transport morski.pdf

Dr kpt. .w. Leszek Plewi ski

Ul. Traugutta 119

71-300 Szczecin

EKSPERTYZA

DOTYCZ CA POLSKIEGO TRANSPORTU MORSKIEGO

Szczecin, 15 pa dziernik 2004

Spis tre ci

Wprowadzenie.....................................................................................................3

1. Tendencje rozwoju transportu morskiego w krajach Unii Europejskiej..............5

2. Problemy rozwoju transportu morskiego w Polsce .........................................16

3. Cele rozwojowe transportu morskiego w Polsce do 2013 i 2020 roku ............25

3.1 Okres do 2013 roku .....................................................................................26

3.2 Okres do 2020 roku .....................................................................................34

4. Propozycje dotycz ce programu inwestycyjnego do 2013 i 2020 roku ze

wskazaniem priorytetów ................................................................................37

4.1 Inwestycje tona owe ....................................................................................37

4.2 Inwestycje w polskich portach morskich .......................................................39

5. Wnioski ko cowe ..........................................................................................43

6. Zał czniki ......................................................................................................45

Wprowadzenie

Mamy za sob okres dynamicznego rozwoju transportu morskiego –

tradycyjnie wa nej dla Polski gał zi transportu, ale nasza akcesja do Unii

Europejskiej (UE) nast piła ze znacznie uszczuplonym potencjałem

przewozowym floty transportowej i niezbyt nowoczesn infrastruktur i

suprastruktur portów morskich. Nale y obiektywnie stwierdzi , e mimo

ró norakich wewn trznych i zewn trznych trudno ci transport morska zajmuje

nadal znacz c pozycj w gospodarce narodowej Polski. Opracowanie „ Polityka

transportowa pa stwa na lata 2005-2020 ” powstaje w szczególnym,

niepowtarzalnym momencie, charakteryzuj cym si swoist cezur – w

przełomowym okresie dotychczasowego rozwoju polskiego transportu morskiego,

po akcesji Polski do Unii Europejskiej.

Istotnym ogniwem gospodarki morskiej s usługi przewozowe oferowane

przez transport morski, tj. ł cznie przez statki i porty morskie. Takie podej cie

jest zgodne z tendencjami wyst puj cymi w Unii Europejskiej, gdzie polityka

transportu morskiego, obejmuj ca działalno floty transportowej i portów

morskich, jest traktowana jako wa ny element polityki transportowej pa stwa.

Wynika to m.in. z faktu, e transport morski jako cało , jest integraln cz ci

systemu transportowego kraju i stymulatorem rozwoju wielu dziedzin gospodarki

narodowej. Jednocze nie działalno podmiotów tego transportu wykracza daleko

poza sfer stosunków zewn trznych i tworzy mi dzynarodowe relacje

ekonomiczne. W wielu krajach wiata, w tym zwłaszcza w UE, egluga morska

uwa ana jest za efektywn ekonomicznie, przyjazn rodowisku i bezpieczn

form transportu. Obecnie mamy do czynienia z wyra nym lansowaniem przez

Uni Europejsk rozwoju transportu morskiego w tym zwłaszcza eglugi

morskiej bliskiego zasi gu.

Wydajno przeładunkowa i sprawno portów morskich ma istotny wpływ

na funkcjonowanie całego l dowo-morskiego ła cucha transportowego i

tworzenie poł cze multimodalnych. O ddziaływanie na rynek przewozów

morskich nie dotyczy tylko podmiotów krajowych ale obejmuje równie relacje

mi dzy tymi podmiotami i kontrahentami zagranicznymi.

W warunkach gospodarki rynkowej rola centrum powinna skupia si

przede wszystkim na ustalaniu podstawowych parametrów kierunkowych

decyduj cych o rozwoju i funkcjonowaniu transportu morskiego oraz stwarzaniu

odpowiednich warunków organizacyjno-prawnych i finansowych do realizacji

postawionych przed nim zada . Specyficzna sytuacja tej gał zi transportu,

rozumianej jako samodzielne, „wysuni te rami ” systemu transportowego kraju,

działaj ce głównie na rynku mi dzynarodowym, objawia si w wysoce

ograniczonym wpływie pa stwa na kształtowanie si tego rynku. Polityka

transportu morskiego jest wi c atrybutem centrum, tj. rz du i jego organów.

Natomiast realizatorami konkretnych zada , które wynikaj z celów tej polityki,

s przede wszystkim przedsi biorstwa portowe i armatorskie, ich zrzeszenia oraz

samorz dy terytorialne ró nych szczebli.

egluga morska i porty, podobnie jak niektóre segmenty transportu

lotniczego i wodnego ródl dowego, prowadz głównie działalno na rynku

mi dzynarodowym. Flota transportowa pracuj c na mi dzynarodowym rynku

frachtowym, na zewn trz krajowego systemu transportowego, nie mo e liczy ,

zwłaszcza w obecnej trudnej sytuacji bud etu pa stwa, na szersze jego wsparcie.

Jednak nie tylko „słaby” bud et przes dza o braku szerszego, realnego

zainteresowania ze strony rz du i parlamentu transportem morskim w Polsce.

Mo na dopatrywa si tu gł bszych przyczyn w postaci niedoceniania mo liwo ci

gospodarczych, jakie daje dost p do morza, co wi e si ci le z tzw.

wiadomo ci morsk społecze stwa.

1. Tendencje rozwoju transportu morskiego w krajach Unii Europejskiej

Deklarowanym, kluczowym celem UE w zakresie transportu jest

zapewnienie zrównowa onego rozwoju społecznego, gospodarczego i

przestrzennego, utworzenie wspólnego rynku transportowego, stopniowe

usuwanie sprzeczno ci interesów poszczególnych krajów członkowskich oraz

zabezpieczenie ochrony rodowiska i zobowi za wynikaj cych z potrzeb

obronno ci pa stw członkowskich i NATO. Do podstawowych zało e

umo liwiaj cych realizacj tego strategicznego celu zaliczono: woln konkurencj

zapewniaj c swobod działania firm transportowych, nieskr powany wybór

rodka transportu i przewo nika, równe traktowanie przez pa stwa członkowskie

przewo ników i u ytkowników transportu oraz koordynacj w zakresie

inwestowania w infrastruktur o znaczeniu mi dzynarodowym.

Transport morski ma istotne znaczenie dla rozwoju gospodarczego Unii –

ponad 90% wymiany handlowej UE-15 z krajami trzecimi odbywa si drog

morsk , ta gał transportu obsługuje równie 43% wewn trznej wymiany

handlowej pi tnastki. Kraje członkowskie UE-15 kontroluj wi cej ni trzeci

cz wiatowej floty handlowej chocia tylko 13% tej floty pływa pod banderami

krajów unijnych. Po rozszerzeniu z dniem 1 maja 2004 roku Unii Europejskiej o

dziesi nowych krajów członkowskich transport morski zyskał jeszcze na

znaczeniu – tylko trzy z tych krajów nie maj wystarczaj co rozwini tej tej gał zi

transportu.

Ju w 1985 roku Komisja Unii Europejskiej opublikowała specjalny

komunikat i propozycje adresowane do Rady UE – „Post p w kierunku wspólnej

polityki transportowej – transport morski” ( Progress towards a Common

Transport Policy – Maritime Transport. COM /85/ final. Brussels 1985 ). W

komunikacie dokonano analizy przyczyn zmniejszania si tona u floty

transportowej Unii w kontek cie recesji, która dotkn ła handel wiatowy,

pogarszania si konkurencyjno ci floty oraz wzrostu protekcjonizmu w krajach

nie nale cych do tego ugrupowania gospodarczego.

„Zewn trzna” polityka transportu morskiego UE sprowadza si do

swobodnego dost pu do rynku ładunkowego i przeciwdziałania nieuczciwej

polityce cenowej w egludze liniowej. Twórcy tej polityki główne zagro enie w

jej realizacji widzieli w nieuczciwym kształtowaniu cen w egludze liniowej przez

armatorów pa stw trzecich, w tym zwłaszcza z krajów Europy Wschodniej i

Dalekiego Wschodu. Doszło do monitorowania wybranych relacji przewozowych.

Wspólna polityka Unii Europejskiej przewiduje mi dzy innymi zwalczanie

przypadków nieuczciwej konkurencji i utrudnie w dost pie do rynku usług

transportu morskiego. Stanowisko to nie stoi w sprzeczno ci z interesami Polski.

Ju z chwil wej cia do OECD nasz kraj zaaprobował i wdro ył porozumienie o

wspólnych zasadach eglugi przyj te w 1993 r. przez członków OECD i pa stwa

Europy rodkowej i Wschodniej, co oznacza, e Polska w pełni realizuje

postanowienia artykułu 56 Układu Europejskiego.

Podstawow zasad obowi zuj c w krajach Unii Europejskiej jest

akceptowanie istniej cych mechanizmów rynkowych, na których opiera si

wiatowy system transportu morskiego. wiadczy to przede wszystkim o

stosowaniu reguł wolnej i uczciwej konkurencji w obsłudze transportowej

mi dzynarodowych obrotów morskich. Reguły te wykluczaj stosowanie na rynku

jakichkolwiek działa o charakterze dyskryminacyjnym, jak równie rodków

tworz cych uprzywilejowan pozycj armatora wzgl dem załadowców i

przewo ników konkuruj cych o ładunki. Zasady te s zbie ne z regulacjami Unii

Europejskiej, zawartymi w odpowiednich rozporz dzeniach jej Rady z 22 grudnia

1986 roku (rozporz dzeniu 4055/86 o swobodnym dost pie do rynku

ładunkowego; rozporz dzeniu 4056/86 o zasadach konkurencji w transporcie

morskim dotycz cych eglugi liniowej; rozporz dzeniu 4057/86 dotycz cym

nieuczciwych praktyk cenowych w egludze liniowej i rozporz dzeniu 4058/86 o

koordynacji działa maj cych na celu zapewnienie swobodnego dost pu do rynku

ładunkowego krajów trzecich dla floty unijnej, na zasadzie wzajemno ci).

Z kolei w kwietniu 1995 roku Komisja UE przyj ła wa ne rozporz dzenie

( Commission Regulation /EC/ No 870/95. 20 April 1995 ) o niestosowaniu zasad

konkurencji przewidzianych Traktatem do porozumie linii eglugowych

tworz cych konsorcja. Za dopuszczalne działania konsorcjów uznano w

szczególno ci:

1) koordynacj lub wspólne ustalanie rozkładów podró y statków i portów ich

zawini ,

2) wymian , sprzeda lub czarterowanie przestrzeni ładunkowej statków

(tzw.”sloty”),

3) dostaw , wynajem, leasing lub zakup „kontraktowy” kontenerów, podwozi i

innego wyposa enia,

4) wspóln eksploatacj lub wykorzystywanie terminali portowych w celu

wiadczenia odpowiednich usług,

5) uczestnictwo w poolach tona owych, dochodowych lub zysków netto,

6) wspóln działalno marketingowa i wystawianie konosamentów.

Zasadom swobodnego dost pu do ładunków w transporcie morskim sporo

miejsca po wi cono w dokumencie Komisji UE „ Towards a New Maritime

Strategy”. Dotyczy to zwłaszcza tzw. otwarto ci rynków, tj. swobody i

mo liwo ci łatwego, nieograniczonego dost pu do nich.

Bezpiecze stwo w transporcie morskim jest traktowane priorytetowo przez

pa stwa nale ce do Unii Europejskiej. Wynika to mi dzy innymi z opinii

Europejskiej Rady ds. Bezpiecze stwa Transportu – jej zdaniem bezpiecze stwo

eglugi, zwłaszcza na ruchliwych wodach europejskich, pozostawia wiele do

yczenia. Prezentowana strategia Unii w zakresie poprawy bezpiecze stwa ycia

na morzu i ochrony rodowiska morskiego znajduje pełne poparcie wspomnianej

Rady. Głównym jej celem jest ograniczenie miertelnych wypadków z udziałem

pasa erów i członków załogi do liczby nie przekraczaj cej 140 ofiar rocznie w

horyzoncie czasowym do roku 2010 – mimo spodziewanego dynamicznego

wzrostu przewozów pasa erskich i towarowych mi dzy krajami powi kszonej

Unii. Argumentami Europejskiej Rady ds. Bezpiecze stwa Transportu na rzecz

analizowanej strategii s powa ne straty materialne powodowane utrat taboru

pływaj cego i ładunków oraz nie daj ca si przewidzie dewastacja rodowiska

naturalnego, zwłaszcza zwi zana z potencjalnymi katastrofami du ych

zbiornikowców.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: