Sadowy_Drzyma%C5%82a_Tworzenie%20rynku%20us%C5%82ug%20komunalnych.pdf

M.Sadowy,Z.Grzymała

S zkoła G łówna Handlowa

Tworzenie rynkuusługkomunalnychwPolsce

Warszawa, 2006 r.

Spistreści:

strona

1. Ramy prawne

2. Formy organizacyjno prawneprowadzonejdziałalności

3. Strukturawłasnościwedługprowadzonejdziałalności

4. Przesłankibudowyrynkuusługkomunalnych

1. Ramy prawne

Okres transformacji w Polsce zdeterminował potrzebę zasadniczej przebudowy

gospodarki lokalnej, określenia - w pierwszym rzędzie - form organizacyjno-prawnych

prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostki samorządu terytorialnego (j.s.t.), a

następniemetodzarządzaniatądziałalnościąorazorganizowaniarynkuusługkomunalnych.

Zgodniezustawązdnia20grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (DzU z 1997 r.,

nr 9, poz. 49, zmiany: Dz. U. Nr 106, poz. 679, Nr 121, poz. 770; z 1998 r. Nr 106, poz. 668)

organysamorząduterytorialnegomogąrealizowaćstojąceprzednimizadaniabądźpoprzez

własnejednostkiorganizacyjne,bądźteŜorganizująwarunkidziałaniadla innych podmiotów,

powierzającimprowadzeniadziałalnościwokreślonymzakresie.

J.s.t. mają pełną swobodę wyboru formy organizacyjno-prawnej dla prowadzenia

działalnościocharakterzeuŜytecznościpublicznej.NiezaleŜniejednakodwybranejformyi

faktu, Ŝe bezpośrednia odpowiedzialność za świadczenie usług spoczywa na podmiocie je

realizującym,niezwalniatoj.s.t.odogólnejodpowiedzialnościzazaspokojeniepotrzebw

określonychustawowodziedzinach.

Realizując usługi w zakresie infrastruktury lokalnej za pośrednictwem własnych

podmiotówgospodarczychj.s.t.(najczęściejgminy)występująwpodwójnej,niejednokrotnie

sprzecznejroli.Zjednejstronypełniąfunkcjeprzedsiębiorcykierującegosięekonomicznymi

zasadami rynku, z drugiej zaś pozostają reprezentantami interesów społeczności lokalnych.

Cechą charakterystyczną większości usług komunalnych jest ich ekonomiczna specyfika

polegająca na stosunkowo niskiej elastyczności cenowej popytu oraz wysokim udziale

kosztów stałych w kosztach ogółem. Ta pierwsza cecha gwarantuje stałą rentowność z

prowadzonej działalności, gdyŜ względny przyrost cen usług jest większy od względnego

spadku popytu na te usługi. Innymi słowy, moŜna (do pewnych granic) podwyŜszać ceny

usługbeznaraŜaniasięnautratęrentowności,poniewaŜpopyttenbędziespadałrelatywnie

wolniej niŜ będzie następował wzrost cen. Granicą tej strategii z pewnością będzie wzrost

tzw.„naleŜnościtrudnościągalnych”,cojestbardzorealnewprzypadkuzuboŜeniaznacznej

części społeczeństwa. Z kolei druga cecha warunkuje stałe wysokie koszty prowadzonej

działalności,czyliwysokąkapitałochłonnośćdziałalności.OznaczatorównieŜstałenakłady

na odtworzenie majątku trwałego. Te dwie cechy określają ramy postępowania w procesie

zarządzaniatymipodmiotamiiświadczeniausług,mianowicieniemoŜnaw tzw. krótkim

okresie obniŜyć kosztów związanych z utrzymaniem majątku trwałego, czyli stosunkowo

łatwodokonaćoszczędności,moŜnajednakŜe bez utraty rentownościpodnosićtaryfyopłat.

Wywołuje tonegatywnezjawiskacharakterystycznedlamonopolistycznejstrukturyrynku.

Praktycznymograniczeniemtychzjawiskjestodpowiedninadzórikontrolapowołanychdo

tego celu podmiotów. W przypadku j.s.t. łączenie powyŜszych funkcji znacząco utrudnia

zapobieganie wspomnianym negatywnym zjawiskom.

Warunkiem dostosowania działalności organów samorządu terytorialnego do zasad

gospodarki rynkowej jest zatem przezwycięŜenie tego dylematu, między innymi poprzez

stopniowe ograniczenie zaangaŜowania j.s.t. w bezpośrednich świadczenie usług na rzecz

rozwojufunkcjiorganizatorówrynkuusługkomunalnych.

WiąŜe się to z prowadzeniem róŜnych metod i ścieŜek prywatyzacji usług

komunalnych.Wówczaszakresbezpośredniejingerencjiwzarządzaniaidziałalnośćzostaje

ograniczony na rzecz rozszerzenia zakresu kontroli i nadzoru oraz opracowania

instrumentarium oddziaływania na podmioty tak, by realizacja ich celów była zgodna z

oczekiwaniamispołecznościlokalnej.

2. Formy organizacyjno-prawne prowadzonejdziałalności

Proces zmian organizacyjno-prawnychsektorausługkomunalnychrozpocząłsięwraz

ze zmianami systemowymi w kraju i reaktywowaniemsamorząduterytorialnego.Gminyw

początkowymokresiemiałytrudnościzdokonaniemracjonalnego wyboru form prowadzenia

działalności gospodarczej, gdyŜ z jednej strony pozostawione same sobie nie miały

dostatecznejwiedzyiznajomościprzesłanekumoŜliwiającychwłaściwywybór,zdrugiejzaś

strony przyjmowały postawę wyczekującą z uwagi na trwające prace legislacyjne, które

uwarunkować miały zasady i formy prowadzenia działalności gospodarczej przez gminy.

Władze samorządowe nie posiadały równieŜ dostatecznej wiedzy o tym, jak w warunkach

gospodarki rynkowej zarządzać efektywnie monopolami naturalnymi, dominującymiwtym

sektorze.

Stąd teŜ najczęściej wybieraną formą, w którą przekształcenie było najłatwiejsze, a

jednocześnie umoŜliwiało zachowanie pełnej kontroli nad przekształcaną jednostką, był

zakład budŜetowy. Procesy prywatyzacyjne prowadzone w pierwszych latach okresu

transformacji w sektorze usług komunalnych, dokonywane były w ograniczonym zakresie,

znacznie wolniej niŜ to miało miejsce w odniesieniu do przedsiębiorstw państwowych. Z

reguły równieŜ przekształcenia te kończyły się na pierwszym etapie komercjalizacji, czyli

przekształceniuwjednoosobowąspółkęskarbugminy.

Dopiero obecnie, po upływie 16 lat od reaktywowania samorządu terytorialnego na

szczeblu gminy większościową formą prowadzenia działalności w sferze uŜyteczności

publicznejstałasięspółkakapitałowa.Nakoniec2004r. (wykres 1)naogólnąliczbę3.867

podmiotów gospodarczych j.s.t. spółki stanowiły 1.942 (tj. 50,2%) wobec 1.124 zakładów

budŜetowych,754jednostekbudŜetowychi47gospodarstwpomocniczych 1 .

Wykres1Podmiotygospodarkikomunalnejna

koniec2004r.

1942

2000

1500

1124

1000

754

500

spółkikapitałowe

zakładybydŜetowe

jednostkibudŜetowe

gospodarstwapomocnicze

W miarę upływu czasu liczba spółek systematycznie rośnie. Dominuje wśród nich

spółkazograniczonąodpowiedzialnością.Nakoniec2004r. (wykres 2)byłoich1.238wobec

35 jednoosobowych spółek akcyjnych. Zwiększa się równieŜ liczba spółek o kapitale

mieszanych. W omawianymokresiebyły404spółkizo.oi137spółekakcyjnychzudziałem

kapitałuprywatnego.

Wykres2Spółkikapitałowenakoniec2004r.

1500

1238

1000

500

404

137

spółkizo.o.ze100%udziałemgminy spółkizo.o.zkapitałemmieszanym

jednoosobowespółkiakcyjne

spółkiakcyjnezkapitałemmieszanym

OgólniemoŜnastwierdzić,Ŝewzakresie działalnościgospodarczej, prowadzonej lub

aranŜowanejprzez j.s.t., występujeróŜnorodnośćprzyjmowanychrozwiązańwzakresieform

organizacyjno-prawnych i Ŝe władze samorządowe wykorzystują wszystkie dopuszczalne

prawem formy działalności. Ta róŜnorodność form organizacyjno-prawnych wynika z

Szczegółoweinformacjedotycząceliczbypodmiotówkomunalnychwgformorganizacyjno-prawnych

znajdująsięw„Informacjioprzekształceniachiprywatyzacjimieniakomunalnego(wgstanunakoniec2004r.)

MinisterstwoSkarbuPaństwa,Warszawa,grudzień2005r.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: