Pochodzenie i typy użytkowe trzody chlewnej
POCHODZENIE ŚWIŃ
Utrzymywane obecnie świnie bardzo różnią się od swych przodków zarówno wyglądem, jak i cechami użytkowymi. Za przodków obecnie hodowanych świń domowych uważane są trzy podgatunki dzika: środkowoeuropejski, śródziemnomorski oraz azjatycki.
Dzik środkowoeuropejski jest zwierzęciem dużym, ważącym 150 do 250 kg, o tułowiu długim, do 2 m, kościstym i muskularnym. Charakteryzuje go bardzo silnie rozbudowany przód, a przy tym słabo rozwinięty zad, duża głowa i długi ryj, mocne, dość długie i suche kończyny. Dojrzałość fizyczną, czyli całkowite zakończenie wzrostu i rozwoju ciała, oraz rozpłodową osiąga bardzo późno, w wieku około 4 lat, płodność niezbyt duża, 3 do 8 młodych rocznie. Wskutek trudnych warunków bytowania — surowy klimat, trudności w zdobywaniu pokarmu w okresie zimowym itp. — mięso tego dzika jest suche, włókniste i nie przerośnięte tłuszczem. Tłuszcz zapasowy na okres zimy dzik środkowoeuropejski odkłada głównie w postaci słoniny grzbietowej, a tylko niewielkie ilości w postaci sadła.
Dzika azjatyckiego, żyjącego w łagodnym, często tropikalnym klimacie na bagnistych, zasobnych w paszę rozlewiskach rzek, charakteryzuje zupełnie odmienna budowa: wałeczkowaty tułów, o równomiernym rozwoju przodu i zadu mała główka z krótkim wklęsłym ryjem, krótkie i słabe kończyny, delikatne kości, rzadka, miękka szczecina. Dojrzałość fizyczną i rozpłodową osiąga wcześnie, ale wykazuje mniejszą płodność od dzika środkowoeuropejskiego.
Mięso dzika azjatyckiego i pochodzących od niego ras świń jest delikatniejsze i bardziej przerośnięte tłuszczem (marmurkowate) niż pochodzących od dzika środkowoeuropejskiego.
Dzik śródziemnomorski żył w basenie Morza Śródziemnego i odznaczał się cechami pośrednimi między dwoma, opisanymi podgatunkami.
Udomowienie dzika i wyhodowanie pierwszych prymitywnych ras świń nastąpiło najwcześniej w Azji. Charakterystycznymi crchami tych świń są: krótka, o załamanym profilu głowa, głęboki, szeroki i dość długi tułów o łęgowatym grzbiecie oraz krótkie kończyny o miękkich pęcinach. Szkielet drobnokościsty, słaby. Są to świnie małe, o ciężarze rzadko przekraczającym 100 kg. Ich zaletami użytkowymi są: wczesne dojrzewanie, dobre zdolności opasowe oraz marmurkowate poprzerastane tłuszczem mięso; nie odkładają one większych ilości słoniny grzbietowej.
Przypuszcza się, że w Europie najwcześniej nastąpiło udomowienie dzika śródziemnomorskiego, od którego pochodziły prymitywne świnie odznaczające się małym wzrostem (ciężar 30-120 kg),wczesnym dojrzewaniem i wybitnymi zdolnościami opasowymi.
Najpóźniej, bo około 4000-2000 lat p.n.e., nastąpiło udomowienie dzika środkowoeuropejskiego. Pochodzące od niego prymitywne świnie odznaczały się wysokim wzrostem, dużym ciężarem ciała (do 200 kg), długim, płaskim tułowiem oraz mocnymi, długimi kończynami.
TYPY UŻYTKOWE ŚWIŃ
O zaliczeniu świń do określonego typu użytkowego decydują głównie tempo wzrostu i długość okresu dojrzewania
Przez tempo wzrostu rozumie się wielkość dziennych przyrostów ciężaru, a przez długość okresu dojrzewania – wiek, w którym zwierzę zakończyło wzrost i rozwój ciała, czyli osiągnęło dojrzałość fizyczną.
Świnie wcześnie dojrzewające osiągają pełny rozwój fizyczny w wieku 2 lat, a późno dojrzewające w wieku 3-4 lat, dłużej więc wytwarzają tkankę mięśniową, później następuje odtłuszczenie ich tusz.
Szybki wzrost, podobnie jak długość okresu dojrzewania, są cechami dziedzicznymi. Biorąc pod uwagę prędki lub powolny wzrost oraz wczesne lub późne dojrzewanie, rozróżnia
TYP MIĘSNY TYP TŁUSZCZOWO-MIĘSNY
Rys. 1. Typy użytkowe świń
się wśród hodowanych obecnie świń trzy typy użytkowe: mięsny, tłuszczowo-mięsny i słoninowy.
Do typu mięsnego zaliczane są świnie szybko rosnące i późno dojrzewające, gdyż przed osiągnięciem dojrzałości fizycznej zdążą wyprodukować dużo mięśni. Spośród hodowanych obecnie w Polsce świń przedstawicielami typu mięsnego są rasy: wielka biała polska biała zwisłoucha. Osiągają one dojrzałość fizyczną w wieku 3,5-4 lat, a ich średnie przyrosty dzienne w okresie wzrostu lub tuczu do 100 kg przekraczają . 700 g. Dziennie odkładają one w swoim organizmie 100-130 g białka.
Świnie tłuszczowo-mięsne rosną równie szybko jak świnie mięsne, jednak z powodu wczesnego dojrzewania (2-2,5 roku) produkują mniej mięśni i w przyroście dziennym odkładają mniej białka w organizmie niż świnie mięsne. Po przekroczeniu ciężaru 60-70 kg, czyli po osiągnięciu tzw. punktu mięsności, w ich przyroście dziennym dominuje tłuszcz, odkładany zarówno w postaci słoniny, sadła, jak i tłuszczu śródtkankowego i śródmięśniowego.
Punktem mięsności nazywany jest moment, kiedy w przyroście dziennym świni odkłada się taka sama ilość tłuszczu jak mięsa.
Przedstawicielem typu tłuszczowo-mięsnego może być rasa puławska starego typu.
Świnie typu słoninowego rosną wolno i późno osiągają dojrzałość fizyczną. Ten typ użytkowy, reprezentowany niegdyś przez prymitywne świnie europejskie, prawie całkowicie przestał już istnieć, podobnie jak świnie typu smalcowego gdyż zmieniły się wymagania konsumentów.
Stale wzrastający popyt na chude mięso wieprzowe i chude wędliny spowodował, że w naszym kraju świnie, tłuszczowo-mięsne przez odpowiednie krzyżowanie i selekcję bardzo szybko przekształcane są w kierunku mięsnym, a świń w typie słoninowym właściwie już nie ma. Przyczynił się do tego także fakt, że świnie tłuszczowo-mięsne i słoninowe zużywają znacznie więcej paszy na l kg przyrostu niż świnie mięsne.
hronosx