Perepeczko Andrzej - Wojna za kręgiem polarnym.pdf - czytadełka - ania.85

Perepeczko Andrzej

Wojna za kręgiem polarnym

Autor epizodu Wojna na Wielkiej Drodze Północnej JERZY PERTEK

WOJNA WKRACZA NA PÓŁNOC

Gdy obserwuje się morskie działania wojenne w czasie drugiej wojny światowej, rzuca się w oczy fakt

stopniowego, kolejnego rozszerzania obszaru objętego tymi działaniami. Podczas gdy w pierwszych

tygodniach wojny, w jesieni 1939 roku, ograniczyły się one praktycznie do rejonu Morza Bałtyckiego i

sporadycznych raczej akcji na Morzu Północnym oraz in-dywiduą/nego wypadu niemieckiego pancernika

na wody południowego Atlantyku, to w następnych miesiącach jednostki hitlerowskiej Kriegsmarine

wypuszczały się coraz dalej i poczęły zagrażać alianckiej żegludze na coraz większych obszarach wodnych.

Obie walczące strony, z jednej dowództwo Kriegsmarine, a z drugiej wówczas jeszcze połączone floty

angielska i francuska, zdawały sobie sprawę, że rejonem decydujących rozstrzygnięć w trwającej wojnie

na morzu stanie się głównie Ocean Atlantycki.

W sytuacji polityczno-taktycznej, panującej na początku roku 1940, flota niemiecka miała w praktyce

jedyne wyjście na otwarte wody oceanu — poprzez Morze Północne. Ta niemiecka brama na Atlantyk

mogła być stosunkowo łatwo kontrolowana zarówno przez alianckie lotnictwo, jak i flotę nawodną lub

podwodną.

Droga na Atlantyk prowadziła zatem przez obszar wodny między walczącą z Niemcami Wielką Brytanią a

neutralną Norwegią. Ta ostatnia, zarówno ze względu na swoje położenie geograficzne, jak i

ukształtowanie linii brzegowej* stanowiła niezwykle ważny strategicznie obszar.

Dla Niemiec hitlerowskich zajęcie Norwegii miało głównie na celu:

— ograniczenie operatywności floty brytyjskiej, a pośrednio

i francuskiej na morzach Północnym i Norweskim poprzez utworzenie baz morskich i lotniczych na

południowo-zachodnim wybrzeżu Norwegii;

— otwarcie swobodnego przejścia dla floty niemieckiej na Atlantyk;

— zapewnienie całkowitego niemal bezpieczeństwa dowozu w zimie rudy szwedzkiej drogą morską

z Narviku.

Dodatkowym argumentem niemieckiego sztabu, przygotowującego plan uderzenia na Norwegię, była

chęć zapewnienia sobie baz morskich i lotniczych" ńa północnych podejściach do granic Związku

Radzieckiego, z którym konflikt zbrojny wchodził w agresywne plany hitlerowskie.

W wypadku opanowania norweskich baz aliantów droga niemieckich okrętów na Atlantyk mogła być

jeszcze bardziej utrudniona, a lotniska w Stavanger i Bergen umożliwiały roztoczenie silnej kontroli

powietrznej nad wodami Morza Północnego. Olbrzymie znaczenie miał również fakt przecięcia wygodnej,

chronionej przed sztormami i prowadzącej prawie cały cżas neutralnymi wodami norweskich fiordów,

drogi morskiej łączącej Narvik z portami niemieckimi. Tą drogą płynęły w zimie, kiedy zamarzały wody

północnego Bałtyku, statki z ładunkiem szwedzkiej rudy żelaznej z kopalń w Kirunie, a na szwedzkiej

rudzie, której sprowadzano do Niemiec rocznie aż około 11 milionów ton, opierał się w znacznej mierze

hitlerowski przemysł zbrojeniowy.

Nic więc dziwnego, że obie walczące strony przygotowywały operacje mające na celu zagarnięcie

górzystego i nieurodzajnego, ale tak bardzo ważnego kraju. Dla Niemiec hitlerowskich neutralność

Norwegii nie miała praktycznie żadnego znaczenia, a wszelkie traktaty i umowy międzynarodowe

stanowiły wyłącznie bezwartościowy świstek papieru, czemu zresztą dawała wyraz dotychczasowa

agresywna polityka władz Trzeciej Rzeszy. Z drugiej strony faszystowska propaganda znalazłaby na

zawołanie cały szereg kłamliwych powodów, zmuszających rzekomo Niemcy da „wzięcia w obronę

neutralnego kraju przed anglosaską agresją".

Dla Niemców Norwegia była zatem jednym z elementów agresji, dla aliantów — atutem w obronie

swego narodowego istnienia.

Obie więc strony szykowały się do opanowania Norwegii. Oczywiście w planach ataku na ten kraj

pierwszorzędne znaczenie musiało przypaść jednostkom floty wojennej, których

zadaniem była zarówno osłona statków przewożących wojsko i sprzęt wojenny, jak i utrzymanie linii

komunikacyjnych między Norwegią i krajem ojczystym lub przerwanie takich połączeń strony przeciwnej.

Bez względu na to, która ze stron zdecydowałaby się pierwsza na uderzenie, wojna morska nieuchronnie

miała ogarnąć nowe rejony klimatyczne, gdzie oprócz umiejętności walki z wrogiem i doskonałego

opanowania wojennego rzemiosła należało wymagać od załóg okrętów olbrzymiej odporności

psychicznej i fizycznej.

W najgroźniejszej bowiem ze swoich postaci przyroda występuje na morzach Dalekiej Północy. Tam

człowieka wdzierającego się w ponure i nieprzyjazne mu rejony atakują w całej swej potędze i okazałości

wszystkie nieomal żywioły. Mróz skuwający morze lodem, unieruchamiający statki i okręty i nakładający

na walczące ze sztormową falą jednostki potworne ciężary lodowej skorupy, zdolne wywrócić je i zatopić.

Wiatr gnający niemal przez cały rok oślepiające śnieżyce i wstrzymujący statki w ich rejsach, zrywający

zamocowane na pcmładach ładunki, wzniecający fale, miażdżące blachy nadbudówek, pokładów i burt.

Ciemności polarnej nocy i całodobowa jasność polarnego dnia, obie wytrącające marynarzy z równowagi

psychicznej, obie w jakiś sposób przeciwne ludziom wychowanym w zupełnie innych warunkach

klimatycznych.

Na Daleką Północ wojna morska bezpośrednio wkroczyła wraz z niemieckim atakiem na Norwegię, choć

były i wcześniejsze incydenty. Początkowo toczyła się ona w ciasnych i krętych labiryntach fiordów,

trudnych do manewrowania i ataku, a znacznie łatwiejszych do obrony. Później przeniosła się na wody

Morza Norweskiego, by wreszcie — po zaatakowaniu przez Niemcy Związku Radzieckiego —

rozprzestrzenić się aż na Morze Barentsa i Ocean Lodowaty.

Wojna morska na północnych krańcach globu była długotrwała, gwałtowna i bezpardonowa dla obu

stron. Zarówno dla Sprzymierzonych, jak i dla Niemców. Obie strony odnosiły tu i sukcesy, i tragiczne

klęski. Obie też strony na równi musiały walczyć ze wspólnym wrogiem — z surowością Dalekiej Północy.

Jakiego bohaterstwa wymagało prowadzenie operacji morskich w tym rejonie, najlepiej świadczy fakt, że

najwyższe odznaczenie wojskowe Wielkiej Brytanii — Yictoria Cross —

za akcje niszczycieli w czasie trwania całej drugiej wojny światowej otrzymali tylko trzej dowódcy

angielskich jednostek walczących właśnie na obszarach północnych, a mianowicie: kapitan Roope na

HMS „Glowworm", komandor Warburton--Lee na HMS „Hardy" i komandor Sheerbrooke na HMS

„Onslow".

YICTORIA CROSS KAPITANA ROOPE*

— Sclineller! Schneller! — głośne krzyki podoficerów popędzały ciężko pracujących żołnierzy.

Szeregowy 139 pułku strzelców górskich, Herbert Berger, otarł brudną ręką pot spływający z czoła. Od

paru już godan wraz ze swymi kolegami z plutonu ładował sprzęt o#az zaopatrzenie na niszczyciele

przycumowane do nabrzeża portu Wilhelmshaven.

Szykuje się jakaś poważniejsza akcja. Inaczej by przecież dowództwo nie ściągało nas, strzelców górskich,

na pokłady okrętów — rozmyślał Berger.

Na każdy z dziesięciu niszczycieli ładowało się dwustu strzelców. Zaokrętowania doglądał osobiście

generał porucznik Dietl, szczupły mężczyzna o drobnej, jakby ptasiej twarzy. Na pokładach piętrzyły się

stosy skrzynek z amunicją, moździerze, kable telefoniczne, worki, plecaki i prowiant. Bosman donośnym

głosem przeklinał „za-fajdanych, sakramenckich górali, co to nawet chodzić nie umieją po przyzwoitym

okręcie".

Rzeczywiście, Herbert nabił już sobie parokrotnie porządnego guza, gdy w porę nie schylił głowy przed

przejściem przez niewielkie drzwi prowadzące do jednego z wielu pomieszczeń, w które utykano

nagromadzony sprzęt i niezwykłych pasażerów. Ciężkie, ostro podkute buty, tak przydatne w czasie

ćwiczeń na zboczach alpejskich, tu ślizgały się po gładkich, stalowych płytach pokładów, zdradziecko

stromych trapach i drabinach.

Herbert nigdy nie zdawał sobie sprawy, że stosunkowo niewielki niszczyciel może kryć w sobie tak

skompliko-

• Według miniatury A. Perepeczki: Bitwa o Jiordy, Gdynia 1961.

wane wnętrze. Dla niego i jego kolegów — w większości typowych „szczurów lądowych" — okręt „Bernd

von Arnim", na którym znalazł się wraz ze swym plutonem, przedstawiał się jako labirynt włazów, drzwi,

grodzi, korytarzy, poprzecinany setkami przewodów, gmatwaniną kabli i rur.

Cel wyprawy kryła tajemnica wojskowa, większość jednak żołnierzy domyślała się, że była nirn Norwegia.

Wieczorem 6 kwietnia 1940 roku zakończył się załadunek i o godzinie 23.00 niszczyciele jeden po drugim

poczęły się odrywać od kamiennego mola. Pierwszy szedł flagowy „Wilhelm Heidkamp" z dowódcą

zespołu, komandorem Friedrichem Bontem na pokładzie. Za nim dążyły kolejno: „Georg Thiele",

„Wolfgang Zenker", „Bernd von Arnim", „Erich Giese", „Erich Koellner", „Diether von Roeder", „Hans

Liidemann", „Hermann Kiinne" i „Anton Schmitt"*.

Nowoczesne, silnie uzbrojone niszczyciele — duma i radość Kriegsmarine. Ruchliwa, groźna eskadra,

kryjąca w swym wnętrzu żołnierzy jak legendarny koń trojański. Dwa tysiące doskonale wyszkolonych

strzelców alpejskich czekało na rozkaz, by rzucić żagiew wojny w kraj tysiąca cichych fiordów.

Kierunek — Norwegia!...

Morze Północne powitało piękną pogodą eskadrę, która nad ranem dołączyła do głównych sił

pancernych w składzie „Scharnhorst", „Gneisenau" oraz „Admirał Hipper" z czterema niszczycielami.

Strzelcom górskim, którzy tłumnie wylegli na pokłady okrętów, kolosy ze stali wydały się pływającymi

twierdzami i przypominały znane z rodzinnych stron olbrzymie złomy skalnych masywów.

Nagle... w monotonny rytm pracujących maszyn wdarły się brutalne dzwonki sygnału.

— Alarm przeciwlotniczy!

Żołnierze zniknęli z pokładów, a załoga zajęła stanowiska przy działach. Wysoko na bezchmurnym niebie

czerniała sylwetka brytyjskiego samolotu zwiadowczego. Eskadra została wykryta!

• Wszystkie niszczyciele budowane w latach 1935—1938, wyporność 2300-2400 ton, uzbrojenie 5 dział

127 mm i 8 wyrzutni torpedowych 533 mm, prędkość 38 węzłów.

Flotylla komandora Bonte parła jednak w dalszym ciągu na północ. Ostre dzioby jego dziesięciu

niszczycieli rozcinały bruzdy fal, czujne oczy omiatały wokoło horyzont.

Nad wieczorem wiatr wzmógł się. Ciemne, nisko wiszące, brzemienne deszczem chmury gnały nad

wzburzoną powierzchnią morza, strojną w białe grzebienie fal. Ciężkie, przeładowane ,,pasażerami" i

sprzętem okręty z trudem wdrapywały się na potężniejące z godziny na godzinę góry wodne. Przechyły

zwiększały się coraz bardziej. Olbrzymie fontanny wody zaczęły zalewać dzioby. Rozciągnięto liny

sztormowe, umożliwiające poruszanie się po pokładzie.

Zbliżał się sztorm. Wicher wzmagał się coraz bardziej, zawodząc przeciągle na wantach i sztagach.

Stłoczeni ciasno pod pokładami strzelcy górscy generała Dietla przeżywali okropne chwile. Pomieszczenia

zatłoczone były do niemożliwości. Wszędzie: na korytarzach, w mesach, w kabinach oficerów i

podoficerów leżeli lub siedzteli młodzi żołnierze w okutych butach i z szarotkami na czapkach. Większość

z nich wiła się w torsjach choroby morskiej, co przy niewypowiedzianej ciasnocie i braku jakichkolwiek

wygód stwarzało prawdziwe piekło. Spod osłabionych ciągłą chwiejbą nóg uciekał pokład, tańczący

zwariowane piruety. Otępiałe, obolałe głowy leżących bezwładnie żołnierzy tłukły się boleśnie o każdy

wystający sprzęt. Ciężkie skrzynki z żywnością lub zaopatrzeniem, widocznie nie dość pewnie

zamocowane, ruszały co chwila z miejsca jak żywe.

Żadne rozkazy ani groźby oficerów nie mogły wykrzesać odrobiny energii z doborowych żołnierzy 139

Gebirgsjager-regimentu. Zresztą niewielu oficerów zdolnych było do wydawania rozkazów.

Mimo to flotylla uporczywie przedzierała się na północ. Szyk jednak złamał się i chaos wkradł się w karne

dotychczas szeregi. Potworny wiatr, dmący chyba przez cały Atlantyk, okazał się silniejszy od potężnych

maszyn okrętów wojennych.

Na ciężkiej walce ze sztormem upłynęła noc i nadszedł dzień 8 kwietnia.

Mat sygnalista Dittmer, stojący na pomoście niszczyciela „Bernd von Arnim", który wskutek awarii kotła

zmuszó-

ny był zwolnić i został nieco z tyłu, zauważył w pewnym momencie szary cień jednostki przewalającej sie

na fali.

— Po lewej nie rozpoznany okręt! — krzyknął.

Wszyscy obecni na pokładzie oficerowie skierowali swe lornetki na przybysza. Silne, przelotne szkwały

utrudniały widoczność.

Nagle... na tle ciemnej sylwetki obcego okrętu błysnęło z daleka światło.

Przeciągły, natrętny dźwięk klaksonu alarmowego brutalnie wyrwał porucznika Ramseya z drzemki, w

którą przed chwilą zapadł, znużony kilkunastogodzinną służbą na pomoście bojowym niszczyciela HMS

„Glowworm", kołysanego wściekłymi uderzeniami fal.

Skoczył na równe nogi zmarznięty, obolały, głodny. Z głośnika sieci alarmowej rozległ się monotonny głos

bosmana.

— Action stations! Action stations! Alarm bojowy!

Perepeczko Andrzej - Wojna za kręgiem polarnym.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: