UKŁAD WYDALNICZY
Nefron:
Tetnice doprowadzające, odprowadzające, torebka Bowmana, cialko nerkowe, kłębuszek naczyniowy, kanalik krety II rzedu (dystalny dalszy), kanalik krety I rzedu ( proksymalny bliższy), petla nefronu (Henlego).
Nerka
Wydalanie zbędnych produktow przemiany materii, reguluje objętość płynów pokarmowych, utrzymuje równowagę jonow Ca, P , reguluje plytki krwi, produkuje hormony à remina, erytropoetyna.
Filtracja- I etap produkcji moczu à w cialku nerkowym. Jest to filtracja osocza krwi. Odbywa się dzieki regulacji cisnien. W kłębuszku cisnienie jest wyższe (50-55 mm/hg). W torebce jest nizsze 15 mm/hg.
Tetnica odprowadzajaca jest szersza niż doprowadzajaca!!!
Krew napiera na sciany naczyn, tworzy się nadciśnienie hydrostatyczne i nastepuje wyciskanie plynnych składników osocza do torebki Bowmana.
W wyniku filtracji powstaje mocz pierwotny.
W przeciągu doby 150-180 l.
Osocze jest przefiltrowywane 40-60 razy na dobe.
120 ml/min moczu.
Jest ono izotoniczne w stosunku do płynów ustrojowych.
Plyny ustrojowe maja pH 7,4 (i krew).
Mocz ostateczny ma pH 6.
Mocz jest hipotoniczny do płynów ustrojowych.
Skład moczu pierwotnego:
Woda, jony nieorganiczne ( Na, K, Cl, Ca, H ), jony weglanowe, fosforanowe, zw organiczne (glukoza, aminokwasy, mocznik)
II etap produkcji moczu à resorpcja. Zwrotne wchłanianie ze swiatla kanalika do krwi substancji potrzebnych organizmowi.
Bieranie wchłaniane sa: woda, mocznik, jony chloru CL-, kreatynina
Aktywnie wchłaniane sa: glukoza, aminokwasy, kreatyna, potas, sod, PO4(3-), SO4(3-), kw moczowy, kw askorbinowy, ciala keonowe.
Resorpcja zachodzi w kanalikach nerkowych
Resorpcja zwrotna obowiązkowa- zachodzi w kanalikach proksymalnych i w całości wchłaniane sa aminokwasy, glukoza, 75% wody, Ca, Mg, K, Na, Cl
Resorpcja zwrotna nieobowiązkowa- zachodzi w zależności od potrzeb w kanalikach dystalnych. Wchłaniana jest H2O i sód.
W petli H w ramieniu zstępującym wchlaniana jest H2O, a ramie wstępujące jest nieprzepuszczalne dla wody tylko transportuje jony sodu do wnętrza kanalika.
Prog nerkowy dla glukozy 160-180 mg%- pojawia się glukoza w moczu
III etap produkcji moczu à sekrecja. Wydzielanie substancji przez komorki nabłonka do kanalikow nerkowych.
Proces odwrotny do resorpcji.
1,biernie wydzielane sa sole amonowe i kw salicylowy
2,czynnie wydzielane sa penicylina, kreatynina, sulfamidy, kom sterydowe
W ciagu doby 1000-1500 cm3 moczu
Oliguria-skąpomocz
Anuria- bezmocz
Moczówka, poliuria – częstomocz
Skład moczu ostatecznego:
Słomkowo-żółty, cięższy od wody, lekko kwaśny, pH 6
Zw organiczne: mocznik, kw moczowy, kreatynina
Barwniki:
urobilinogen, urochron
Zw mineralne: chlorki, fosforany, siarczany, wodoro-weglany sodu, potas, chlorek sodowy.
GFR- miara filtracji kłębuszkowej.
SKÓRA
1,5-2 m kwadr.
Najwiecej na tułowiu 36%
Konczyny dolne 18%
Najgrubsza na pietach, na podeszwach 3-5 mm
Najciensza na powiekach
Naskorek zbudowany z nabłonka wielowarstwowego plaskiego.
Zawiera kreatyne która chroni ja przed uszkodzeniami mechanicznymi.
Zawiera melanocyty- wytwarzaja melanine- chroni przed UV
Niema naczyn krwionośnych.
Skora wlasciwa zbudowana z tkanki łącznej, wzmocniona wl kolagenowymi i sprężystymi
Ma naczynia krwionośne, limfatyczne, wl nerwowe
Tkanka podskorna zbudowana z tkanki łącznej i tłuszczowej
Funkcja termoizolacyjna, ochronna, rezerwa energetyczna
Siwienie jest spowodowane ustaniem syntezy melaniny.
Powstaja pęcherzyki powietrza, wlosy występują kepkami 2-5
Ok. 120 tys. Wlos zyje 3-5 lat
Rzesy 100-120 dni
Biora udzial w termoregulacji.
Funkcja skory- wydzielnicza
Gruczoly potowe- cewkowe, zbudowane z kłębków kretych cewek z kanalem wyprowadzającym. Najwiecej na czole, dloniach i podeszwie. 2-3 ml gr potowych.
Wydzielaja pot- przypomina skl mocz, odczyn kwasny, 98% wody, 0,8% NaCl, mocznik, kw moczowy, sole amonowe, aminokwasy, glukoza, witaminy, kw mlekowy przy wysiklu fizycznym 0,5l na dobe.
Powyzej 31 stopni C wydzielanie potu odbywa się na drodze odruchowej przez pobudzanie krwia ktorej tempo wzrasta o 0,2%. Jeżeli pobudzone sa osrodki odruchowe to poci się cale cialo. Pobudzenie emocjonalne- pod pachami.
Gruczoly potowe:
*ekrynowe- na calym ciele (pod pachami, czolo, dlonie, podeszwy). Dyfuzja czasteczek ze szczyt. Kom. Pot wodnisty, slony, bezwonny. Termoregulacja
**apokrynowe- wydzielanie przez oderwanie szczytowej czasteczki kom wraz z wydzielina. Uszkodzone regeneruja się. Pod pachami, brodawki sutkowe, narzadu płciowe, odbyt. Pot gesty i tlusty, przykry zapach, związane z emocjami.
Gruczoly łojowe:
Skl łoju- cholesterol, fosfolipidy, tluszcze.
Zwiazane z wlosami. Natluszczaja wlosy, zapobiegaja łamliwości i sztywnieniu, zapespieczaja naskorek przed wysychaniem i pe kanim.
Łój z potem tworzy plaszcz wodno-lipidowy który ma pH 3-3,5 (kwasne).
Umozliwia nawodnienie naskorka i stanowi ochrone dla drobnoustrojowych chorb.
Gruczoly potowe
Cewki zwiniete w kłębki, leza w tkance podskórnej.
Pobudzenie ogranicza się do okolicy, skad pochadza bodzce cieplne.
Mimo unerwienia współczulnego pocenie można farmakologicznie wywołać acetocholina, a zahamowac atropiną.
Pobudzenie nie da się osiągnąć adrenaliną.
Funkcje potu: wydalnicze, wydzielnicze, termoregulujące, bakteriobójcze
Gruczoly pęcherzykowe utworzone przez komorki naskorka.
Gruczoly holokrynowe. W wydzieline przemieniane sa cale komorki przez to Gina i sa zastepowane nowymi.
Skład łoju: ciala tluszczowe zawierające kwasy tluszczowe i cholesterol.
Jednostką funkcjonalna nerki jest nefron składający się z ciałka nerkowego i kanalików nerkowych. W ciałku nerkowym zachodzi filtracja kłębuszkowa, czyli przenikanie części osocza przepływającego przez kłębuszek naczyniowy do ciałka nerkowego do światła torebki kłębuszka. Ultra filtrat gromadzący się w świetle torebki kłębuszka kolejnego przepływa przez: część bliższą kanalika nerkowego, składającą się z kanalika nerkowego głównego i części zstępującej pętli nefronu i część dalszą kanalika nerkowego utworzoną z części wstępującej pętli nefronu i z wstawki. Mocz tworzący się w nefronie odpływa przez kanalik nerkowy zbiorczy i przewód brodawkowy do miedniczki nerkowej.
W każdej nerce człowieka znajduje się ok. 1 mln nefronów, czyli w obu nerkach ok. 2 mln. Prawidłowa czynność nerek jest zachowana wtedy, kiedy nie mniej niż 30% nefronów (600 tys nefronów) jest w pełni sprawnych. Czynność nerek wiąże się:
1. z tworzeniem moczu, którym usuwane sa z organizmu metabolity i nadmiar płynów elektrolitów, czyli z czynnością zewnątrzwydzielniczą.
2.z wydzielaniem do krwi związków biologicznie czynnych, co jest czynnością wewnątrzwydzielnicza.
W tworzeniu się moczu udział biorą wszystkie odcinki nefronu oraz kanaliki nerkowe zbiorcze. Tworzenie się moczy związane jest z trzema procesami: filtracją kłębuszkową, z resorpcją kanalikową i z sekrecja kanalikową.
Filtracja kłębuszkowa zachodzi w kłębuszkach. Przez nerki przepływa 20 % krwi stanowiącej pojemność minutową serca, czyli 1,08 l/min. Do kłębuszków krew dopływa przez tętniczki doprowadzające i odpływa przez tętniczki odprowadzające. Ciśnienie w naczynkach kłębuszka jest wyższe w porównaniu z ciśnieniem w naczyniach włosowatych w innych narządach i wynosi 6 kPa przy średnim ciśnieniu w zbiorniku tętniczym duzym równym 13,3kPa.
Przepływ krwi przez nerki. Niektóre związki wprowadzone do osocza krwi jak np. kwas paraaminohipurowy (PAH), przepływając przez nerki zostaja w nich prawie całkowicie wychwycone i wydalone z moczem. Osocze krwi przepływającej przez nerki prawie całkowicie „oczyszcza się” z tych związków
Filtracja osocza. Część osocza krwi przepływającej przez naczynia włosowate kłębuszkow nerkowych ulega przefiltrowaniu do światła torebki kłębuszka. W naczyniach włosowatych kłębuszka panuje ciśnienie filtracyjne ok. 1,4kPa (6,0kPA ciśnienie hydrostatyczne- 3,3 kPa ciśnienie onkotyczne- 1,3kPa ciśnienie w świetle torebki kłębuszka) i dzięki temu ciśnieniu filtracyjnemu 1/5 część osocza przepływająca przez nerki zostaje przefiltrowana.
Wielkość filtracji kłębuszkowej- GFR- można oznaczyć u człowieka wprowadzając do krwi związek chemiczny nie podlegający resorpcji lub sekrecji kanalikowej. Takim związkiem egzogennym nie wchłaniającym się i nie wydzielanym w kanalikach jest polisacharyd- inulina, o m. cz. 5500.
W ciągu 1 min u mężczyzny przeciętnej budowy ciała filtruje się 125ml/min ultrafiltratu, u kobiet zas o 10% mniej.
GFR u mężczyzn= 125+- 15 ml/min/1,75 m2 powierzchni ciała.
GFR u kobiet= 110 +- 15 ml/min/1,75 m2 powierzchni ciała.
W ciągu doby filtruje się w kłębuszkach nerkowych u mężczyzn 180l przesączu kłębuszkowego, czyli ultrafiltratu.
Przepuszczalność naczyń kłębuszka
Filtracja w kłębuszkach nerkowych przebiega tak, jak gdyby pory w ścianie naczyń włosowatych kłębuszka miały średnice 10nm. W przesączu kłębuszkowym występują związki o m. cz. Poniżej 70000. Nieznaczne ilości albumin filtrują się do przesączu kłębuszkowego i w częściach bliższych kanalików nerkowych sa wchłaniane na zasadzie pinocytozy.
Hemoglobina uwolniona z krwinek czerwonych w czasie zwiększonej hemolizy również filtruje się w kłębuszkach nerkowych i występuje w moczu.
Resorpcja i sekrecja kanalikowa są to zasadnic ze frakcje bliższych i dalszych kanalików nerkowych. Związki chemiczne krążące we krwi i przefiltrowane w kłębuszkach nerkowych do przesączu kłębuszkowego przepływają następnie przez kanaliki nerkowe, gdzie:
1. nie są wchłaniane w kanalikach ani wydzielane przez nabłonek kanalików, n inulina
2. zostają wchłaniane całkowicie lub częściowo np. glukoza
3. zostają dodatkowo wydzielane przez nabłonek kanalika np. kwas para-aminohipurowy
4. są jednocześnie wchłaniane i wydzielane np. jony potasowe
Związki należące do pierwszej grupy występują w moczu ostatecznym w tej samej ilości, w jakiej zostały przefiltrowane w kłębuszkach. Dzięki temu klirens dla tych związków wskazuje na wielkość filtracji kłębuszkowej.
Resorpcja kanalikowa ma charakter:
1. resorpcji biernej, zgodnej z gradientem stężenia i potencjału elektrycznego
2. resorpcji czynnej, wbrew gradientom
Do związków, które są w kanalikach wchłaniane biernie wraz z wodą, należą mocznik i chlorki.
Związki resorbowane czynnie dzielą się na związki:
1. o największej proporcjonalnej wchłanialności ograniczonej stężeniem
2. o największej proporcjonalnej wchłanialności ograniczonej stężeniem i czasem wchłaniania
Związki pierwszej grupy są aktywnie transportowane przez nabłonki kanalików nerkowych proporcjonalnie aż do określonego ich stężenia w przesączu kłębuszkowym. Największe stężenie tych związków w przesączu kłębuszkowym, przy którym ulegają one jeszcze całkowitej resorpcji w kanalikach nerkowych określa wartość Tm.
Glukoza jest związkiem transportowanym aktywnie przez błonę komórkową nabłonka kanalika. Przekroczenie stężenia glukozy w osoczu powyżej 10,0 mmol/l, z czym wiąże się wzrost jej stężenia w przesączu kłębuszkowym, jest jednoznaczne z przekroczeniem Tm dla niektórych nefronów. Wówczas w moczu pojawia się glukoza. Progowe stężenie glukozy w osoczu, przy którym pojawia się ona w moczu, nosi nazwę progu nerkowego dla glukozy.
Poza glukozą w kanalikach nerkowych z udziałem nośnika aktywnie się wchłaniają: jony potasowe, reszty kwasu fosforowego i kwasu siarkowego, aminokwasy, kreatyna, kwas moczowy, kwas askorbinowy, kwas acetylooctowy i ciała ketonowe.
Do związków resorbowanych czynnie o najwyższej proporcjonalnej wchłanialności ograniczonej stężeniem i czasem wchłaniania zalicza się jony sodowe.
Sekrecja kanalikowa. Przez kom nabłonka do światła kanalików wydziela się szereg związków endogennych i egzogennych. Wydzielanie każdego z tych związków odbywa się na zasadzie jednego z trzech mechanizmów:
1. biernego wydzielania- dyfuzji zgodnego z gradientem stężenia
2. aktywnego wydzielania o bezwzględnej ograniczonej największej pojemności wydzielniczej
3. aktywnego wydzielania, którego pojemność wydzielnicza jest ograniczona gradientem stężenia i czynnikiem czasu
Bierne wydzielanie na zasadzie dyfuzji dotyczny wydzielania słabych zasad np. soli amonowych i słabych kw np. kw salicylowego.
Wydalanie moczu. Mocz wydostający się z kanalików nerkowych zbiorczych gromadzi się w miedniczce nerkowej. Na skutek ruchów perystaltycznych moczowodu porcje moczu przemieszczane są z miedniczki nerkowej do pęcherza moczowego.
Wypełnianie pęcherza moczowego powoduje rozciąganie jego ścian i podrażnienie receptorow. Na drodze odruchowej poprzez ośrodek oddawania moczu w części krzyżowej rdzenia kręgowego występuje jednoczesny skurcz mięśnia gładkiego w ścianie pęcherza moczowego, zwanego mięśniem wypielaczem, rozkurcz mięśnia gładkiego zwieracza wewnętrznego cewki moczowej i rozkurcz mięśnia poprzecznie prążkowanego stanowiącego zwieracz zewnętrzny cewki moczowej. Na skutek zwiększonego cisnienia w pęcherzu moczowym i rozkurczu zieraczy mocz zostaje wydalony przez cewkę moczową na zewnatrz.
alutqa87