Dąbrowski Kazimierz - Trud Istnienia.pdf

(638 KB) Pobierz
Kazimierz Dąbrowski
Trud istnienia
Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986
Przepisał Fr. Kwiatkowski
Od autora
W pracy tej próbuję wyjaśnić i opisać niektóre najnowsze pojęcia z
zakresu psychologii rozwoju osobowego i wychowania.
Pojęcia te to wielopłaszczyznowość i wielopoziomowość
rzeczywistości oraz proces dezintegracji pozytywnej w rozwoju,
która uzupełnia, ale także komplikuje proces integracji.
Przedstawię też strukturę i funkcje psychicznego środowiska
wewnętrznego człowieka, "dorabianie się" osobowości, która - moim
zdaniem jest najwyższą strukturą rozwojową, możliwą do osiągnięcia
jedynie dzięki intensywnej pracy nad sobą. Omówię też psychopatię,
która powoduje największe komplikacje życia osobistego i
społecznego, będącą zaprzeczeniem rozwoju psychicznego.
Przedstawię także nowe ujęcie zdrowia psychicznego jako zjawiska
rozwojowego, wielopoziomowego, a więc ujęcie wyrażające "zdrowie
rozwijające się".
Muszę wyjaśnić, dlaczego dałem tej pracy tytuł Trud istnienia.
Otóż chyba bezsprzecznie rozwój psychiczny człowieka przez
zasadniczy udział w nim samoświadomości, konfliktów wewnętrznych i
zewnętrznych, przejawów wzmożonej pobudliwości psychicznej, czyli
tzw. nerwowości, i mozolnego osiągania coraz wyższych poziomów
osobowości i coraz pełniejszego zdrowia psychicznego jest wielkim
trudem, wysiłkiem związanym ze stanami napięcia, z cierpieniem, z
tzw. pozytywnymi zaburzeniami psychicznymi, do których należą
nerwowość i psychonerwice. Jest to kształtowanie się osobowości
właśnie przez trud istnienia i trud rozwoju.
Wydaje mi się konieczne wyjaśnić krótko niektóre użyte w pracy
terminy, jak: dezintegracja pozytywna, nieprzystosowanie
pozytywne, czynnik trzeci, psychiczne środowisko wewnętrzne,
esencje (indywidualna i społeczna), transcendencja konkretna i
agonia. Wyrażają one zasadnicze treści życia wewnętrznego i
rozwoju człowieka oraz - jego ustosunkowanie się do świata
zewnętrznego, a przede wszystkim do ludzi, wśród których żyje.
Dezintegracja pozytywna wyraża korzystne rozluźnienie, a nawet
rozbicie pierwotnej struktury psychicznej, np. w okresie
dojrzewania, w stanach nerwowości, w nerwicach i psychonerwicach
oraz w konfliktach życia codziennego - zewnętrznych, a przede
wszystkim wewnętrznych.
Takie rozluźnienia i rozbicia są bowiem bardzo często czynnikiem
sprzyjającym rozwojowi, zwłaszcza rozwojowi przyspieszonemu i
twórczemu, co stwierdza się w praktyce u osób cierpiących na
psychonerwice, a także w biografiach wybitnych jednostek.
Termin "nieprzystosowanie pozytywne" oznacza formę protestu, który
ma charakter twórczy, wyraża samodzielność rozwojową.
Czynnik trzeci - to czynnik autonomiczny, syntetyzujący inne
autonomiczne czynniki, które wyrażają twórcze zaprzeczenie lub
potwierdzenie pewnych własnych dążeń i wpływów otoczenia. Jest to
czynnik wybiórczy w obu środowiskach i autonomiczny w rozwoju
własnym jednostki.
Środowisko wewnętrzne - to (analogicznie do środowiska
zewnętrznego) układ tendencji albo, inaczej mówiąc, dynamizmów
wewnętrznych jednostki. Wyróżniamy wśród nich dynamizmy
jednopoziomowe oraz wielopoziomowe, zhierarchizowane lub
równorzędne, pozostające w harmonii lub wywołujące konflikty,
mające znaczenie rozwojowe lub hamujące rozwój. Jest to teren
współpracy i ścierania się wszystkich dynamizmów jednostki zarówno
zewnętrznych, jak i wewnętrznych.
Esencja indywidualna i społeczna - to najwyższe zespoły
właściwości jednostki, z których pierwszy oznacza najistotniejsze,
wysublimowane właściwości indywidualne (zainteresowania i talenty,
wyłączne uczucia, świadomość własnej tożsamości i historii
rozwoju), a drugi - najważniejsze właściwości społeczne (empatia,
odpowiedzialność, autonomia, autentyzm, wysoki poziom świadomości
społecznej). Każda z tych esencji stanowi warunek sine qua non
drugiej.
Transcendencja, czyli przekroczenie, oznacza wzniesienie się w
rozwoju ponad poziom przeciętnych, a nawet wyższych niż przeciętne
czynności intelektualnych i afektywnych, charakterystycznych dla
stadiów prymitywnych. Jako przykład można podać przekroczenie lub
tendencje do przekroczenia własnego typu psychicznego oraz
biologicznego cyklu życiowego, przeciwstawienie się instynktowi
samozachowawczemu i seksualnemu na poziomach średnich i wyżej niż
średnich.
Termin "agonia" jest w tej książce używany w znaczeniu
najwyższego, globalnego natężenia bólu czy cierpienia
psychicznego, które może mieć znaczenie pozytywne.
Terminy te staną się, jak sądzę, bliższe czytelnikowi przy
zetknięciu się z nimi w książce.
1. Co to jest wielopoziomowość rzeczywistości
Rzeczywistość wielopoziomowa - wielopoziomowość rzeczywistości
Na wstępie podam definicję rzeczywistości, którą posługiwać się
będę w tej książce. Rzeczywistość jest to wielopłaszczyznowa i
wielopoziomowa całość zjawisk zachodzących w środowisku
zewnętrznym i wewnętrznym, postrzegana, ujmowana logicznie i
przeżywana.
Zgodnie z takim ujęciem każde zjawisko psychiczne ma różne
poziomy. Dotyczy to np. postrzegania, sądzenia, opiniowania i
innych czynności intelektualnych, a także czynności instynktownych
i afektywnych. O tym samym zjawisku możemy mieć opinię wnikliwą,
bardziej wszechstronną albo powierzchowną i zawężoną. Możemy
postrzegać coś niejasno lub szeroko. W drugim przypadku
uwzględniamy inne towarzyszące postrzeżenia, które wzmacniają i
nadają wyraźniejszy, a nawet piękniejszy obraz postrzeganej
rzeczywistości.
Uczucia i popędy mają także różne poziomy. Na przykład w zakresie
instynktu seksualnego na niskim poziomie obserwujemy jedynie
wyładowania energii seksualnej, bez wyboru partnera, bez
odpowiedzialności za niego, bez silniejszych związków psychicznych
i moralnych z nim. Na wysokim poziomie obserwujemy wybiórczy,
wszechstronny, odpowiedzialny, pełen miłości i oddania stosunek
uczuciowy do drugiego człowieka. Zawiera on w sobie nie tylko
empatię, nie tylko odpowiedzialność za partnera, ale również
potrzebę ugruntowania istniejącego związku, potrzebę jego rozwoju.
Wyraża się on we wzajemnym dążeniu do tworzenia "szkoły
małżeńskiej", a po przyjściu na świat dzieci - tworzenia "szkoły
rodzinnej" na wysokim poziomie afektywnym, intelektualnym i
moralnym oraz w dążeniu do konkretnego ideału rodziny.
To samo dotyczy instynktu samozachowawczego, który na niskim
poziomie wyraża brutalny, prymitywny egoizm i egocentryzm,
osłabienie czy ograniczenie świadomości, "znieruchomienie
psychiczne" i brak poczucia odpowiedzialności za słabych,
potrzebujących pomocy. Na poziomie wysokim i najwyższym instynktu
samozachowawczego obserwujemy natomiast tendencję do zachowania
takich najwyższych i najważniejszych właściwości indywidualnych,
jak zainteresowania, uzdolnienia i talenty, i takich wartości jak
wyłączność związków przyjaźni i miłości oraz świadome utożsamienie
się z sobą i z własną historią rozwoju. Jeżeli weźmiemy pod uwagę
postawę wobec śmierci, to na najniższym poziomie tej postawy
ujawnia się brak skłonności do zastanawiania się nad tym, co to
jest śmierć, nieprzyjmowanie tego, że śmierć jest zjawiskiem
realnym. Wobec niewątpliwie nadchodzącego końca wystąpią wtedy
prymitywne, gwałtowne, niemal zwierzęce objawy strachu i

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin