pielęgniarstwo rodzinne.pdf

Pielęgniarstwo rodzinne

Wstęp

1. Podstawy pielęgniarstwa społeczno-środowiskowo-rodzinnego

1.1. Rys historyczny

1.2. Kompetencje pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej

2. Proces pielęgnowania w pracy pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej

3. Diagnoza pielęgniarska w pielęgniarstwie rodzinnym

3.1. Rodzaje i typy diagnoz

3.2. Pielęgniarska diagnoza rodzinna w sytuacji zdrowia

3.3. Pielęgniarska diagnoza rodzinna w sytuacji choroby, niepełnosprawności

4. Modele współpracy z rodziną

5. Standardy pielęgnowania w pielęgniarstwie rodzinnym

Wstęp

W module tym przedstawiona została historia pielęgniarstwa środowiskowo-

rodzinnego oraz praca pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej w oparciu o proces

pielęgnowania, a także modele współpracy z rodziną i standardy pielęgnowania

w pielęgniarstwie rodzinnym. Rodzina ukazana jest jako podmiot opieki

pielęgniarskiej, zaś rola pielęgniarski polega na ścisłej współpracy z nią, w celu

zapewnienia możliwie — przez odpowiednie pielęgnowanie — najlepszej opieki jej

członkom. W związku z faktem, że przedstawione informacje w sposób ogólny ujmują

zagadnienia, jako uzupełnienie wiadomości w tym zakresie polecam literaturę

obowiązkową.

Pielęgniarstwo rodzinne

1. Podstawy pielęgniarstwa społeczno-środowiskowo-rodzinnego

1.1. Rys historyczny

Rodowodu pielęgniarstwa społecznego można doszukiwać się już w początkach

chrześcijaństwa. Dzięki kościołowi utworzone zostały przytułki, ochronki, szpitale,

pomocy osobom potrzebującym udzielano również w domach. W wiekach średnich

każda znaczniejsza parafia posiadała miejsca, w których realizowała posługę miłości

wobec bliźniego, przejawiającą się w opiece nad chorymi, biednymi czy

opuszczonymi. Misję tę realizowały zakony i świeckie osoby pobożne.

Wielu autorów zwraca uwagę, że początków pielęgniarstwa środowiskowego

i rodzinnego należy doszukiwać się w koncepcjach przedstawionych przez Florencję

Nightingale (1820–1910). Zwróciła ona uwagę na środowisko, jako główne źródło

infekcji wywołującej chorobę oraz zadania pielęgniarki związane z utrzymaniem

higieny osobistej i otoczenia. Wśród zaleceń, które ujęła w podręczniku

pielęgniarstwa Notes on Nursing (1859), przedstawiona była propozycja kształcenia

,,misjonarek higieny” oraz zadania, jakie mają do wypełnienia (np.: uczenie matek

praktycznych umiejętności związanych z pielęgnacją dziecka czy popularyzacja

higieny osobistej i otoczenia) (4).

Największe zmiany w praktyce zawodowej pielęgniarek zaszły na terenie USA

i Kanady. W Polsce opieka zdrowotna w II połowie XIX i na początku XX wieku stała

na bardzo niskim poziomie. W roku 1882 pielęgniarka Julia Aleksandrowicz założyła

ambulatorium dla chorych, w którym prowadziła kursy z zakresu pierwszej pomocy

oraz higieny (4).

W 1890 roku na Uniwersytecie Jagiellońskim otwarta została samodzielna katedra

higieny, a w 1906 roku z inicjatywy doktora Tadeusza Boya-Żeleńskiego (1874–

1941) podjęta została akcja pod nazwą ,,Kropla mleka”, która szczególną opieką

objęła dzieci z rodzin ubogich. W 1909 roku Lwowskie Towarzystwo Walki z Gruźlicą

Pielęgniarstwo rodzinne

zatrudniło pierwszą pielęgniarkę, która odwiedzała osoby chore w ich domach. Jej

zadaniem było szerzenie higieny oraz przygotowanie rodziny do właściwego

postępowania z chorym. Podobne zadania realizowane były przez Towarzystwo

Przeciwgruźlicze działające od 1907 roku przy Szpitalu św. Ducha. Bez względu na

to, kto z pracowników medycznych (lekarz czy pielęgniarka) był osobą wizytującą —

zainteresowaniem oraz działaniami objęta była cała rodzina. Tak podjęta działalność

środowiskowo-higieniczna w sposób intensywny rozwinęła się w okresie

międzywojennym i szczególnie skierowana była do grupy najsłabszej ekonomicznie

(większa zachorowalność i umieralność niemowląt i dzieci, szersze

rozpowszechnienie chorób). Do zadań pielęgniarki należało odwiedzanie rodzin,

wizytacja mieszkań i gospodarstw, nauczanie, instruowanie o sposobach utrzymania

czystości, przestrzegania zasad higieny, przyrządzania posiłków, pielęgnowania

chorych, a także rozwiązywanie problemów socjalno-bytowych rodziny, pomoc

w załatwianiu spraw w różnych instytucjach, łagodzenie konfliktów małżeńskich,

pomoc w znalezieniu pracy, wskazywanie na obowiązki wychowawcze rodziców

wobec dzieci itp.

W latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku, zostały powołane liczne poradnie

i przychodnie, których celem była walka z rozpowszechnionymi chorobami

zakaźnymi: zwalczanie gruźlicy, chorób wenerycznych, jaglicy oraz opieka nad matką

i dzieckiem.

W 1925 roku w Warszawie otwarto pierwszy ośrodek zdrowia, noszący początkowo

nazwę Stacja Higieny Zapobiegawczej. Celem działań medyczno-opiekuńczo-

wychowawczych było współdziałanie na rzecz ochrony zdrowia rodziny.

Po II wojnie światowej praca pielęgniarek rejonowych ograniczała się do pracy nad

jednostką, bez uwzględniania jej sytuacji rodzinnej. Zakres zadań pielęgniarki został

początkowo ograniczony do wykonywania w domu zabiegów na zlecenie lekarza,

a w późniejszym okresie — do prowadzenia opieki nad osobami starszymi,

samotnymi oraz z ograniczoną sprawnością. W celu stworzenia warunków do

systematycznej poprawy poziomu świadczeń zapobiegawczo-leczniczych

i rozszerzenia zakresu opieki zdrowotnej w środowisku zamieszkania, MZiOS wydało

Pielęgniarstwo rodzinne

w 1966 roku Instrukcję nr 21 w sprawie pielęgniarki środowiskowej , a w 1985 roku

Instrukcję nr 4 , która poszerzała zakres zadań i obowiązków pielęgniarki

środowiskowej. W Instrukcji nr 4 wyrażenie ,,środowisko” zastąpiono wyrażeniem

„rodzina”. W związku z wyeksponowaniem rodziny jako odbiorcy usług

pielęgniarskich instrukcję z 1985 roku należy uznać za formalny początek

pielęgniarstwa rodzinnego (4).

1.2. Kompetencje pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej

Zakres kompetencji pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej opracowany przez Zespół

Ekspertów Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych w 1997 roku został

przedstawiony w załączniku 1.

W Ustawie z 23 stycznia 2003 roku o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym

Funduszu Zdrowia (Dz.U. z 2003 r., nr 45, poz. 391 z późn. zm . ) w art. 115 ust. 5

czytamy: „Minister właściwy do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Prezesa

Funduszu, Naczelnej Rady Lekarskiej oraz Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych,

określi, w drodze rozporządzenia, zakres kompetencji lekarza, pielęgniarki i położnej

podstawowej opieki zdrowotnej, uwzględniając konieczność zapewnienia

kompleksowości udzielanych świadczeń”.

Pielęgniarstwo rodzinne

2. Proces pielęgnowania w pracy pielęgniarki

środowiskowo-rodzinnej

W literaturze przedmiotu proces pielęgnowania definiowany jest różnie.

W pielęgniarstwie polskim dość powszechnie przyjmuję się, że „proces

pielęgnowania jest systematycznym stosowaniem przez pielęgniarkę rozpoznawania

stanu bio-psycho-społecznego jednostki i środowiska oraz podejmowania celowych

i planowych działań wynikających z wcześniejszego rozpoznania, a także oceniania

uzyskanych wyników” (Górajek-Jóźwik, 1993: 19).

Opieka nad chorym, realizowana z zastosowaniem procesu pielęgnowania, opiera

się na dużej aktywności pielęgniarki rodzinnej w gromadzeniu danych o pacjencie

i środowisku, analizowaniu zebranego materiału, określaniu stanu pacjenta,

formułowaniu diagnozy pielęgniarskiej, określeniu problemów, realizacji planu opieki

i ocenie wyników. Zakłada również dużą samodzielność i odpowiedzialność

w realizacji programu pielęgnowania.

Jolanta Górajek-Jóźwik podaje koncepcję czteroetapowego procesu pielęgnowania:

1) I etap — rozpoznanie stanu pacjenta i środowiska,

2) II etap –— planowanie opieki nad pacjentem i środowiskiem,

3) III etap — realizowanie planu opieki,

4) IV etap — ocena wyników opieki pielęgniarskiej.

Rozpoznawanie

Planowanie

III

Realizowanie

Ocenianie

– gromadzenie danych

– analizowanie,

syntetyzowanie danych

– stawianie diagnozy

pielęgniarskiej

– ustalenie celu opieki,

dobieranie osób,

działań, sprzętu do

zadań

– formułowanie planu

opieki pielęgniarskiej

– gotowość pielęgniarki

do realizowania planu

pielęgnowania

– gotowość pacjenta do

przyjmowania planu

pielęgnowania

– analizowanie

wyników opieki

pielęgniarskiej

– formułowanie oceny

Rysunek 1. Etapy i fazy procesu pielęgnowania

Źródło: Pielęgniarstwo rodzinne teoria i praktyka ”, 1997: (red.) Z. Kawczyńska-Butrym, Centrum Edukacji Medycznej,

Warszawa, s. 69.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: