Analiza dzieła literackiego.docx

Analiza dzieła literackiego

Stanisław Lem, Dzienniki gwiazdowe

Ijon Tichy – erudyta, turysta kosmiczny, tolerancyjny, poprawny politycznie, uprzejmy, dżentelmen XIX wieku, otwarty.

VII podróż

·         Jeżeli czegoś nie zrobimy teraz, nigdy tego nie zrobimy;

·         Najpierw trzeba dojść do ładu z samym sobą, żeby dojść do ładu ze światem;

·         Człowiek jest istotą bardzo słabą.

VIII podróż

·         Człowiek przedstawiony jako dzieło przypadku, morderca, kanibal, pyszny;

·         Tichy nie znajduje argumentów na obronę ludzkości.

XI podróż

·         Strach przed władzą (Kalkulator), terror;

·         W grupie można coś zdziałać, jednostka nie ma szans;

·         Brak zaufania do innych osób – jedna osoba rządzi resztą (Bierut, Stalin, Hitler);

·         Język archaiczny – groteskowość świata, język służył temu, by powiedzieć jak najmniej (nowomowa, bezsens systemu);

·         Urząd raz stworzony sam się nie rozwiąże – biurokracja, maszyna puszczona w ruch.

XIII podróż

·         Tichy wlatuje między Pintę a Pantę;

·         Zatrzymany na Pancie – krainie Rybona – zalanej wodą;

·         Redaktor, który napisał, że w wodzie jest mokro znika, słuch po nim zanika;

·         Niedorzeczność komuny – życie niezgodne z ludzką naturą (ludzie dążą do samodzielności, a tymczasem gospodarka centralnie sterowana);

·         Stalin, by nawodnić pola bawełniane, kazał zawrócić bieg rzeki;

·         Pinta – brak indywidualności, rozwoju, tożsamości;

·         Mieszkańcy uważają, że osiągnęli już ideał;

·         Złudzenia dobrobytu i szczęścia.

XIV podróż

·         Tichy nie może dowiedzieć się, co to sepulki;

·         Meteoryty niszczą wszystko, ludzie mają rezerwy;

·         Poluje na kurdla według instrukcji, bo inaczej kłusownictwo – w zasadzie kurdel musi zjeść myśliwego, następnie wydalić go, po czym wybucha bomba;

·         Polowanie jest nagminne;

·         Kurdle nosiły ludzi w łonach;

·         Ludzie są niewdzięczni, zabijają kurdle dla zabawy;

·         Polowanie zgodnie z instrukcjami ma zagłuszyć wyrzuty sumienia;

·         Nadchodząca technika sprawiła, że ludzie są niewdzięczni;

·         Ludzie mają „rezerwy”, więc i tak nie zginą;

·         Tichy obiecuje, że nie będzie więcej polował na kurdle, po czym wraca na ziemię.

XX podróż

·         Tichy zostaje dyrektorem TEOHIPHIP-u;

·         Chcą naprawić historię ziemi, ale psują ją coraz bardziej;

·         Karą jest odesłanie w przeszłość (stąd: Platon, Arystoteles);

·         Tichy ma pełnię władzy i ją wykorzystuje;

·         Nie da się zmienić przeszłości, bo my się nie zmieniamy;

·         Za duża biurokratyzacja, instytucje komplikują;

·         Tichy zesłał wielkich myślicieli albo zbrodniarzy; kiedy zsyłał ich byli poza jego kontrolą, tworzyli historię po swojemu;

·         Ludzie nie uczą się na błędach, wpływ na historię mają albo myśliciele albo zbrodniarze;

·         Aby coś zmienić trzeba działać,

·         Indywidualizm, niezależność – liberalizm; wracamy do przeszłości zamiast skupić się na przyszłości;

·         Bezrefleksyjność, chęć władzy.

XXI podróż

·         Tichy trafia na skraj meblowego pola;

·         Porywają go zakonnicy-meble;

·         Najpierw chcą mu wyrwać nos, a potem przejmują nad nim opiekę.

XXIV podróż

·         Miała powstać maszyna, która wyidealizuje wszystko;

·         Czasy postindustrialne;

·         Ludzie nie mieli jak zarobić ani za co żyć;

·         Krytyka kapitalizmu;

·         Ludzie tworzą niedoskonałe systemy, bo sami są nieidealni.

Aldous Huxley, Nowy wspaniały świat

·         Powieść powstała w 1932 r.;

·         Pomysł ludzi z probówki – innowacyjny; zwiedzanie Ośrodka wprowadza w fikcyjny świat;

·         Podział kastowy: behawioryzm, ludzie warunkowani;

·         Bernard Marks – indywidualista, słaby, ulega sztucznej sławie, wyizolowany, niedopasowany do zasad; Lenina go dowartościowuje, bo jest najlepsza. Frustracja i zazdrość – nienawidzi Leniny za jej zachowanie, ale i tak jej pożąda (status społeczny); krzyczy na niższe kasty, bo nie umie wzbudzić szacunku wyglądem;

·         Henryk Foster – idealna alfa, perfekcyjny produkt cywilizacji; niby naukowiec.

·         Lenina – sprężysta; beta. Na swój sposób stała w uczuciach, więc nie jest idealna. Do Meksyku jedzie, bo chce zobaczyć dzikich; kiedyś w młodości, gdy spała, obudziła się i przestraszyła słysząc głos ® ponieważ nikt tego nie zauważył, Lenina jest inna;

·         Fanny – nie jest zazdrosna; każdy dla każdego (ideał systemu); jest tłem dla Leniny, kontrast; Lenina produktem spaczonym.

Henryk vs Bernard

Fanny vs Lenina

·         Helmholtz Watson – wyczuwa braki, alfa ++, nie bierze somy (narkotyku), która niweluje uczucia (Lepsza mikstura, niż awantura). Soma jest substytutem szczęścia. Watson zmieniał często kobiety, soma przeszkadza mu w rozwoju. Odstawienie somy jest eksperymentem. Teoretycznie humanista; tworzy, potrzebuje uczuć, inspiracji.

·         Czuciofilm nie daje emocji, namiętności;

·         John (dzikus) – zaczepia Bernarda, opowiada historię; jest synem Lindy (beta -) i dyrektora Ośrodka (alfa ++). Są inni, niż dzicy. Nowy świat jest dla niego rajem. Odtrącony przez matkę, traktowany jako eksponat, bo jest synem;

·         Bernard olewa Leninę, nie jest mu potrzebna. Z kolei John traktuje ją niby sacrum, nauczony, że najpierw musi się wykazać; traktuje Leninę jak Romeo Julię (czytał Otello Szekspira);

·         Bernard zalicza Leninę bez problemu, dziki nie;

·         Linda – beta -; poszukuje somy w alkoholu; spotyka się z odrzuceniem, bo sypia z cudzymi mężczyznami. Jest nieużyteczna; nie wyciągała wniosków, bo jest zbyt głupia (ofiara sytemu).

·         Eksperyment na ludzkości ma szansę tylko przy idealnych warunkach;

·         Wszystko porównywane do Henryka i Fanny;

·         Społeczeństwo kastowe: alfy – zarządzają niższymi klasami; bety – prace laboratoryjne; gammy, delty, epsilony – masy pracujące;

·         Klony – równość, brak zazdrości;

·         Wyjściem z sytuacji jest czucie i sztuka; Helmholtz zesłany, bo mógłby zburzyć poezję;

·         Uczymy się, jak zmienia się świat, na błędach poprzedników – historia jest dynamiczna, stąd nie może jej być;

·         Ludzie są wymienialni;

·         Religia – dodatkowy system kontroli;

·         Brak strachu przed śmiercią, ale brak obietnicy raju;

·         Nie ma terroru, przymusu, przemocy – bo nie ma wojska, policji, sądów, więzień;

·         Konstrukcja – wybutlacja, przedstawiciele idealni, wady; Dziki jaki kontrast;

·         Ludzie jako automaty.

Mikołaj Gogol, Martwe dusze

·         Paweł Iwanowicz Cziczikow przyjeżdża do gubernialnego miasta N ze stangretem Selifanem i lokajem Pietrkiem;

·         Bezbarwny – niezbyt zamożny albo niezbyt skąpy (tani hotel);

·         Miasto ważne, ale prowincjonalne, zaniedbane;

·         Nic się nie zmienia, miasto jest bezbarwne ® wszystkie miasta gubernialne są takie same, wiadome (czytelnik zna je, ale jednak dalej będzie coś ważnego, ciekawego);

·         Afisz – miasto byle jakie, ale nagle pojawiają się konkretne nazwy; ważni są ludzie, a miasto to tło. Pewna konkretyzacja; ludzie są zróżnicowani, mimo, że miasto jest takie samo;

·         Dzieli ludzi na dwie grupy: grubych i chudych (bogaci i biedni);

·         Cziczikow – zadaje konkretne pytania; chce robić interesy z łajdakami, bo łatwo pójdą na jego propozycje; zwracając się do numerowego: Czy szef jest łajdak?, pokazuje, że sam jest w porządku i dzięki temu numerowy jest bardziej szczery i mówi więcej; dwulicowy, oportunista, sprytny; zwraca się do ludzi bogatych jak do panów, chce zaskarbić ich przychylność, a o sobie nie mówi nic. Zna dobrze charakter ludzi;

·         w Rosji Carskiej każdy urzędnik należał do jakiegoś stopnia – podział oficjalny;

·         grubi unikają dam, bo nie potrzebują windować w górę poprzez protekcję pań; grubi już się dorobili i im już się nie chce; mają na pewno żony, więc publicznie żony zdradzać nie wolno;

·         chudzi są głodni awansu, zaszczytów, wolni;

·         Cziczikow poznaje gubernatora, Sobakiewicza, Maniłowa;

·         Maniłow – nudzi się, kulturalny, był w wojsku (były oficer wojskowy); oczarowany Cziczikowem, nazywa go przyjacielem, jest bardzo przymilny, kurtuazja; dawca dusz, Cziczikow siedzi tylko dopóki nie uzyskał tego, co chciał; Cziczikow oszukuje Maniłowa, wykorzystuje jego szczere uczucia. Maniłow chce uchodzić za wykształconego, ale taki nie jest; nic nie wie – widział coś gdzieś i powtarza. Nie zajmuje się dworem. Leniwy i prymitywny – Temistoklus zamiast Temistokles.  Leń, nieuk, ma aspiracje do bycia postrzeganym jako ktoś wykształcony. Typ romantyczny. Naiwny; uczuciowy, wylewny, sentymentalny (że aż boli <3). Totalnie odjechany z myślami – odlatuje;

·         Cziczikow jest cyniczny i nie czuje potrzeby rozmowy, nie mają wspólnej nici porozumienia z Maniłowem;

·         Maniłow nie ma żadnych dążeń, celów. Nie potrafi nawet umeblować pokoju. Dzieci przeznaczone do służby wojskowej, ale nie zajmuje się dziećmi – tylko nauczyciel. Dobry dla żony, przystojny, uprzejmy;

·         Autor próbuje go pokazać w pozytywnym świetle, ale potem okazuje się, że to ironia. Poza zewnętrznymi cechami, cała reszta zdradza nam człowieka pustego;

·         Koboroczka – Cziczikow stawia ją napastliwym tonem poniżej siebie; stawia się wyżej w pozycji ważnej (każe się przenocować, kolacji odmawia – ot żąda, żeby zapewniono mu spoczynek, żeby mógł się wysuszyć). Koboroczka grając w jego grę podporządkowuje się;

·         Nozdriow – Cziczikow jedzie do Nozdriowa. Jest to mitoman; kłamie, jest wylewny. Hazardzista, lubi imprezy oraz bójki. Często kłamie, bo chce zbudować wokół siebie jakąś legendę, przy czym gubi się w tych swoich kłamstwach. Próbuje na siłę sprzedać Cziczikowi różne zepsute rzeczy – psa, katarynkę, bryczkę, kobyłę, konia (służą rozrywce; dla Cziczikowa to zbytki, więc nie są mu potrzebne). Nozdriow jest chytry; ciekawy cz...