wzm mocy_cz2_EiS_08_98.pdf

abc

Drug¹ czêœæ artyku³u o wzmacniaczach mo-

cy chcia³bym rozpocz¹æ od najwa¿niejszej

z punktu widzenia u¿ytkownika w³aœci-

woœci wzmacniacza, czyli od stopnia jego

niezawodnoœci. Konstruktor ka¿dej koñ-

cówki mocy staje przed trudnym zadaniem

– musi uwzglêdniæ bardzo wiele czynników maj¹cych wp³yw

na pracê wzmacniacza. Wyposa¿enie urz¹dzenia we wszys-

tkie rodzaje zabezpieczeñ jest oczywiœcie konieczne, rzecz

jednak w tym, aby ich zadzia³anie nastêpowa³o tylko w sy-

tuacjach ekstremalnych.

Jeœli zamierzasz eksploatowaæ wzma-

cniacz w obudowie rak, to zdecydowa-

nie najlepsz¹ konstrukcj¹ s¹ koñcówki

z otworami ch³odz¹cymi na tylnym

i przednim panelu wzmacniacza. Po

zdjêciu dekli raka powietrze bez prze-

szkód mo¿e przep³ywaæ przez obudo-

wê. Niektóre wzmacniacze zasysaj¹ po-

wietrze przez otwory w przednim pane-

lu i odprowadzaj¹ je z ty³u. Inne firmy

preferuj¹ rozwi¹zanie odwrotne. Nale-

¿y ze zrozumia³ych wzglêdów unikaæ ³¹-

czenia tych dwóch konfiguracji w jed-

nej obudowie.

Kwestia ch³odzenia wzmacniaczy mo-

cy jest czêsto niedoceniana przez u¿yt-

kowników. Na nic zdadz¹ siê wysi³ki

najlepszych konstruktorów, jeœli urz¹-

dzenie nie bêdzie w³aœciwie eksploato-

wane. Jest to zreszt¹ problem o znacz-

nie szerszym zasiêgu. Konstruktorzy

i producenci aparatury estradowej zak³a-

daj¹ (s³usznie), ¿e ich wyroby trafi¹ w rê-

ce klientów maj¹cych chocia¿ podsta-

wow¹ wiedzê o swoich narzêdziach pra-

cy. Te za³o¿enia doskonale sprawdzaj¹

siê w du¿ych firmach nag³oœnieniowych,

które zatrudniaj¹ kompetentnych fa-

chowców pozostawiaj¹c artystom wy-

³¹cznie zadania artystyczne. Niestety,

znacz¹ca wiêkszoœæ muzyków i wyko-

nawców zdana jest przewa¿nie tylko na

siebie. Znajomoœæ zasad budowy i eks-

ploatacji wzmacniaczy mocy nie jest

zwykle mocn¹ stron¹ przeciêtnych u¿yt-

kowników sprzêtu estradowego.

Brak dba³oœci o w³asne narzêdzia

pracy czêsto budzi moje zdziwienie.

Jako przyk³ad ekstremalny, acz auten-

tyczny, opiszê tak¹ oto sytuacjê: przy-

chodzi klient reklamuj¹c uszkodzony

wzmacniacz. Pytam o okolicznoœci awa-

rii, lecz nie uzyskujê ¿adnych konkret-

nych informacji. Zdejmujê wiêc os³onê

obudowy i moim oczom ukazuje siê

wnêtrze wzmacniacza pokryte centy-

metrow¹ warstw¹ zaprawy murarskiej!!

P³ytki drukowane wykonane z lamina-

tu epoksydowego w kilku miejscach

mia³y powypalane na wylot otwory (dzia-

³anie wapna?) Oczywiœcie, ca³y œrodek

wzmacniacza nadawa³ siê do wymiany.

Klient nieco za¿enowany wyjaœni³, ¿e

tynkowa³ dom i po prostu zapomnia³ za-

bezpieczyæ wzmacniacz.

Jednym z g³ównych problemów, z ja-

kim borykaj¹ siê wszyscy producenci

wzmacniaczy, jest zapewnienie sku-

tecznego ch³odzenia. Wszystkie wzmac-

niacze mo¿na pod tym k¹tem podzie-

liæ na takie, w których odprowadzenie

ciep³a odbywa siê na drodze konwen-

cjonalnej, czyli przez oddawanie ciep-

³a do otoczenia przez umieszczone naj-

czêœciej na zewn¹trz radiatory, oraz te,

w których proces ten zachodzi w spo-

sób wymuszony przez wbudowany we

wzmacniaczu wentylator.

Oba rozwi¹zania maj¹ swoje wady

i zalety. Ch³odzenie naturalne dobrze

zdaje egzamin przy niezbyt du¿ych mo-

cach, pod warunkiem zastosowania od-

powiedniej wielkoœci radiatorów. Brak

wentylatorów powoduje, ¿e wzmacniacz

mo¿e byæ wykorzystywany w miejs-

cach, gdzie zale¿y nam na jak najmniej-

szym poziomie szumów i zak³óceñ ze-

wnêtrznych (np. studiach nagrañ, teat-

rach, wyciszonych salach o dobrej akus-

tyce). Niestety, kiedy nasze oczekiwa-

nia wobec mocy rosn¹, roœnie te¿ po-

wierzchnia radiatorów – wystarczy rzu-

ciæ okiem na urz¹dzenia czo³owych pro-

ducentów wysokiej klasy wzmacniaczy

domowych. Tam oczywiœcie zastoso-

wanie wentylatorów nie wchodzi w grê,

wiêc powa¿ni wytwórcy, chc¹c zaspo-

koiæ wymagaj¹c¹ klientelê, buduj¹ mon-

stra, które ciê¿ko jest jednej osobie

przenieœæ na drugi koniec pokoju.

W technice estradowej taka sytuacja

jest nie do pomyœlenia, stosuje siê wiêc

wymuszony obieg powietrza. Wewn¹trz

wzmacniacza znajduj¹ siê aluminiowe

radiatory, które odbieraj¹ ciep³o od przy-

mocowanych do nich tranzystorów mo-

cy, a ciep³o to odprowadzane jest na ze-

wn¹trz przy pomocy wentylatora. Zwiêk-

sza to skutecznoœæ ch³odzenia i po-

zwala na zmniejszenie masy i gabary-

tów urz¹dzenia.

Wspó³czesne wzmacniacze du¿ych

mocy budowane s¹ prawie wy³¹cznie ja-

ko konstrukcje z ch³odzeniem wymuszo-

nym. Doœæ powa¿nym mankamentem

tego typu konstrukcji jest zjawisko nie-

uchronnego zanieczyszczania wnêtrza

wzmacniacza przez py³ i kurz z otocze-

nia. Stosowanie filtrów powietrza dolo-

towego powoduje w przypadku ich zat-

kania dramatyczne pogorszenie warun-

ków ch³odzenia, wiêc najlepszym roz-

wi¹zaniem jest systematyczne czyszcze-

nie filtrów i wnêtrza koñcówki (np. przy

pomocy sprê¿onego powietrza).

Jeœli posiadasz wzmacniacz z wenty-

latorem koniecznie sprawdŸ, jaki jest

w nim obieg powietrza. Jest to szcze-

gólnie istotne, jeœli umieœcisz go w skrzy-

ni transportowej. Firmy stosuj¹ bardzo

ró¿ne konfiguracje otworów ch³odz¹-

cych, czêsto kieruj¹c siê w³asn¹ wygo-

d¹, a nie wzglêdami praktycznymi. S¹

nawet wzmacniacze, w których wenty-

lator zasysa powietrze od spodu wzmac-

niacza i wydmuchuje go na boki. Nie-

trudno siê domyœleæ, ¿e latem wzmac-

niacz ten nie mo¿e pracowaæ d³u¿szy

czas w raku, a ju¿ strach pomyœleæ

o zainstalowaniu w skrzyni kilku takich

„wynalazków”.

EiS 8/98

(2)

Od sposobu eksploatacji w najwiêk-

szym stopniu zale¿y bezawaryjnoœæ

aparatury wiêc czas na kilka „¿elaz-

nych” regu³ dotycz¹cych kwestii ch³o-

dzenia:

1 Nigdy nie zas³aniaj otworów wenty-

czas, abyœ pomyœla³ o zwiêkszeniu

mocy swojego zestawu – problemy

mog¹ znikn¹æ jak rêk¹ odj¹³!!

Aby zakoñczyæ temat termicznych ob-

ci¹¿eñ koñcówek mocy jeszcze raz chcê

przypomnieæ, ¿e ka¿dy wzmacniacz ma

najgorsz¹ sprawnoœæ ciepln¹ (najbar-

dziej siê grzeje) nie przy mocy nominal-

nej, tylko przy oko³o 65% jej wykorzys-

tania. Tak wiêc, jeœli zauwa¿ysz ¿e two-

ja koñcówka zbli¿a siê do temperatury

wy³¹czenia i ograniczysz jej moc do

70%, to tylko pogorszysz sprawê. Lepiej

ju¿ pracowaæ na pe³nej mocy i stosowaæ

limitery.

funkcja wymaga zastosowania elemen-

tu zdolnego dostarczyæ du¿¹ moc, od-

pornego na wysok¹ temperaturê, prze-

ci¹¿enia itp. Klienci najczêœciej pytaj¹:

które wzmacniacze s¹ lepsze? Muszê

ciê zmartwiæ, ale nie ma jednoznacznej

odpowiedzi na tak postawione pytanie.

Nasuwa mi siê analogia do odwieczne-

go dylematu: diesel czy silnik benzyno-

wy? Myœlê, ¿e przyda ci siê jednak kil-

ka informacji na temat obu rodzajów

wzmacniaczy.

Technologia bipolarna stosowana jest

od dawna przez wielu wiod¹cych pro-

ducentów specjalizuj¹cych siê w pro-

dukcji wzmacniaczy mocy. Niektóre ty-

py tranzystorów u¿ywane s¹ od ponad

dwudziestu lat i pewnie spokojnie wkro-

cz¹ w trzecie tysi¹clecie. Sprawdzone

od wielu lat rozwi¹zania technologicz-

ne s¹ gwarancj¹ niezawodnoœci i stabil-

noœci pracy. Pojawienie siê kilkanaœcie

lat temu tranzystorów MOSFET wywo-

³a³o ma³¹ rewolucjê, wiele firm postawi-

³o sobie za punkt honoru wyproduko-

wanie takiego wzmacniacza. Konstruk-

torzy zrozumieli, ¿e pojawi³a siê szan-

sa zaoferowania czegoœ nowego, za

co klient bêdzie gotów dobrze zap³aciæ.

Okaza³o siê równie¿, ¿e brzmienie

wzmacniaczy MOSFET przypomina nie-

co wzmacniacze lampowe, jak wiado-

mo preferowane przez wielu muzyków.

Oprócz tego, ten typ tranzystora posia-

da w³aœciwoœæ samoograniczania pr¹-

du wraz ze wzrostem temperatury, oraz

ma o wiele lepsze czasy narastania pre-

destynuj¹ce go do pracy w uk³adach im-

pulsowych. Wydawa³o by siê wiêc, ¿e

tyle zalet powinno zapewniæ im zdecy-

dowan¹ przewagê na starszymi kon-

strukcjami bipolarnymi. Niestety, wiele

firm posz³o na ³atwiznê buduj¹c koñców-

ki o wyj¹tkowo uproszczonych aplika-

cjach. Brak jakichkolwiek zabezpieczeñ

i niezbyt wyszukane uk³ady sterowania

zwiêkszy³y awaryjnoœæ i paradoksalnie

zamiast polepszyæ, pogorszy³y para-

metry urz¹dzenia.

Podstawow¹ bol¹czk¹ tanich, „bu-

d¿etowych” koñcówek MOSFET, jest

spadek mocy towarzysz¹cy wzrostowi

temperatury. Zastosowanie ze wzglê-

dów oszczêdnoœciowych zbyt ma³ej iloœ-

ci tranzystorów koñcowych powoduje

ich nadmierne grzanie siê i w efekcie na

skutek zjawiska samoograniczenia pr¹-

du – znacz¹cy spadek mocy wyjœciowej

wzmacniacza. W skrajnym przypadku

tranzystory nie wytrzymuj¹ i ulegaj¹

uszkodzeniu, co w sytuacji braku zabez-

pieczeñ powoduje najczêœciej spusto-

szenie w zestawach g³oœnikowych.

W koñcówkach bipolarnych grzanie

siê wzmacniacza nie ma wp³ywu na od-

dawan¹ moc, o ile oczywiœcie moc tran-

zystorów dobrana jest z odpowiednim

zapasem i zapewnione jest w³aœciwe

ch³odzenie. W przeciwnym wypadku

temperatura roœnie a¿ do uaktywnienia

siê zabezpieczenia termicznego (na

ogó³ jest to ok. 85 o C).

bli¿u Ÿróde³ ciep³a (w czasie imprez

plenerowych unikaj bezpoœrednie-

go dzia³ania s³oñca).

3 Wzmacniaczy z ch³odzeniem wy-

muszonym nigdy nie wy³¹czaj

w przerwach – pozwól wentylatorom

odprowadziæ nagromadzone ciep-

³o. Zawsze sprawdzaj poprawnoœæ

pracy wiatraków – podejrzane od-

g³osy, takie jak g³oœniejsza ni¿ za-

zwyczaj praca, mog¹ œwiadczyæ

o ich zu¿yciu i koniecznoœci wy-

miany. Jeœli zachodzi potrzeba

wspomo¿enia ch³odzenia dodatko-

wym, zewnêtrznym wentylatorem,

sprawdŸ najpierw, sk¹d twój wzmac-

niacz zasysa ch³odne powietrze

i skieruj dodatkowy wentylator

w tym samym kierunku, by przypad-

kiem nie wdmuchiwaæ ogrzanego

powietrza z powrotem.

4 Nie zapominaj, ¿e skutecznoœæ ch³o-

Rodzaje

wzmacniaczy

Chcia³bym teraz poœwiêciæ parê s³ów

klasyfikacji wzmacniaczy z punktu wi-

dzenia tzw. klasy, w jakiej pracuje koñ-

cówka. Temat ten by³ ju¿ doœæ szczegó-

³owo omawiany w EiS 7/97 , powracam

wiêc do niego tylko w kontekœcie coraz

czêœciej pojawiaj¹cych siê na rynku

wzmacniaczy z tzw. zasilaczem impul-

sowym. Pewnie zwróci³eœ uwagê na

ofertê niektórych firm, gdzie przy stosun-

kowo niewielkiej masie wzmacniacza

(ok. 10kg) koñcówka dysponuje bardzo

du¿¹ moc¹, np. 2 × 400W. S¹ to w³aœ-

nie wzmacniacze z zasilaczem pracuj¹-

cym przy czêstotliwoœci o wiele wy¿szej

ni¿ ta, która wystêpuje w sieci energe-

tycznej. Takie samo rozwi¹zanie stoso-

wane jest np. we wszystkich wspó³-

czesnych telewizorach. Zasilacze im-

pulsowe maj¹ o wiele wiêksz¹ spraw-

noœæ od tradycyjnych, wiêc mo¿na sto-

sowaæ mniejsze transformatory siecio-

we, które maj¹ decyduj¹cy wp³yw na

masê wzmacniacza.

Niestety, tego typu rozwi¹zanie ma kil-

ka wad. Przede wszystkim, przetworni-

ca jest nieporównywalnie bardziej

skomplikowana konstrukcyjnie od kla-

sycznego zasilacza, co oczywiœcie ma

niebagatelny wp³yw na cenê urz¹dze-

nia. Sugerowa³bym zatem wczeœniej-

sze rozwa¿enie wszystkich za i przeciw,

zanim zdecydujesz siê na zakup takie-

go wzmacniacza. Czy naprawdê jego

niska waga i ma³e wymiary s¹ warte tej

ceny?...

dzenia zale¿y od prawid³owych ob-

rotów wentylatora, a te z kolei s¹

zwi¹zane z napiêciem sieci (nie do-

tyczy to koñcówek z wentylatorami

zasilanymi napiêciem stabilizowa-

nym, ale jest to bardzo rzadko sto-

sowane rozwi¹zanie).

5 Koniecznie czyœæ wnêtrze wzmac-

niacza z czêstotliwoœci¹ zale¿n¹ od

warunków eksploatacyjnych. Dotyczy

to równie¿, choæ w mniejszym stop-

niu, wzmacniaczy z ch³odzeniem

konwencjonalnym.

6 Pracuj¹c z koñcówkami w raku za-

wsze zdejmuj przedni¹ i tyln¹ kla-

pê obudowy i pozostaw minimum

kilkanaœcie centymetrów wolnej

przestrzeni z obu stron skrzyni

transportowej. Odsuñ j¹ od œcian,

kotar itp.

7 Jeœli mimo przestrzegania tych

wszystkich regu³ zaobserwujesz

czêste uaktywnianie siê zabezpie-

czenia termicznego w twoim wzmac-

niaczu, mo¿e to œwiadczyæ o:

– zbyt du¿ym obci¹¿eniu stopnia mo-

cy (np. przy zbyt niskiej impedancji

zestawów g³oœnikowych),

– nieprzystosowaniu koñcówki do pra-

cy ci¹g³ej z maksymalnym obci¹¿e-

niem – czêsto pozornie dobre

wzmacniacze nie radz¹ sobie w wa-

runkach intensywnej, d³ugotrwa³ej

pracy np. w dyskotece lub na kon-

certach rockowych,

– mo¿e to œwiadczyæ równie¿ o tym,

¿e oczekujesz od swojego wzmac-

niacza wiêcej ni¿ mo¿e on daæ – jest

to ostrze¿enie, ¿e mo¿e nadszed³

Bipolarny

czy MOSFET ?

Nastêpnym tematem wywo³uj¹cym

wiele kontrowersji i nieporozumieñ

wœród u¿ytkowników aparatury estrado-

wej jest podzia³ wzmacniaczy ze wzglê-

du na u¿yte tranzystory koñcowe. We

wszystkich opisach koñcówek zawsze

wystêpuje okreœlenie: bipolarna lub

MOSFET. Jak zapewne siê domyœlasz,

opis ten dotyczy w³aœnie stopnia koñ-

cowego wzmacniacza, czyli tej jego

czêœci, która wykonuje zasadnicz¹ pra-

cê – dostarcza du¿ego pr¹du do zesta-

wów g³oœnikowych. Ta odpowiedzialna

EiS 8/98

lacyjnych w obudowie koñcówki –

dotyczy to w równym stopniu

wzmacniaczy z wentylatorem jak

i bez.

2 Nigdy nie stawiaj wzmacniacza w po-

Z³¹cza

Fot. 1. Z³¹cza g³oœnikowe typu speakon. Za pomoc¹ jednego kompletu mo¿na

pod³¹czyæ do wzmacniacza dwa odbiorniki (np. g³oœnik niskotonowy i

wysokotonowy).

Teraz chcia³bym omówiæ pokrótce

temat gniazd wejœciowych i wyjœcio-

wych jakie mo¿esz spotkaæ we wzmac-

niaczach mocy. Przez wiele lat panowa-

³a pod tym wzglêdem du¿a dowolnoœæ.

Stosowane by³y z³¹cza typu jack, XLR,

ró¿ne zaciski typu laboratoryjnego. Naj-

wiêcej problemu stwarza³y zawsze wy-

jœcia g³oœnikowe, które musia³y umo¿-

liwiæ pewnoœæ dzia³ania przy przep³ywie

du¿ych pr¹dów. Stosowanie w tym miej-

scu gniazd typu jack dla mocy powy-

¿ej 100W jest nieporozumieniem. Gniaz-

da i wtyki tego typu s³u¿¹ do przeno-

szenia ma³ych sygna³ów i mog¹ byæ

stosowane wy³¹cznie na wejœciach.

Wejœcie symetryczne wymaga oczy-

wiœcie gniazda jack TRS (stereo).

Problem wyjœæ g³oœnikowych zosta³

kilka lat temu skutecznie rozwi¹zany

przez zas³u¿on¹ firmê Neutrik, która za-

projektowa³a specjalne z³¹cze g³oœni-

Podsumowuj¹c: jakoœæ wzmacnia-

cza tylko w pewnym stopniu zale¿y od

u¿ytych tranzystorów. Mo¿na co najwy-

¿ej zasugerowaæ, w zwi¹zku z nieco

wiêksz¹ zdolnoœci¹ do ci¹g³ego prze-

noszenia du¿ych pr¹dów przez tranzys-

tory bipolarne, stosowanie tego typu

koñcówek do zasilania zestawów nis-

kotonowych, które wymagaj¹ dostar-

czenia du¿ych mocy. Natomiast koñ-

cówki MOSFET dobrej klasy mog¹ za-

pewniæ nieco lepsze odtwarzanie wy-

¿szych czêstotliwoœci. Dla wyrobienia

sobie zdania o popularnoœci i po-

wszechnoœci wystêpowania obu typów

wzmacniaczy dokona³em analizy ze-

stawienia koñcówek opublikowanego

w EiS 3/98 . Na 50 wzmacniaczy nali-

czy³em 42 koñcówki bipolarne i 8 koñ-

cówek MOSFET. Interpretacjê tego wy-

niku pozostawiam czytelnikom.

Fot. 2. Typowe z³¹cza sygna³owe typu XLR. Ostatnie z³¹cze po prawej, na

dole, jest z³¹czem specjalnym o szeœciu wyprowadzeniach.

Fot. 3. Z³¹cze sieciowe POWERCON , coraz czêœciej stosowane w wielu

konstrukcjach

kowe o nazwie speakon. Mo¿e ono

przenosiæ pr¹d o wartoœci do 25A, jest

zabezpieczone przez specjalny za-

trzask przed przypadkowym roz³¹cze-

niem i sta³o siê powszechnie obowi¹-

zuj¹cym standardem we wszystkich

wspó³czesnych koñcówkach mocy. A¿

dziwne, ¿e musieliœmy tyle lat czekaæ

na tak proste w sumie rozwi¹zanie.

Godzi siê wspomnieæ, ¿e podobne z³¹-

cze o nazwie powercon firma zapropo-

nowa³a ostatnio równie¿ dla zasilania

sieciowego, by unikn¹æ stosowania

niezbyt wygodnych przewodów sie-

ciowych wyprowadzonych na sta³e,

oraz zbyt s³abych przy du¿ych mo-

cach, typowych gniazdach komputero-

wych. Powercon jest podobny zewnêt-

rznie do speakona, jednak posiada in-

ne rozwi¹zanie mechaniczne dla unie-

mo¿liwienia pomy³ki. Czêœæ firm ju¿

stosuje je w swoich nowych produk-

tach, wiêc b¹dŸ przygotowany, ¿e mo-

¿esz spotkaæ wzmacniacz którego

EiS 8/98

w ¿aden sposób nie pod³¹czysz do

sieci jeœli nie bêdziesz dysponowa³

specjalistycznym okablowaniem.

Standardem dla gniazd wejœciowych

jest od wielu lat z³¹cze XLR zwane czês-

to canonem. Trzy styki tego gniazda

pozwalaj¹ na stosowanie linii symet-

rycznej. Najczêœciej stosowanym stan-

dardem po³¹czeñ jest ten, w którym

styk nr 2 jest stykiem „gor¹cym” (+); styk

nr 3 jest równie¿ gor¹cy, ale o odwró-

conej polaryzacji (-); natomiast styk nr

1 jest mas¹ (ground) i s³u¿y do pod³¹-

czenia ekranu od standardowego dwu-

¿y³owego przewodu w oplocie – takie-

go jaki stosujesz do pod³¹czenia mikro-

fonu z symetrycznym wejœciem konso-

lety. Bardzo czêsto gniazdo wejœciowe

XLR jest zdublowane gniazdem jack

TRS, które w tym wypadku mo¿e s³u¿yæ

do po³¹czenia wzmacniacza z inn¹ koñ-

cówk¹ lub mo¿e byæ wykorzystane, jeœ-

li chcesz wejœæ na wzmacniacz sygna-

³em niesymetrycznym (u¿ywaj wtedy

przewodów zakoñczonych wtykami jack

TS – mono).

Wspomniana ju¿ wczeœniej firma Neu-

trik, ma w swojej ofercie gniazdo com-

bi, ³¹cz¹ce w jednej obudowie zarówno

XLR jak i jack. Jest to doœæ sprytne, ale

moim zdaniem nieco udziwnione rozwi¹-

zanie, o nieco gorszych parametrach

mechanicznych.

Na pewno zwróci³eœ uwagê, ¿e niektó-

re firmy nadal stosuj¹ dla przy³¹czy g³oœ-

nikowych typowe, skrêcane zaciski ba-

nanowe. S¹ to z³¹cza bardzo pewne

w dzia³aniu, ale wymagaj¹ce du¿ej sta-

rannoœci i uwagi podczas pod³¹czania

przewodów, które powinny byæ wyposa-

¿one w specjalne koñcówki. Myœlê, ¿e

ten typ z³¹cza w zwi¹zku z pojawieniem

siê speakona przejdzie nied³ugo do his-

torii.

wadzanie w tor akustyczny dodatkowe-

go t³umienia. Wszelkie regulacje powin-

ny odbywaæ siê z konsolety. Nale¿y je-

dynie skorelowaæ poziomy wyjœciowe

miksera i wejœciowe wzmacniacza. Jeœ-

li twoja koñcówka ma wiêksz¹ czu³oœæ

ni¿ nominalny poziom wyjœciowy mikse-

ra, to wówczas mo¿esz zmniejszyæ jej

wysterowanie skrêcaj¹c regulatory we

wzmacniaczu. Mo¿na je wykorzystaæ

tak¿e podczas pracy w systemie bi-

amp, gdy stosuje siê dwie niezale¿ne

koñcówki do zasilania zestawów nisko

i œrednio-wysokotonowych. Wtedy naj-

czêœciej zachodzi potrzeba ogranicze-

nia mocy dla œrodka i góry, a najproœ-

ciej to zrobiæ z pomoc¹ tych¿e potencjo-

metrów. W pozosta³ych sytuacjach za-

lecam zapomnieæ o regulatorach w koñ-

cówce i skupiæ siê na prawid³owej ob-

s³udze pozosta³ej czêœci toru nag³aœ-

niaj¹cego, co jest czynnoœci¹ na tyle z³o-

¿on¹, ¿e chyba nie warto jej dodatkowo

komplikowaæ.

Niektóre firmy wyposa¿aj¹ swoje

wzmacniacze w regulatory kalibrowa-

ne, najczêœciej w dB – u³atwia to dok³ad-

ne ustalenie poziomów, choæ czêsto by-

wa ¿e nastawy te nie s¹ zbyt precyzyj-

ne z powodu rozrzutu parametrów sto-

sowanych do tego celu potencjomet-

rów. Dla zapewnienia du¿ej dok³adnoœ-

ci nale¿a³oby zastosowaæ wielopozycyj-

ny prze³¹cznik, ale jest to rozwi¹zanie

bardzo kosztowne i raczej nie spotyka-

ne w praktyce.

szoœæ markowych wzmacniaczy

wiod¹cych producentów nie ró¿-

ni siê od siebie w sposób bardzo

znacz¹cy, szczególnie z punktu

widzenia u¿ytkownika. Czêsto

o cenie decyduje g³ównie nazwa

firmowa, wiêc niejednokrotnie

przep³acisz kupuj¹c wyrób bar-

dzo znanej firmy, w porównaniu do

nieco mniej znanej, która np. do-

piero wchodzi na rynek.

5 Po pi¹te: Jeœli to mo¿liwe, posta-

raj siê dokonywaæ zakupu w towa-

rzystwie zaprzyjaŸnionego fachow-

ca, który bêdzie móg³ wypytaæ

sprzedawcê o pewne szczegó³y

techniczne, wa¿ne przy póŸniej-

szej eksploatacji. Przed urucho-

mieniem wzmacniacza bezwzglêd-

nie zapoznaj siê z instrukcj¹ ob-

s³ugi. Naprawdê warto poœwiêciæ

na to kilkanaœcie minut, jeœli po-

zwoli to unikn¹æ b³êdów, które

czasami mog¹ mieæ op³akane

skutki.

6 I wreszcie na koniec – nie radzê

nikomu próbowaæ naprawy uszko-

dzonego wzmacniacza we w³as-

nym zakresie. Absolutnie niedo-

puszczalne s¹ próby wymiany ze-

wnêtrznych i wewnêtrznych bez-

pieczników na bezpieczniki o wiêk-

szej wartoœci ni¿ zastosowane

przez producenta. Generalnie

wiêkszoœæ awarii bezpieczników

nie jest spraw¹ przypadkow¹ i wi¹-

¿e siê z wewnêtrznym uszkodze-

niem wzmacniacza, co wymaga in-

terwencji fachowego serwisu. Po-

prawnie skonstruowany i w³aœciwie

eksploatowany wzmacniacz po-

winien s³u¿yæ d³ugie lata. Znam

osoby, które pracuj¹ na swoich

koñcówkach prawie 20 lat i ciê¿-

ko by³oby ich przekonaæ do zaku-

pu czegoœ nowego. Niejednokrot-

nie identyczny wzmacniacz w rê-

kach jednego u¿ytkownika pracu-

je bez najmniejszych problemów

przez kilka lat a inny naprawia go

kilka razy w roku, co dobitnie po-

twierdza tezê o koniecznoœci w³aœ-

ciwej obs³ugi.

Mam nadziejê, ¿e lektura moich arty-

ku³ów pomo¿e ci we w³aœciwym podej-

œciu do urz¹dzeñ, za które pewnie za-

p³aci³eœ, lub bêdziesz musia³ zap³aciæ

niema³e pieni¹dze.

Rady praktyczne

Ostatni¹ czêœæ artyku³u chcia³bym

poœwiêciæ na kilka porad praktycznych,

które jak s¹dzê u³atwi¹ ci podjêcie de-

cyzji o zakupie nowego wzmacniacza

lub u³atwi¹ eksploatacjê ju¿ posiadane-

go urz¹dzenia.

1 Zdecydowanie odradzam naby-

Regulatory czu³oœci

wanie koñcówek niewiadomego

pochodzenia, szczególnie jeœli

sprzedaj¹cy nie posiada ¿adnej

dokumentacji technicznej. Atrak-

cyjna cena zakupu nie równowa-

¿y k³opotów z serwisem takich

urz¹dzeñ.

2 Decyduj¹c siê na zakup koñców-

Skupmy siê teraz przez chwilê na wy-

dawa³oby siê banalnym temacie regu-

latorów czu³oœci, czyli potencjometrów

oznaczanych zwykle jako gain, level lub

attenuator. Chocia¿ z punktu widzenia

elektronika, ka¿dy z tych terminów ozna-

cza co innego, to w odniesieniu do

wzmacniaczy mocy spe³niaj¹ one tak¹

sam¹ rolê. Ich zadaniem jest t³umienie

sygna³u wejœciowego przychodz¹cego

na wzmacniacz z konsolety lub innego

Ÿród³a sygna³u. W skrajnym prawym

po³o¿eniu potencjometru wzmacniacz

osi¹ga czu³oœæ nominaln¹, co oznacza,

¿e przy podaniu na wejœcie sygna³u od-

powiadaj¹cego tej wartoœci dysponuje-

my pe³n¹ jego moc¹.

Z praktyki wiem, ¿e wykorzystanie

tych regulatorów czêsto nastrêcza wie-

le problemów mniej zorientowanym u¿yt-

kownikom. Czêsto spotykam siê z py-

taniami o optymalne ich po³o¿enie. Moim

zdaniem, w wiêkszoœci wypadków po-

tencjometry te powinny byæ ustawione

na maksimum. Nie jest korzystne wpro-

ki firmowej, równie¿ upewnij siê

czy sprzedawca zapewnia serwis

i jakie s¹ warunki gwarancji. Dob-

rze by by³o, gdybyœ móg³ wypró-

bowaæ wzmacniacz w warunkach

w jakich bêdzie u¿ytkowany.

Szczególnie polecam ten sposób

w³aœcicielom dyskotek, którzy mo-

g¹ byæ niemile rozczarowani kie-

dy ich nowy nabytek nie wytrzyma

trudów ca³onocnej imprezy.

3 Przeanalizuj bardzo dok³adnie

Piotr Peto

swoje zapotrzebowanie na moc –

jeœli ¿¹dan¹ iloœæ watów pomno-

¿ysz przez 2, to jest szansa, ¿e nie

„zamêczysz” wzmacniacza i uzys-

kasz w³aœciwy poziom g³oœnoœci

w ka¿dych warunkach.

Autor zajmuje się konstruowaniem i eksploatacją

aparatury nagłaśniającej od ponad dwudziestu

lat. Jeśli masz problem, z którym nie możesz się

uporać lub chciałbyś zasięgnąć porady pisz do re−

dakcji lub bezpośrednio na adres Piotra: ul. Duni−

kowskiego 20, 05−501 Piaseczno.

EiS 8/98

4 Po czwarte: wiedz o tym, ¿e wiêk-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: