1.Jaskinia
W. J. Mitchell – Pokazać widzenie
Kultura wizualna- dopełnienie historii sztuki i estetyki
→ widzenie jest konstruktem – widzenie można „pokazać” (mitchell przeprowadził eksperyment wśród studentów)
→ błąd „naturalizacji”
Mity KW:
1. KW – koniec podziału na obrazy artystyczne i nie artystyczne
2. KW tyczy się tylko kultury nowoczesnej ( z czasem zanikną inne zmysły)
3. KW to technologie zachodniego świata
4. „Media wizualne”
5. Władza obrazów
Kontrargumenty:
1. Przekraczanie granicy pozwala na lepsze badanie
2. „zwrot obrazowy” - banał
3. Wszystkie kultury są wizualne
4. Wszystkie media są mieszane
5. Obraz nie ma władzy, władzę mają ci, którzy mają dostęp do obrazów
Richard Leakey – Malarstwo jaskiniowe
Teorie dotyczące malarstwa jaskiniowego:
1. Początkowo – proste „zabawy” plastyczne, bezmyślne, „graffiti” dla zabicia czasu, coś prehistorycznego, nie mogło być sztuką w 100% – prawdziwa sztuka to sztuka francuska XIX w. (silny wpływ teorii ewolucji)
2. Teoria magii łowieckiej – magiczne i totemiczne rytuały przynosiły sukces na rytuałach – Salomon Reinach zauważył, że malowano tylko kilka gatunków zwierząt, Henri Breuil stwierdził jednak, że często były to zwierzęta „niejadalne”
3. A. Le Roi – Gourhan – Struktura i kompozycja malowideł = sytuacji społecznej kobiet i mężczyzn – zwierzęta „męskie” i „kobiece”
4. J. Reznikoff, M. Dauvois – mapy rezonansowe jaskiń – tak gdzie były malowidła, była dobra akustyka →
5. Wyjaśnienie obrzędowe – R. Laden, M. Conkey – zbiorowe polowanie wielu społeczności – malowidła = symboliczne przedstawienie sfer powiązań między konkretnymi grupami ludzkimi → Altamira w Hiszpanii
6. D. Lewis – Williams – Szamanizm – obrazy pochodzące z transu – realna reprezentacja sił nadprzyrodzonych → malowidła dają życiową energię
Trzy stadia transu:
a) obraz przed wizyjny – wzory (np. jodełka)
b) wzory → rzeczywiste przedmioty (zależne od zaplecza kulturowego)
c) wizja (wir, hybrydy ludzko zwierzęce)
Podczas transu obraz „wydobywa się” ze ścian jaskini – szaman uzewnętrznia to, co umieścił w skale duch, → skała -strefa przejścia między światem realnym a duchowym
2.Mumia
Kantorowicz - Król nie umiera nigdy
Król żyjący mimo śmierci – zwłoki króla i jego symbol – zapożyczenie z Anglii (XIV w.) - Edward I – pochowany wraz ze swoim wizerunkiem, od Edwarda II umieszczana na wieku malowidło, lub figurę przedstawiającą zmarłego – wizerunek ubierany był w strój typowy dla funkcji zmarłego, wizerunek dzierżył symbole swojej funkcji – odwrócenie po śmierci – widzialne do tej pory ciało naturalne podczas pogrzebu było nie widoczne, niewidzialne ciało wspólnotowe – widzialne podczas pogrzebu
Król ma dwa życia – osoba władcy oraz Godność – prawnicza doktryna o dwóch ciałach króla, regalia – symbol boskiej natury króla – Bóg stworzył króla śmiertelnego, człowiek nieśmiertelnego – tryumf Śmierci i tryumf nad Śmiercią jednocześnie – Godnośc żyje ciągle, jej substancja przechodzi na kolejnego króla, dlatego wizerunek odziany jest w szaty i ma regalia, śmiertelny król umiera odziany w całun jak nędzarz (nie tak jak w średniowieczu w pełnych szatach) – kondukt żałobny to potwierdza, dychotomia – kondukt żałobny ze zwłokami króla i tryumfalny wjazd wizerunku wiecznie żywej Godności,
Korzenie wizerunku zmarłego władcy → starożytny Rzym – Septymiusz Sewer – po jego śmierci, przez siedem dni lekarze „podtrzymywali przy życiu” jego wizerunek,
Rzeźba sepulkralna późnego średniowiecza i wczesnego renesansu podwójny typ portetowania zmarłych– żywe postaci, klęczące, ale wewnątrz portyku – martwy król – rozkładający się trup → dzierżyciel godności ulega rozkładowi – Godność jest jednak wiecznie żywa.
G. Agamben – ciało suwerenne i cało święte
kategoria homo sacer-> związany z figurą devotus – ofiara, która miała zapewnić zwycięstwo w bitwie, która rzuca się w pojedynkę na wrogów, jeśli nie zginie, musi pochować reprezentujący go posąg i złożyć ofiarę – zwrócić swoje symboliczne ciało bogom – w miejscu zakopania figury nie można chodzić
Devotus – ani w świecie sacrum, ani w profanum – jest sacer, brak jego śmierci zakłóca porządek – więc trzeba zakopać kolosa – symbol życia zaprzysiężonego śmierci, Devotus – żywy umarły lub żywy, który jest larva (duch, który pojawia się w miejscach uczęszczanych przez zmarłego) →
Homo sacer – życie ma od zaraznia dziejów charakter polityczny – sytuacja odwrotna do devotusa – umierający król ma „naddatek” świętego żcycia, który zneutralizować trzeba za pomocą kolosa – król ma w sobie nie dwa ciała, ale dwa życia w jednym ciele – życie naturalne i święte – drugie nie ginie z naturalnym, więc umiera dipoero po rytuale z wizerunkiem
żywy devotus, martwy król, homo sacer – nagie życie odseparowane od swojego kontekstu – przeżyło śmierć – nie pasuje do ludzkiego świata
Wizerunek włądcy nie symbolizuje niesmeetelności Godności, ale reprezentuje nadwyżkę świętego życia – symbol nieludzkiego i absolutnego charakteru suwerennej władzy
Zabicie homo sacer nie jest zabójstwem, zabicie króla również, ani złożyć ich w ofierze
3. Wizerunki w działaniu
D. Freedberg - wizerunki w działaniu
To co przedstawione staje się obecne – złość koleżanki na cudowną figurkę matki boskiej, jak by była żywą osobą
Znak – żywe wcielenie tego co oznacza – przedstawienie – ponowne przedstawienie (repersented a re – presented)
opowieśc o Fotynie – animizm wizerunku Matki Boskiej – nie Maryja, ale wizerunek wygonił złego ducha
metonimia – zastąpienie rzeczywistości jej reprezentacją - kiedy podświadomośc zaczyna zdawać sobie sprawę z tego, że wizerunek to reprezentacja rzeczywistośi a nie rzeczywisgtość?
Maski ngdako boya – biały 3metrowy cylinder – afrykańska maska związana ze świętem inicjacyjnym – człowiek wewnątrz maski staje się nierozerwalnie związany z tym co ona przedstawia – staje się tym co przedstawia
oba przypadki, choć trochę się róznią są fuzją znaku i tego co oznaczone – taki wizerunek można więc obrazić – na zachodzie nie zwracamy uwagi na działanie potęgi wizerunków – odrzucanie animizmu
Aikoniczność – wydaje się, że aikoniczność stanowi o wysokim stopniu duchowości kultury, mit o braku przedstawień w religach monoteistycznych, jednak wszystkie dążyły do przedstawienia, nawet antropomorficznych (złoty cielec, „wciśnięcie” postaci w litery w XV w. biblii żydowskiej itp.),
aikonicznośc kultury zachodu – wyższość nad innymi kulturami – już u Platona – niższa wartość zmysłów niż intelektu, to co boskie nie da się wyrazić formą materialną, nie może być antroopomorficzne, bo to co znane można łątwo podważyc
Ludzie jednak nie potrafią oddzielić intelektu od zmysłów, bo żyją w materialnym świecie – kolejjny problem – czczenie przedmiotu, a nie tego co on reprezentuje, - krępowanie wizerunków bóstw w starożytność
Gadamer – obraz – wydarzenie ontologiczne – obraz nie jest odwzorowaniem bytu, lecz jest z tym bytem powiązany
Mitchell - Czego chcą obrazy?
Porównuje obraz do Innego (czego chcą kobiety? - Freud, czego chce czarnoskóry mężczyzna - F. Fanon)
Obrazy zostały naznaczone znamoinami osobowości i ożywienia – eksponują ciało materialne i wirtualne, mówią do nas, patrzą na nas – zrozzumieć fetyszyzm, animizm itp.
Wyjątkowe traktowanie róznego rodzaju obrazów, reklama „mająca nogi” -
Gender obrazu – kobieta - obrazy jak kobiety chcą panować w tym wypadku nad widzem – chce sparaliżować widza, tak aby on stał się orazem dla obrazu - „efekt Meduzy” obrazy chcą tego by pytać je czego chcą, nawet jeśli odpowiedź brzmi: niczego
4. Camera obscura
Barthes – Camera lucida
To co Fotografia reprodukuje bezkońca, zdarzyło się tylko raz – pokazuje coś jakim jest. Można mówić jedynie o pewnym zdjęciu , nie fotografii jako takiej. - ma coś ona z tautologii
Zdjęcie podlega trzem praktykom: robić, podlegać, patrzeć
5. Panoptykon
Faucault – Panoptyzm
Władza uwewnętrzniona
Ponoptykony – zakład psychiatryczny, szpital, szkoła, więzienie, poprawaczak, itp. instytucje kontroli – >
1. opiera się na zasadzie podziału binarnego – szalaniec normalny, zdrowy – chory, niebezpieczny - nieszkodliwy
2. określone i przymusowe repartycje – szufladkowanie
Panoptykon Benthama – odwrócenie ciemnicy, lochu – więzień pozbawiony jest ukrycia i braku światła, jest tylko zamknięcie – światło odsłania – mrok ukrywa → widzialność to pułapka – więźnia widać, ale on sam nic nie widzi (brak widzenia peryferyjnego) – bez kontaktu z innymi więźniami nie ma buntów, ucieczek itp.
Tłum, masa ulega likwidacji na rzecz odseaproeanych od siebie jednostek- władza funkcjonuje, bo zachowany jest efekt widzialności:
Władza wg Benthama:
1. widzialna – wieża, która nieustannie szpieguje więźnia
2. nieweryfikowalna – nikt nie wie kiedy jest obserwowany
Opozycja widzieć i być widzianym – w celi jest się widzinym, nie widząc nic, w wieży się widzi nie będąc widzianym
Panoptykon automatyzuje i deindywidualizuje władzę – każdy może wprowadzić w ruch „maszynę” - nie musi być to strażnik (może go tak naprawdę w ogóle nie być)
Panop. To rzeczywiste ujarzmienie – bez użycia siły
Panoptykon można traktować na 2 sposoby:
1. Panoptykon ogród – menażeria – można ustalać różnice pomiędzy poszczególnymi pryzpadkami -obserwacja
2. Panoptykon – laboratorium – tresowanie, eksperymentowanie, modyfikowanie zachowań – ingerencja
Strażnik może też nadzorować innych pracowników panoptykonu – również ich obserwować i badać wydajność → ekonomia → Panoptykon minimalizuje liczbę rządzących na poczet liczby rządzonych → dzięki strukturze zapobiega zbrodni → uniwersalny charakter panop. (szpital, szkoła, więzienie itp.) - okres klasycystyczny – dyscyplina
widowisko – wielu patrzy na jeden przedmiotu
panoptykon – jeden patrzy na masę
Pnoptykon → społeczeństwo nadzoru → wolny rynek, tresura pracowników, dyscypliinowanie
Kostela – Kamery internetowe...
Lacan -”widzę się widzącego siebie” → wątpienie metodyczne
Współczesny świat – era kamer - łączenie ciał materialnych z „podmiotami cyfrowymi” → cyfrowe sobowtóry → cyberprzestrzeń – poliptykon, superpanoptykon, synoptykon, omnikon, neopanoptykon
Reality shows:
1. sztuczna rzeczywistość
2. poczucie prawdziwej rzeczywistości (pornografia kontrolowania zbrodni)
obietnica rzeczywistości – teleobecność – rzeczywostość staje się kopią swojego obrazu – kopia i oryginał – zatarcie granic
Kamery internetowe -
1. prawdziwe zainteresowanie prawdziwym miejscem
2. ukazanie codzienności życia
3. pornografia domowa
Klasa, rasa, wyznanie, płeć ma znazenie w cyberprzestrzeni mimo braku fizycznych ciał
internetowe kamery nadzorujące
Haktywizm – opór internetowy – aktywizm sieciowy:
1. opór wobec nazoru – unikanie obrazowania
2. kontrnadzór- wytwarzanie obrazów
Kamery internetowe → ekshibicjonizm → cyborg (jenicam)
Reżim porządku (strachu – np. socjalizm) + reżim wstydu (Faucault) = pełna uległość
Kamery internetowe rzucają wyzwanie -. uwłasnowolnienie poprzez ekshibicjonizm → być lepiej widzianym – być silniejszym, odpornym na nadzór
Holbein – obraz
trivium i quadrivium – sztuka i nauka – mnogość perspektywa sztuczna i dwa obszary – kościół i świat świecki - kotara oddziela porządek ludzki od boskiego
6. Odbicia – klisze
L. Nochlin – Orient wyobrażony
punkt wyjścia wystawy malarstwa o tematyce orientalnej – wystawy nie sąorganizowane w kontekście kolonializmu
Gerome – zaklinacz węzy – mimo tytułu – obraz przedstawia zaklinacza jak i jego widzów – przyjemnośc oglądającemu dostarcza zarówno widowisko jak i widzowie (egzotyka jednych i drugioch) – dwa poziomy narracji – to co na obrazie i to co poza nim
zaklinacz pokazany tułem – tajemnica związana z toposem orientu mimo oddania cech charakterystycznych , stereotypowych dla orientu (detale) – brak historii – kraje orientu stojąw miejscu – nie ma ingerencji białego człowieka - obraz ma nie być sztuką, ale wycinkiem rzeczywistości – dokomentem
„efekt realności – Barthes – nieistotny detal ukazauje rwnież stereotyp społeczeństwa islamskiego – barabrzyństwo arbaów, lenistwo, złe rządzenie, zaniedbanie itp.
Gerome nie odtwarza rzeczywistości, ale wytwarza znaczenie
Orient – projekt wyobraźni, na który rzutowane są pragnienia artystów – śmierć sandarapala - delacroix dominacja mężczyzny nad bezbronną kobietą (obrazy przedstawiające targi niewolników) – z jednej strony ekscytacja i przyjemnośc czeroana z obrazu kobiet niewolnic – z drugiej dominacja nad ciemnoskórymi rasami – ludzie zachodu nigdy nie dopuściliby się przeceż takieg czynu
Lasch – Narcystyczna osobowość maszych czasów
Narcyzm – Fromm- przeciwieństwo kogoś kto miłuje bliźniego – autodrestruktywny indywidualista
Każda epoka ma własną patologię – Freud – histeria
nasze czasy – narcyzm
Infantylne pragnienia wpajane przez reklamę, media i szkoła – rodzice, racjonalizacja wewnrznego życia z fałszywą obietnicą spełnienia → nowy typ jednostki społecznej dzięki typowej dla siebie osobowości wpasowuje się w strukkturę korporacji i biurokracji i umie osiągnąć sukces – menadżer sportowiec rozgrywający kolejne mecze – chce być najelpszy
świat narcyza – zwierciadło ja – interesuje go, tylko jeśli stanowią one odbicie jego wizerunku
Fotografia dokomentująca poszcz...
Zsuigres