach prawa. 5 pazdziernika 1968 roku w Derry (protestanci mówia: Londonderry) tlum zwiazkowców z Northern Ireland Civil Rights Association zostal spalowany przez protestancka policje. Wieczorem tego samego dnia mlodzi katolicy z dzielnicy Bogside wdarli sie na tereny zamieszkane przez protestantów. Na ulicy zbudowano barykady. Konflikt w Ulsterze wszedl w nowa, najostrzejsza faze.

Nastal czas demonów, wyzutych z czlowieczenstwa terrorystów. Uaktywnia sie Irlandzka Armia Republikanska, organizacja, która do tej pory prowadzila niemrawa dzialalnosc bojowa, a w ostatnim czasie ochraniala katolickie demonstracje- takze ta w Derry. 

IRA, podzielona na skrzydlo Oficjalne i Tymczasowe (pierwsze bylo marksistowskie i nie optowalo za terrorem), w konspiracji utrzymala dawna terminologie wojskowa. Stad podzial na brygady i bataliony. W rzeczywistosci byly to male grupy terrorystyczne nie pozbawione jednak spolecznego zaplecza. Trudno porównac IRA do takich organizacji jak np. Frakcja Czerwonej Armii, czy wloskie Czerwone Brygady. Te ostatnie cieszyly sie poparciem malych, lewicowych grupek intelektualistów, którzy zeszli na droge mordu. IRA wprawdzie tez mordowala, ale w specyficznej sytuacji Ulsteru stawala sie równiez obronca katolików przed atakami bojówek protestanckich. 

Stad jej ograniczone poparcie wsród spolecznosci katolickiej. Mówiac prosciej: przecietny Niemiec, czy Wloch zapewne bez wahania wydalby wladzom miejscowego terroryste, natomiast mieszkaniec katolickiego getta The Falls w Belfascie, nawet przeciwny metodom terrorystycznym, nie wydalby chlopaka z sasiedztwa, który wczesniej stracil brata, zabitego przez protestantów, pózniej wstapil do IRA, a dwie godziny temu wysadzil protestancki pub na równie protestanckiej Shankill Road.

Terrorystyczny festiwal trwal przez niemal 30 lat. IRA atakowala w Ulsterze, w Londynie (jeszcze w roku 1997), na kontynencie. Bojówki protestanckie operowaly w mateczniku. Wprowadzenie wojska brytyjskiego do Ulsteru, zawieszenie autonomii, nie uspokoilo sytuacji. Zolnierze brytyjscy, witani przez katolików biszkoptami i herbata (mieli ich bronic przed protestanckim terrorem), wkrótce sami zaczeli do nich strzelac.Jak to w zyciu: ktos nie wytrzymal, komus puscily nerwy. W powietrze wylatywali nawet mozni tego swiata- np. ostatni wicekról Indii, lord Mountbatten (ceniony na subkontynencie tak przez hindusów, jak i muzulmanów). Cudem smierci uniknela Margaret Thatcher (zamach w Brighton) i John Major (slynny zamach na londynskim Whitehall, gdy terrorysta wystrzelil "Stingera" w kierunku Downing Street w momencie narady rzadowej).

Rok 1998 przyniósl Ulsterowi pokój. Czy trwaly? Trudno powiedziec. Jestem umiarkowanym pesymista. Obie spolecznosci maja rózne, calkowicie przeciwstawne cele. Katolicy, którzy za 20 - 30 lat beda zapewne stanowic wiekszosc spoleczenstwa (poprawa warunków zycia, wieksza rozrodczosc, mniejsza emigracja do USA), na pewno upomna sie o prawo do zmiany przynaleznosci panstwowej Ulsteru. 

Dla protestantów takie rozwiazanie jest nie do przyjecia. Nagle bowiem stana sie mniejszoscia (z tendencja do dalszego zmniejszania sie) w 4 milionowym ”katolickim morzu”. Poza tym spolecznosci, które spiewaja inne piesni, mieszkaja w hermetycznych dzielnicach, chodza do innych pubów, moga szybko zapomniec o z trudem wynegocjowanym kompromisie. Wystarczy banalny zatarg, niewinna klótnia. Ulster jest wrazliwy, a nade wszystko zawziety. I dlugo pamieta.

3