1. Klasa: I, IIa, IIb, IIIa, IIIb GIMNAZJUM
2. Temat: „Stop Cyberprzemocy”
3. Czas trwania: 2x45 minut.
4. Cele lekcji: Celem zajęć jest zaprezentowanie uczniom zjawiska cyberprzemocy oraz uwrażliwienie ich na specyfikę problemu, związaną przede wszystkim z możliwymi poważnymi konsekwencjami tego typu działań zarówno dla ich ofiar jak i sprawców. Efektem zajęć powinno być również wypracowanie zasad bezpiecznego i kulturalnego korzystania z Sieci oraz reagowania w sytuacjach cyberprzemocy.
W toku zajęć dzieci powinny dowiedzieć się:
• Jakie są formy cyberprzemocy?
• Jakie mogą być odczucia oraz konsekwencje przemocy w Sieci dla ofiar cyberprzemocy?
• Jakie są możliwe konsekwencje przemocy w Sieci dla sprawców tego typu działań?
• Jak powinna zachować się ofiara cyberprzemocy i gdzie może szukać pomocy?
• Jak powinni zachowywać się świadkowie cyberprzemocy?
• Jak się zachowywać, żeby zmniejszyć ryzyko zostania ofiarą cyberprzemocy?
5 Forma zajęć:
• Prezentacja filmu
• „Burza mózgów"
• Praca w grupach
• Dyskusja moderowana przez nauczyciela
6. Przebieg lekcji
Pierwsza część (45 min.):
1. Wprowadzenie (5 min.)
• Nauczyciel informuje uczniów, że zajęcia poświęcone są bezpieczeństwu w Sieci. Tłumaczy, że mówiąc o Sieci ma na myśli nie tylko Internet, ale również telefony komórkowe.
• Prowadzący pyta uczniów o to, do jakich celów używają Internetu oraz telefonów komórkowych. Uczniowie spontanicznie odpowiadają. Nauczyciel przyporządkowuje odpowiedzi do trzech podstawowych zastosowań Internetu: komunikacji, zdobywania informacji, rozrywki.
• Nauczyciel zwraca uwagę na fakt, iż oprócz zalet korzystania z elektronicznych mediów wiążą się z nimi również zagrożenia. Zapowiada, że przedmiotem zajęć będzie dyskusja na temat przemocy rówieśniczej w Sieci, czyli przemocy przy użyciu Internetu i telefonów komórkowych.
2. Ofiary cyberprzemocy (40 min.)
2.1. Prezentacja filmu (5 min.)
• Nauczyciel prosi uczniów o uważne obejrzenie filmu. Zwraca uwagę, że film powstał na podstawie prawdziwych historii, które zdarzają się w szkołach. Mówi, że w filmie zobaczą wydarzenia oraz usłyszą wypowiedzi swoich rówieśników, do których będzie odnosić się dalsza część zajęć.
2.2. Analiza filmu (10 min.)
• Po obejrzeniu filmu nauczyciel zaprasza uczniów do dyskusji, której celem jest ukazanie specyfiki cyberprzemocy i jej konsekwencji dla ofiary. Uczniowie ustalają, jakich form przemocy doświadczyła Dominika - bohaterka prezentowanego filmu i zastanawiają się, jak mogą się czuć w takich sytuacjach ofiary cyberprzemocy.
Moderując dyskusję nauczyciel akcentuje kolejne etapy historii Dominiki:
- Dominika została sfilmowana wbrew swojej woli;
- Film został rozesłany przy użyciu telefonu komórkowego;
- Ktoś zamieścił film w Internecie;
- Dominika dostawała wulgarne SMSy.
Nauczyciel pyta uczniów czy doświadczyli, byli świadkami lub słyszeli o podobnych historiach. Ewentualne wypowiedzi wykorzystuje w rozmowie o sytuacji ofiar cyberprzemocy.
Pożądane wnioski dyskusji/komentarz nauczyciela:
- Świadomość, że ktoś dysponuje ośmieszającym filmem lub zdjęciem bywa bardzo trudna do zniesienia i krzywdząca.
- Rozsyłanie i publikowanie kompromitujących materiałów w Sieci powoduje u ofiar strach i wstyd.
- Wulgarne SMSy, wiadomości email itp. potrafią bardzo krzywdzić, a zwłaszcza, jeżeli są otrzymywane od osób z najbliższego otoczenia (szkoła, klasa).
- Ofiary przemocy rówieśniczej często nie potrafią sobie same poradzić z taką sytuacją.
- Wbrew pozorom, przemoc w Sieci potrafi być bardziej dotkliwa niż przemoc w realnym świecie.
2.3. Analiza historii (10 min.)
• Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy. Każdej grupie przekazuje kartkę z opisaną historią przypadku cyberprzemocy. Każda historia jest inna.
Uczniowie pracują w grupach. Zapoznają się z historią i opracowują odpowiedzi na 2 pytania, które nauczyciel zapisuje na tablicy:
- Jak się czuł/ła bohater/ka prezentowanej historii i co mogło się z nim/nią dalej dziać?
- Jak powinna się zachować ofiara prezentowanej historii?
Historia Kasi
Zbyszek nagrał kamerą w telefonie Kasię- swoją koleżankę z klasy- jak całuje się z chłopakiem. Następnie rozesłał MMSem film do swoich kolegów z klasy. Niektórzy z nich wysyłali go dalej. Jeszcze tego samego dnia ktoś opublikował film w Internecie. Film cieszył się duża popularnością. Na stronie z filmem zaczęły się pojawiać przykre dla dziewczyny komentarze.
Historia Agnieszki
Agnieszka po powrocie do domu ze szkoły usiadła przed komputerem. Chciała sprawdzić pocztę, ale nie mogła załogować się do swojego konta. Jej hasło nie działało. Następnego dnia w szkole okazało się, że ktoś się włamał na konto Agnieszki i podając się za nią wysłał kilku kolegom z jej klasy upokarzające, wulgarne maile. Adresaci tych wiadomości obrazili się na Agnieszkę i nie chcieli z nią rozmawiać. Od kilku z nich Agnieszka dostała bardzo nieprzyjemne, SMSy. Wiele osób z klasy miało do Agnieszki pretensje za jej zachowanie wobec kolegów.
Historia Tomka
Tomek bardzo często rozmawia na GG ze swoimi znajomymi ze szkoły i osobami, które zna tylko z Internetu. Od jakiegoś czasu dostaje od kogoś, kto ukrywa się pod różnymi nieznanymi Tomkowi „nikami" nieprzyjemne, ośmieszające go wiadomości. Odpisywał żeby go nie obrażać i starał się ustalić, kto do niego pisze, jednak bezskutecznie. W końcu Tomek sam zaczął odpowiadać w nieprzyjemny sposób anonimowemu nadawcy. Wiadomości przychodziło jednak coraz więcej i ktoś Tomkowi nawet groził śmiercią.
Historia Krzyśka
Krzysiek od kilku miesięcy ma w sieci bloga, w którym często zamieszcza zdjęcia. W zeszłym tygodniu dodał kilka fotek ze swoich urodzin. Kilka dni później dostał w mailu od nieznajomej osoby jedno ze zdjęć urodzinowych zmontowanych tak, że przedstawiało Krzyśka w wulgarny i poniżający sposób. W mailu była też wiadomość, że to samo zdjęcie niedługo zawiśnie w ulubionym serwisie społecznościowym Krzyśka.
2.4. Postępowanie w przypadkach cyberprzemocy (15 min.)
• Nauczyciel prosi wybrane osoby z każdej kolejnej grupy o przeczytanie historii. Następnie cała grupa odpowiada na pytania:
- Jak się czuł/a bohater/ka prezentowanej historii i co mogło się z nim/nią dalej dziać?
- Jak powinna się zachować ofiara prezentowanej sytuacji?
W odpowiedzi na pierwsze pytanie warto zwrócić uwagę na negatywne emocje, których zazwyczaj doznają ofiary cyberprzemocy takich jak strach, poczucie osaczenia, odrzucenia i niesprawiedliwości. Warto również pokazać możliwe zachowania będące konsekwencjami tych emocji, jak nie przychodzenie do szkoły, ograniczenie kontaktów ze znajomymi, ucieczka z domu a w skrajnych przypadkach nawet próby samobójcze.
Przy odpowiedzi na drugie pytanie nauczyciel kieruje pracą klasy tak, aby w wypowiedziach uczniów pojawiły się najważniejsze zasady postępowania w przypadkach cyberprzemocy. Zasady zapisywane są na dużej kartce lub na tablicy. Ważne, aby pojawiły się wśród nich m.in.:
- Szukać pomocy u zaufanej osoby dorosłej (nauczyciela, rodziców);
- Nie odpowiadać na zaczepki w Sieci;
- Blokować w komunikatorach i poczcie elektronicznej kontakt z niepożądanymi osobami;
- Wymagać natychmiastowego skasowania filmu lub zdjęcia zarejestrowanego wbrew woli ofiary;
- Prosić administratora serwisu o usunięcie kompromitujących materiałów z Sieci;
- Zachowywać dowody przemocy (zachowywanie SMS-ów, historii GG, zrobienie screenshofa itp.).
• Jeżeli uczniowie nie wskażą w swoich odpowiedziach na możliwość kontaktu z Helpline.org.pl nauczyciel dopisuje do listy zasad punkt:
- Szukać pomocy u konsultantów Helpline.org.pl
Nauczyciel informuje uczniów o ofercie pomocowej Helpline.org.pl. W miarę możliwości prezentuje uczniom stronę www.helpline.org.pl i pokazuje, jak za pomocą komunikatora, poczty elektronicznej lub telefonu zgłosić przypadek cyberprzemocy:
- komunikator na stronie www.helpline.org.pl;
- telefon 0800-100-100;
- poczta e-mail: helpline@helpline.org.pl.
• Omawiając historię Agnieszki i Krzyśka warto zapytać klasę, czy można było jakoś uniknąć sytuacji w której znaleźli się jej bohaterowie. Należy zwrócić przy tej okazji uwagę na konieczność dbania o to by hasła, którymi się posługują internauci były trudne do odgadnięcia i pilnie strzeżone (historia Agnieszki) oraz, że nie należy publikować w Sieci swoich zdjęć (historia Krzyśka).
• Druga cześć (45 min.):
3. Formy cyberprzemocy (10 min.)
• W celu podsumowania pierwszej części zajęć oraz uporządkowania wiedzy o cyberprzemocy nauczyciel prosi uczniów o wskazanie, jakie działania z wykorzystaniem Sieci i telefonów komórkowych mogą być krzywdzące dla innych. Prosi uczniów o przypomnienie sobie form cyberprzemocy z filmu i prezentowanych historii, następnie zapisuje na tablicy lub papierze ustalone z uczniami formy. Ważne, aby wśród odpowiedzi znalazł się możliwie wyczerpujący katalog sytuacji definiowanych, jako cyberprzemoc.
Formy cyberprzemocy:
- rejestrowanie niechcianych zdjęć lub filmów telefonem komórkowym;
- publikowanie ośmieszających zdjęć i filmów w Internecie;
- rozsyłanie ośmieszających materiałów przy użyciu telefonu (SMS, MMS);
- wysyłanie wulgarnych SMSów;
- wyzywane, straszenie, obrażanie w Sieci i przez telefon komórkowy;
- grożenie komuś w Sieci i przez telefon komórkowy;
- włamania na blog lub konto pocztowe;
- podszywanie się w Sieci pod inną osobę i działanie na jej niekorzyść.
4. Sprawcy cyberprzemocy (10 min.)
• Nauczyciel zapowiada, że kolejna część zajęć dotyczyć będzie odpowiedzialności za przemoc w Sieci.
• Nauczyciel odtwarza fragment filmu z wypowiedzią sprawcy (Robert).
• Zwraca uwagę uczniów, że sprawcami cyberprzemocy nie są zazwyczaj niebezpieczni przestępcy, ale zwykli nastolatkowie. Odwołuje się do historii z filmu. Najpierw prosi uczniów o wskazanie sprawców przemocy wobec Dominiki. Wysłuchuje odpowiedzi. W podsumowaniu zwraca uwagę klasy na fakt, że sprawcą jest nie tylko osoba, która zarejestrowała film, ale również ci, który go sobie przesyłali, którzy publikowali go w Internecie i ci, którzy przesyłali dziewczynce wulgarnie wiadomości. Podkreśla, że wszystkie te osoby są odpowiedzialne za krzywdę dziewczyny.
• Nauczyciel zwraca uwagę na wypowiedź „To miał być żart... nie wiedzieliśmy, że tak bardzo ją skrzywdzimy..." Następnie pyta uczniów, czy takie działania można uznać za żart.
• Prowadzący podkreśla, że nawet pozornie śmieszna lub błacha sytuacja może doprowadzić ofiarę przemocy rówieśniczej do cierpienia. Tłumaczy, że „niewinne" intencje nie są wytłumaczeniem i nie zwalniają z odpowiedzialności za przemoc.
• Nauczyciel odwołuje się ponownie do wypowiedzi sprawcy „Teraz my mamy problem..." Pyta uczniów, jakie konsekwencje grożą sprawcom cyberprzemocy.
• Prowadzący w podsumowaniu zwraca uwagę na możliwość następujących konsekwencji:
- wezwanie do szkoły rodziców;
- obniżenie oceny zachowania;
- możliwość przeniesienie do innej szkoły;
- odpowiedzialność karna (w sytuacjach łamania prawa, np.: groźby karalne, publikowanie nielegalnych treści, zniesławienie).
• Nauczyciel zwraca uwagę na ostatni fragment wypowiedzi sprawcy „Chciałbym to jakoś odkręcić." Pyta uczniów, czy można odwrócić sytuację przedstawioną w filmie. Przy tej okazji wyeksponowane zostać powinny te cechy cyberprzemocy, które często wpływają na nieodwracalność jej skutków, jak:
- szybka i duża popularność materiałów publikowanych w Sieci;
- brak możliwości usunięcia tego typu materiałów z Internetu;
- doznanie uczucia trwałego cierpienia przez ofiarę.
• Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na fakt, że mimo często nieodwracalnych skutków cyberprzemocy osoba, która uświadomi sobie, że kogoś skrzywdziła w Sieci nie powinna pozostawać bierna. Nawiązując do sytuacji z filmu prowadzący zajęcia pyta się klasy, co może/powinien zrobić Robert (sprawca), lub osoby, które znajdą się w podobnej sytuacji. Ważne, aby efektem dyskusji były m.in. następujące wnioski:
- sprawca powinien przeprosić ofiarę swojego „żartu" i zapewnić ją o nie podejmowaniu takich działań w przyszłości;
- w kontakcie z administratorami serwisów internetowych powinien podjąć próbę usunięcia krzywdzących treści z Sieci;
- powinien reagować w sytuacji kontynuowania krzywdzących działań przez inne osoby.
5. Rola świadków cyberprzemocy (5 min.)
- Nauczyciel przypomina wypowiedź świadka z filmu (Michał) i pyta, jak należy się zachować w sytuacji podobnej, do tej przedstawionej w filmie. Wysłuchuje odpowiedzi uczniów. Nauczyciel prowokuje dyskusję, dotyczącą tego czy pomoc kolegom ze szkoły jest obowiązkiem...
sp3przeworsk