1
1. Wstęp. Kilka słów o pedagogicznej kinezjologii
Moje zainteresowanie pedagogiczną kinezjologią, zwaną również kinezjologią edukacyjną, ma bardzo osobistą przyczynę. Wyniknęło z chęci pomocy bliskiej osobie, zdiagnozowanej jako dyslektyk. Ukończyłam kursy kinezjologii i zaczęłam ją stosować w codziennej pracy i życiu osobistym. Efekty przeszły moje najśmielsze oczekiwania.
Okazało się, że systematyczne stosowanie odpowiednio dobranych ćwiczeń nie tylko ma kolosalny wpływ na wyniki nauczania, ale też dzięki tej metodzie nauczyłam się regulować emocje, koncentrację, czy też ostrość widzenia.
Dr Paul Dennison, pracownik uniwersytetu w południowej Kaliforni, opracował swą metodę ponad trzydzieści lat temu. Sam będąc dyslektykiem poszukiwał związków między rozwojem fizycznym, sprawnością ruchową, a rozwojem mowy oraz zdolności czytania i pisania. Wynikiem tych badali stało się opracowanie prostych ćwiczeń fizycznych poprawiających konkretne sprawności umysłowe.
Prostota metody Dennisona jest jej największą zaletą. Niektórzy jednak sądzą, że jest ona zbyt prosta, by nie rzec „prymitywna".
Czy zwykły machanie rękami i nogami miałoby usprawnić pracę mózgu?
Wątpiącym proponuję po prostu spróbować i osobiście ocenić efekty na sobie i swoim umyśle.
2. Prawo- i lewo mózgowcy
Metoda Dennisona pozwoliła mi nie tylko „wyleczyć" kilka osób z dysleksji, ale stanowi również wg mnie najlepsze źródło diagnozy dzieci przedszkolnych. W ciągu pierwszego tygodnia pracy z nową grupą „O", mogę określić, które dzieci będą miały kłopoty z nauką i w jakim zakresie.
Powszechnie wiadomo, że mózg ludzki składa się z dwóch półkul mózgowych. Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, jak bardzo różnią się one między sobą, jak też z tego, że jedna z nich jest dominująca Podobnie jak są ludzie lewo- i praworęczni, dominujące może być oko prawe lub lewe, tak samo jedna z półkul mózgowych może być sprawniejsza. Mówimy wtedy o ludziach prawo- lub lewo mózgowych.
A oto, jakie funkcje przypisane są obu półkulom mózgowym:
Lewa półkula
Prawa półkula
· Analiza
· Synteza
· Części składowe języka
· Zrozumienie języka
· Składnia, semantyka
· Obraz, emocje, znaczenie
· Litery, zdania
· Rytm, płynność, wymowa
· Liczby
· Obraz, intuicja
· Analiza liniowa
· Intuicja oszacowania (ocena)
· Różnice
· Podobieństwa
· Planowanie, organizacja
· Spontaniczność, płynność
· Myślenie sekwencyjne
· Myślenie o wielu rzeczach w tym samym czasie
· Język
· Uczucia, doświadczenia
· Ukierunkowanie na przyszłość
· Ukierunkowanie na chwilę obecną
· Percepcja słuchowa
· Percepcja wzrokowa
· Reakcje świadome (kontrola)
· Reakcje automatyczne (odruchy)
· Przekaz informacji
· Odbiór informacji
· Skupienie
· Rozproszenie
Prawa półkula bywa nazywana artystyczną, lewa zaś logiczną (naukową).
Człowiek powinien wykorzystywać obie półkule mózgowe. Na przykład wybitny muzyk lewą półkulą kontroluje nuty, uderzenia, tempo gry, ale to dzięki prawej jego interpretacja utworu posiada rytm i pasję.
Półkule mózgowe połączone są ze sobą za pomocą ciała modzelowatego, zwanego też spoidłem wielkim. Połączenia międzypółkulowe wytwarzają się już w okresie niemowlęcym. Raczkowanie polega na poruszaniu się naprzemiennym, w sposób aktywizujący jednocześnie prawą i lewą półkulę, powodując tym samym rozwój ciała modzelowatego. Dzieci, które w swym rozwoju ominęły etap raczkowania stając od razu na nogi, lub też te, którym uniemożliwiono raczkowanie wsadzając je w chodzik, mogą mieć trudności w uczeniu się. W grupie dzieci przedszkolnych wyróżniają się, wykonując uparcie ruchy jednostronne, tzn. aktywizujące jedną tylko półkulę mózgową. Ruchy naprzemienne, np. tzw. „pajacyk", sprawiają im ogromną trudność.
Rys. 1 Profil jednopółkulowy - ruchy jednostronne
Poprzez nasze wrodzone połączenia nerwowe lewa półkula kontroluje wrażenia zmysłowe prawej strony ciała, a prawa półkula - lewej. Ilustruje to żuczek dominacji.
Rys. 2 Ciemny obszar oznacza dominacje
Za ruchy prawej ręki i sprawność prawego oka odpowiada lewa półkula mózgowa. Jest to układ najbardziej efektywny z punktu widzenia uczenia się.
„Lewa półkula kontroluje ruchy mięśni oka prawego, optymalizując efektywność trójwymiarowego i dwuwymiarowego ogniskowania, wodzenia wzrokiem i obwodowego widzenia. Podobnie jest w przypadku dominacji prawa półkula - lewe oko. Jeżeli jednak lewe oko i lewa półkula są dominującymi, wtedy wzrok jest mniej efektywny, ponieważ półkula dominująca nie kontroluje ruchu mięśni dominującego oka."
Lewa półkula odpowiada za wyrażanie się. Jeżeli dominująca jest prawa ręka, to procesy inicjowane w lewej półkuli mogą znaleźć swój wyraz w komunikowaniu się za jej pomocą (pisaniu). Jeżeli natomiast dominująca jest lewa ręka, komunikowanie się jest ograniczone.
Poniżej przedstawiam związek dominującej półkuli mózgowej, oka i ręki z ograniczeniami w uczeniu się.
Półkula dominująca
Zmysł dominujący
Uczenie się
prawa
lewa
prawe oko
lewe oko
wizualnie
ograniczone
prawa ręka
ograniczone komunikowanie się
lewa ręka
ograniczone kinestetycznie
W przypadku profili naprzemiennych sytuacja wygląda następująco:
prawe oko prawe ucho
martamarta