Krajki.pdf

W średniowieczu jak wiadomo ludzie przejawiali zamiłowanie do wszelkiego rodzaju pstrokacizny,

zapewne dlatego, że uzyskanie barwnych tkanin było tak kosztowne i czasochłonne, nie mówiąc o

sprowadzanych z Chin, Bizancjum i krajów arabskich wzorzystych brokatach. Więc aby ozdobić swój strój

przeciętny Norman czy Słowianin naszywał na niego (oczywiście rękami swej kobiety) tkane taśmy z

kolorowej wełny. Taka ozdoba dodatkowo zabezpieczała szwy i krawędzie ubrania przed przetarciem. Krajki

tabliczkowe, których dotyczy poniższy artykuł, najbardziej rozpowszechnione były w Skandynawii oraz na

Rusi (niektóre rosyjskie stroje ludowe do dnia dzisiejszego obszywane są krajkami). Jedyne tabliczki, o których

mi wiadomo, a znalezione na terenie Polski pochodzą z Gdańska, wydaje mi się więc że było to zapożyczenie

od panoszących się na Pomorzu Wikingów. Słowianie zamieszkujący w bardziej na południu położonych

ziemiach polskich używali raczej krajek tkanych na bardzie.

Aby wykonać estetyczną krajkę, miłośnik średniowiecza potrzebować będzie odrobiny zdolności

manualnych, wyobraźni przestrzennej oraz dużej dozy cierpliwości. Postaram się dokładnie objaśnić

poszczególne etapy powstawania krosienek tabliczkowych oraz samej krajki. Poniższy artykuł powstał na

podstawie informacji zawartych na „Phiala String Page” oraz moich własnych doświadczeń tkackich.

Tabliczki

Oczywiście nie można zacząć tkania bez zestawu kart tkackich.

Wymiary: 7x7 cm, chyba że ktoś ma wyjątkowo krótkie palce ☺ wtedy radzę zrobić mniejsze. Upewnij się, że

otwory są okrągłe i wygładzone, w przeciwnym wypadku będziesz mieć problemy przy przekładaniu kart.

Pomocne też jest zaokrąglenie rogów.

Moje pierwsze karty zrobiłam z podstawek pod piwo. To dobry materiał dla dziewczyn, które

przejawiają lęk przed wiertarką, wyrzynarką, tudzież przed pilnikami i papierem ściernym. Otwory w kartach

można zrobić zwykłym dziurkaczem. Zaletą takich kart jest łatwość wykonania, lekkość (nie obciążają

nadmiernie przędzy) oraz powierzchnia nie wymagająca dodatkowego wygładzania. Oczywiście takie tabliczki

są nietrwałe, szczególnie szybko „padają” przy tkaniu z naturalnej, szorstkiej wełny. Żywot można im

przedłużyć malując dziurki od wewnątrz jakimś lakierem (może być do drewna albo do paznokci ☺ ).

Trwalsze karty wykonasz z lekkiej, 3-milimetrowej sklejki. Z takiej sklejki robi się skrzynki na owoce,

więc zamiast tracić pieniądze w jakiejś castoramie, można wyżebrać skrzyneczkę u zaprzyjaźnionej pani z

warzywniaka. Z jednej skrzynki wychodzi jakieś 20 kart, a to na początek zupełnie wystarczy. Żeby sklejka nie

rozszczepiała się na brzegach podczas cięcia, radzę zamiast piły czy wyrzynarki użyć ostrego nożyka do tapet.

Otworki można wywiercić wiertarka bądź wypalić rozgrzanym gwoździem. Oczywiście krawędzie kart i

otwory należy dokładnie opiłować i przetrzeć drobniutkim papierem ściernym.

Najtrudniejsze jest wykonanie tabliczek ściśle „historycznych”, nadających się na pokazy. Dla mnie

takie drewniane karty zrobił tokarz. W użyciu poza tym są karty z rogu i, podobno z mosiądzu.

Jeszcze jedno: grubość kart ma wpływ na szerokość krajki. Taśma uprzędzona na kartach ze sklejki

będzie szersza niż taśma z takiej samej ilości kart tekturowych.

Osnowa

Cokolwiek wybierzesz musi być wytrzymałe. Osnowa (przędza przewleczona przez karty) będzie

poddana wielu napięciom i tarciom, więc nie nadaje się włóczka puszysta bo łatwo się rwie. Włóczka dostępna

w sklepach jest zazwyczaj akrylowa z niewielką domieszką wełny. Zasada jest następująca: im w niciach

większa zawartość naturalnej wełny, tym lepiej i to nie tylko pod względem „historyczności”. Akryl podczas

tkania rozciąga się i rwie. Optymalnym rozwiązaniem jest użycie wełny uprzędzonej ręcznie (dla historycznych

ortodoksów), z własnego doświadczenia wiem, że z taką wełną pracuje się bardzo dobrze (choć trzeba używać

większej siły przy tkaniu). Również bawełna jest dobrym materiałem ,tanim i łatwym do zdobycia, choć jej

„historyczność” jest dyskusyjna. Zaawansowanym tkaczom polecam jedwab. Przy wykonywaniu jedwabnych

krajek trzeba bardzo uważać, przędza, mimo że mocna jest bardzo podatna za „zaciągnięcia”, trzeba mieć

dobrze wygładzone karty(najlepiej papierowe, drewniane są za grube dla cienkich, jedwabnych nici) i dobrze

opiłowane paznokcie ☺ .

Wątek

Wątek jest nicią, którą przekładamy tam i z powrotem pomiędzy nićmi przewleczonymi przez karty.

Weź dość długi kawałek nici tego samego koloru co nici na brzegach kart i nawijaj dookoła czółenka.

Przygotowanie

Pierwszym krokiem (po zrobieniu kart, znalezieniu przędzy i wybraniu wzoru) jest wycięcie osnowy.

Długość każdej nici powinna wynosić długość tasiemki + 20% + 20cm.

Jedna nić będzie nawleczona w każdy otwór w każdej karcie. Karta może być przewleczona z lewej do

prawej (przewleczenie Z) lub z prawej do lewej (przewleczenie S), ale wszystkie 4 otwory powinny być

przewleczone w tym samym kierunku. Kiedy patrzysz na karty z góry przędza powinna być nieznacznie

ukośna, każda w tym samym kierunku co ukośna linia z litery Z lub w tym samym kierunku co środek litery S.

Należy związać każdy zestaw 4 nici po przewleczeniu przez kartę. Następnie, gdy wszystkie karty są

przewleczone, związać wszystko na początku i na końcu w węzeł .

Teraz jesteś gotowy do tkania.

Tkanie

Oba końce osnowy należy przywiązać do czegoś wytrzymałego (u mnie warsztat tkacki znajduje się

pomiędzy oparciem tapczanu a kaloryferem). Upewnij się że nitki są równomiernie napięte, osnowa powinna

być naciągnięta, na tyle mocno, by nie uginać się pod ciężarem kart.

Karty powinny być ułożone w jeden ustalony sposób, płaskimi powierzchniami w twoją stronę.

Przełóż jeden koniec wątku przez „przesmyk tkacki”, który jest szczeliną pomiędzy nicią osnowy w górnych

dziurach kart a nicią z dolnych dziur.. Obróć zestaw kart o ćwierć do siebie lub od siebie, kierunek zależy od

wzoru. Zagęść nowy przesmyk w swoją stronę czymś płaskim i wygładzonym np. tępą stroną noża i ponownie

przełóż wątek.

Teraz powtarzaj kroki:

1. Obróć karty.

2. Zagęść przesmyk.

3. Zacieśnij poprzedni wątek do granicy tasiemki.

4. Przełóż nowy wątek przez przesmyk.

Powtarzaj do czasu gdy długość tasiemki będzie odpowiednia. Proste, prawda?

Zakończenie

Można uciąć na końcach i zszyć. Można też zostawić trochę miejsca i zrobić węzeł lub spleść warkocz.

Innym sposobem jest wszycie pierścienia w przypadku pasów. Jedna uwaga: nie zapomnij zdjąć kart ☺ .

Wzory

Teraz gdy ty znasz mechanikę karty tkającej, prawdopodobnie chcesz wiedzieć jak robić schludne

wzory. Najprostszym typem wzoru jest taki, w którym projekt jest tworzony przez nawlekanie różnych

kolorów w tej sam karcie, a wszystkie karty są skręcane w tym samym kierunku. To znaczy teoretycznie

najprostszy, bo jak się przekonasz w praktyce, najlepsze są wzory w których ilość obrotów „do przodu” równa

się ilości obrotów „w tył”.

Projekty zwykle są zaczynane się od wzoru. Każda dziura w karcie jest nazwana literą w celu

zidentyfikowania. Nie musisz pisać tych liter na karcie, ale jest dobrze znaczyć górę każdej karty w jakiś

sposób. Patrząc na kartę od lewej, litery są następujące:

Wzór będzie pokazywać porządek kart, jaki kolor wątku przewlec przez każdą dziurę i kierunek

nawlekania.

Następujący wzór byłby dla czterech kart z ciemnymi nitkami w ich C dziurach i jasnymi nitkami

w pozostałych dziurach. Dwie pierwsze karty są nawleczone jako S, a następne są Z.

O O O O A

O O O O B

X X X X C

O O O O D

\ \ / /

Przykłady:

Uwagi ogóln e:

- jakjuż zaznaczyłam wcześniej, na szerokość krajki ma wpływ grubość kart, a oprócz tego:

-grubość nitek, im grubsza nitka tym też krajki szybciej „przybywa”;

-odległość kart od końca utkanej części krajki, im bliżej tym szersza (uważaj by karty były z

zawsze w tej samej odległości, w innym wypadku krajka będzie miała nierówną szerokość);

No i to byłoby na tyle, jeżeli mimo powyższej instrukcji nie radzisz sobie z tkaniem, zapraszam do

kramu na stronie http://www.bractwo.z.pl/ ☺ . Jeżeli jesteś początkującym tkaczem i mój artykuł

pomógł ci w stawianiu pierwszych kroków w tym rzemiośle bardzo proszę o podzielenie się uwagami i

wrażeniami: mailto:striga@poczta.fm . Życzę wielu sukcesów w pracy nad krajkami.

Altis Henningsdottir

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: