1 Etyka w zarz.doc

Etyk a  moralność, elementy moralności, podział norm moralnych

1. Etyka a moralność.

Etyka, (gr. ethikos = zwyczajowy, od ethos = „charakter”, obyczaj, zwyczaj).

Termin wprowadzony przez Arystotelesa na oznaczenie jednej z dyscyplin (obok m.in. polityki, ekonomiki i retoryki), tzw. filozofii praktycznej.

Współcześnie etyka, to (najogólniej) teoria moralności, chociaż niekiedy może oznaczać również:

a)       zespół norm i ocen moralnych charakteryzujących określoną społeczność (w takim przypadku etyka utożsamia się z moralnością);

b)       określony system etyczny (np. etyka Kanta, katolicka, protestancka, itp.) lub

c) refleksję nad moralnością, rozumianą jako wykładnię (interpretację) moralności w różnych jej aspektach w kontekście „dobra najwyższego.”

[ "Summum bonum" w etyce polskiego życia publicznego, biznesu i bioetyce  w kontekście „Piramidy potrzeb” Abrahama Masłowa. [B. Nogalski, J. Śniadecki, Umiejętności menedżerskie w zarządzaniu przedsiębiorstwem, OPO, Bydgoszcz 2001, s. 325 – 336; tam też literatura].

Moralność, (łac. mos = zwyczaj, obyczaj; moralis = dotyczący obyczajów), określa zjawisko mające charakter procesu społecznego, każdorazowo ukształtowanego w określonym społeczeństwie w sposób historyczny.

Na moralność składają się, (a także ją tworzą), faktycznie funkcjonujące w społeczeństwie poglądy i przekonania, znajdujące swój odpowiedni "wymiar" w postawach ludzi wobec samych siebie i ich otoczenia, w ich postępowaniu i współżyciu.

Moralność jest także społeczną formą kontroli, rodzajem systemu normatywnego najbliższego obyczajowi i prawu.

Moralność jest więc dziedziną trudnych, często dramatycznych (wręcz nieszczęsnych) wyborów, decyzji i czynów, a etyka – teoretycznym nad nią namysłem.

2.               Elementy moralności.

Podstawowymi elementami moralności są: obyczaje, oceny, normy, sankcje, wzory osobowe i ideały. Ich interpretacja przedstawia się następująco:

●               obyczaj – norma postępowania obowiązująca w danej grupie społecznej i aprobowana przez członków tej grupy;

●               ocena – wszelka wypowiedź (sąd) zawierająca element wartościowania, określająca opinię negatywną, bądź pozytywną w odniesieniu do rzeczy, zdarzeń lub osób;

●              norma – zazwyczaj funkcjonująca jako reguła, zasada, czy też „prawidło”, wyznacza zachowanie jednostki w stosunkach międzyludzkich, szczególnie w sferze moralności, prawa, obyczaju i religii;

●              sankcja, (łac. sanctio = postanowienie, ustanowienie), jest określeniem posiadającym wiele znaczeń; w etyce występuje ono pod pojęciem sankcji moralnej utożsamianej z nagrodą lub karą, jaka spotkać może człowieka za jego postępowanie zgodne lub też niezgodne z przyjętymi normami dotyczącymi realizowania bądź nierealizowania uznanych wartości;

●              wzór osobowy – to konkretna postać (osoba fizyczna) uosabiająca  doskonałość;

●              ideał (łac. idealis = idealny) – oznacza doskonałość, najwyższy cel dążeń i pragnień ludzkich; jest on różny w różnych systemach wartości  (ideologiach, subkulturach, itp.).

3. Podział norm moralnych.

Normy moralne można podzielić ze względu na:

a)               moc ich obowiązywania – tj. na normy:

●               bezwzględne (absolutne): np. "nie kłam";

●               względnie obowiązujące w zależności od konkretnej sytuacji, np.: "Mów zawsze prawdę, lecz w sytuacji gdyby kłamstwo okazało się być lepsze od prawdy - możesz od normy tej odstąpić" [I. Kant];

b)  sposób ich ustanowienia – tj. na normy:

●               tetyczne (gr. thetikos = stwierdzający), ich moc wynika z mocy autorytetu (Boga, władcy, instytucji), obowiązują, bo zostały ustalone przez podmiot mający do tego prawo;

●               normatywne - ustanowione aktem ustawodawczym;

c)               rodzaj ich ustanowienia – tj. na normy:

●  kategoryczne (imperatyw kategoryczny);

●              hipotetyczne (perswazyjne) argumentują niesioną przez nie treść (imperatyw praktyczny, a hipotetyczny oraz: poznawczy, logiczny, obyczajowy, polityczny, kulturowy, prawny, itp.).

d)               ze względu na przyjmowany cel – tj. na normy:

●              których spełnianie dotyczy celu samego w sobie, lub

●              jako środka do osiągania innych celów.

e) zakres ich oddziaływania – tj. na normy:

●              elementarne (solidarność międzyludzka przy zagrożeniach, obowiązek obrony ojczyzny, inne obowiązki = powinności człowieka w metaetyce W.D. Rossa, tzw. obowiązki "prima facie", tj. rozpoznawane "na pierwszy rzut oka: tj. obowiązki: wierności, odszkodowania, wdzięczności, sprawiedliwości, dobroczynności, samodoskonalenia, niewyrządzania innym krzywdy);

●              dotyczące określonej grupy osób, np. etyka zawodowa.                                                                                                                                                                   

2