Surowiec
Nazwa
Występowanie
Skład chemiczny
Działanie i zastosowanie
Wg FPVIII
Saponiny:
Digitalis – 2 gatunki naparstnicy
Digitalis purpurea – naparstnica purpurowa, Digitalis lanata
– naparstnica wełnista,
Plantaginaceae – babkowate
Występuje w środkowej Europie, w Ameryce Północnej, również w Polsce.
gitogenina i digitogenina (saponiny steroidowe, pochodne spirostanu).
Saponiny te mogą zwiększać resorpcję przez ściany komórkowe i błony śluzowe niektórych substancji trudno rozpuszczalnych, zmieniając ich biodostępność.
Zawartość glikozydów kardenolidowych nie mniej niż 0,3% w przeliczeniu na digitoksynę – D.Purpurea
Hederae folium – liść bluszczu
Hedera helix – bluszcz pospolity, Araliaceae – araliowate
Krzew występujący w strefie klimatu umiarkowanego Europy i Azji, w Polsce w lasach liściastych na niżu i niższych partiach górskich.
5% saponin triterpenowych, głównie bidesdesmozydowych pochodnych hederageniny, kwasy oleanolowy i bayogeniny, ponadto sterole, flawonoidy (rutozyd) fenolokwasy (chlorogenowy i kawowy), olejek eteryczny.
wyciągi z liści działają wykrztuśnie (draŜnienie nerwu błędnego - saponiny), rozkurczająco i przeciwgrzybiczo (saponiny), w preparatach wykrztuśnych: Bronchopect, Hedelix. Stosowane w mieszankach ziołowych ze względu na znaczną toksyczność saponin głównie hederyny.
Zawartość hederakozydu nie mniej niż 3%
Centellae asiaticae herba – ziele wąkroty azjatyckiej
Centella asiatica - wąkrot azjatycki,
Apiaceae – selerowate
Występuje w Indiach, na Cejlonie, Madagaskarze oraz w strefie
klimatu gorącego.
kwasy diterpenowe (azjatykowy, 6-ydroksyazjatykowy, betulinowy) oraz estry takie jak azjatykozyd A, afroazjatycki B, który jest estrem kwasu terminolowego, związki flawonoidowe pochodne kemferolu i wercetyny, olejek eteryczny i alkaloid hydrokotylinę.
wyciągi poprawiają krążenie obwodowe i działają przeciwobrzękowo w niewydolności żylnej. Preparaty z azjatykozydem mają działanie przeciwbakteryjne, przyspieszają gojenie ran, poprawiają stan naczyń włosowatych.
Suma pochodnych triterpenoidów nie mniej niż 6% w przeliczeniu na azjatykozyd
Herniariae herba – ziele połonicznika nagiego
Herniaria glabra – połonicznik nagi,
Caryophyllaceae - goździkowate
Europa, północna Afryka, południowozachodnia
Azja, w Polsce dość pospolita.
ok. 3% saponin triterpenowych (głównymi składnikami są kwaśne i obojętne saponiny kwasu medykagenowego, pochodne kwasu 16-α-hydroksymedykagenowego oraz kwasu gipsogenowego), 1,6% flawonoidów (pochodne izoramnetyny, kwercetyny - rutozyd) oraz kumaryny, liczne fenolokwasy, olejek eteryczny.
wyciągi działają drażniąco na błony śluzowe, słabo przeciwskurczowo i odkażająco na drogi moczowe, słabo moczopędnie, rozkurczowo na mięśnie gładkie zwłaszcza dróg moczowych (flawonoidy), ułatwiają
wydalanie Na+ i Cl-, rozpuszczają złogi, działają przeciwbakteryjne w drogach moczowych.
-
Ginseng radix – korzeń Żeń-szenia
Panax ginseng – Żeń-szeń, Araliaceae – araliowate
Występuje w Azji, od Nepalu po Mandżurię i Koreę, uprawiany w Korei, Japonii, Chinach,
Rosji, Ameryce Północnej.
0,5-12% saponin triterpenowych pochodnych dammaranu nazywanych ginsenozydami Ra-Rh lub w rejonie ZSRR - panaksozydami A-F, 0,5 % olejku (seskwiterpeny, elemen, eremofilen), alkohole (protopanaksadiol, protopanaksatriol), aminokwasy, peptydy polisacharydy, flawonoidy. Związkami występującymi bezpośrednio w roślinie są protoginsenozydy, natomiast po ekstrakcji z surowca przybierają formę ginsenozydów.
psychopobudzające, podnosi fizyczną i seksualną sprawność, pobudza biosyntezę białka i kwasu rybonukleinowego, obniża poziom cholesterolu, podnosi ciśnienie krwi (zwiększenie stężenia adrenaliny i noradrenaliny w surowicy krwi), podnosi poziom dopaminy i adrenaliny w mózgu, zmniejsza zawartość serotoniny. Ginsenozydy Rb1 i Rg1 podnoszą sprawność organizmu i przeciwdziałają zmęczeniu. Korzeń Ŝeń-szenia czerwonego przechowuje się po wysuszeniu, natomiast żeńszeń biały po stabilizacji, np. alkoholem.
Zawartość sumy ginsenozydów Rg1 nie mniej niż 0,4%
Glycyrrhizae radix – korzeń lukrecji
Glycyrrhiza glabra – lukrecja gładka,
Fabaceae - bobowate
Rejon Morza Śródziemnego, południowo–zachodnia Azja, w
Polsce rzadko.
saponiny triterpenowe (do 15%), głównie glicyryzyna występującą w postaci soli potasowej, wapniowej lub amoniowej kwasu glicyretynowy (glicyretyna). Ponadto: kwas glabrykowy, kwas likwirycjowy, flawonoidy, kumaryny (takie jak umbeliferon, herniaryna, likumaryna), fitosterole, węglowodany, aminokwasy, olejek (anetol, estragol, eugenol) żywice.
przeciwzapalne, rozkurczające i wykrztuśnie. Stosowany w nieżycie gardła, oskrzeli, suchym kaszlu, w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Przeciwskazania: nadciśnienie, zaburzenia pracy przewodu pokarmowego.
Zawartość kwasu glicyryzynowego nie mniej niż 4%
Notoginseng radix -
Panax notoginseng
...
topolow