POD..ARTETERAPIA.doc

Piotr Ossowski

IV rok oligofrenopedagogika zaoczna

ROLA ARTETERAPII W TWÓRCZOŚCI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH.

Istnieje wiele form terapii zajęciowej, dzięki którym pobudzana jest aktywność twórcza osoby niepełnosprawnej. W niniejszym rozdziale przedstawione zostaną wartości terapeutyczne i oddziaływanie arteterapii na osobę niepełnosprawną.

Terapia zajęciowa jest to kompleksowe działanie mające na celu ograniczenie niedoskonałości spowodowanych chorobą poprzez pobudzanie aktywności osoby niepełnosprawnej.

Tworzenie zatem wynika z uczuć a uczucia te kierują procesem twórczym. Arteterapia, czyli terapia przez sztukę, posiada istotne walory diagnostyczne i terapeutyczne. Jest ona niezwykle atrakcyjnym narzędziem, ponieważ odbierana jest przez dzieci jako forma zabawy a nie metoda leczenia. Jest ona płaszczyzną współdziałania i porozumienia dziecka z jego rówieśnikami i dorosłymi.

Terapia przez twórczość jest najbliższa greckiemu słowu „therapeuein” - opiekować się, a więc działać tak by kompensować niedobory chorego człowieka poprzez odpowiednio dobrane działania np. sztuki plastyczne. Definicję twórczości formułuje Antoni Kępiński pisząc, iż „twórczość to każde świadome narzucanie własnego porządku otaczającemu światu lub każde świadome wprowadzanie własnego porządku w otaczający świat”.

Techniki wykorzystywane w ramach arteterapii są ogólnie znane a więc bezpieczne co sprzyja większej spontaniczności, swobodniejszemu zachowaniu i otwartości. Najczęściej stosowanymi technikami plastycznymi realizowanymi w ramach arteterapii są : malowanie „mokre na mokrym”, malowanie pędzlem, malowanie palcami, rysowanie, rzeźba, tkactwo lub wytwory z tworzyw przekształcalnych jakimi są mokry piasek, plastelina, modelina, glina czy masa solna. W pracy z dziećmi powszechnie wykorzystywane są :plastelina, rysowanie, malowanie farbami, malowanie „mokre na mokrym” lub na zmiętym papierze. Wymienione techniki, choć jest ich znacznie więcej (colage, wydzieranie czy łączenie technik) zalicza się do technik ekspresyjnych, projekcyjnych i konstrukcyjnych. Ze względu na wartości terapeutyczne na uwagę zasługuje malowanie pędzlem lub palcami. Są to metody podobające się dzieciom z upośledzeniem umysłowym a także dzieciom pełnosprawnym intelektualnie. Przede wszystkim wyzwala ekspresję twórczą i rozładowuje napięcia, pobudza samorzutną aktywność dziecka.

Technika ceramiczna jaką jest praca w glinie przynosi doskonały efekt terapeutyczny u osób nie kontrolujący emocji i agresywnych. Glinę, jako tworzywo bezkształtne, można modelować w dowolny sposób z użyciem pewnej siły. Daje to możliwość „wyżycia się”, rozładowuje napięcia, pozwala zwiększyć poczucie własnej wartości u osób o ograniczonych możliwościach (poczucie sprawstwa). Technika ta wyzwala też samorzutną aktywność twórczą u osób głęboko upośledzonych.

Przedmiotami terapii przez twórczość są wszyscy uczestnicy tego procesu, a więc osoby niepełnosprawne poddane pewnej opiece, a obok nich także rodzice, nauczyciele i terapeuci.

w tworzeniu dzieła plastycznego. Rozwój dziecka w poszczególnych jego stadiach rządzi się pewnymi prawami specyficznymi dla danego okresu rozwojowego. U dzieci niepełnosprawnych granice te są i tak bardzo ruchome i opóźnione. Nie potrafi ono tak pięknie tworzyć i trzymać się zasad plastycznych, a jednak niektórzy nauczyciele „uczą” dzieci prawidłowego rysowania zacierając w dzieciach przede wszystkim spontaniczność i ekspresję twórczą. „Nie wolno mówić dziecku, że nie potrafi rysować, że źle rysuje, tak jak nie należy hamować czy zniechęcać krytyką dzieci w początkach rysunku”. Ta myśl Wandy Szuman uświadamia, że jest szkodliwym dla rozwoju dziecka ingerowanie przedwcześnie w jego zamysł i formę tworzonego dzieła. Zniechęci je to do rysowania a więc tworzenia, do zabawy oraz przyczyni się do wytworzenia bierności. Bazgroty dziecięce czy też pojawiające się „głowonogi” w odpowiednim okresie rozwoju dziecka są przedmiotem zainteresowania środowiska dziecka jako początki jego ekspresji twórczej. Nie usatysfakcjonowani postępami dzieci dorośli często rysują sami „wzory” do naśladowania lub podsuwają książeczki do kolorowania. Dzieci bowiem w swej twórczości samoistnie i intuicyjnie uwzględniają takie walory artystyczne jak symetria, harmonia, kolor. Terapeuta czasem narzuca temat pracy plastycznej a czasem pozwala by był to wytwór spontaniczny, podyktowany przypływem chwili. Za każdym razem terapeuta prowadzący zajęcia plastyczne powinien wydobywać z podopiecznych to, co w ich potencjale umysłowym jest najbardziej ekspresyjne i twórcze. Wychowankowie wtedy uczą się podstawowych technik plastycznych, kompozycji, łączenia kolorów (np. u dzieci słabo widzących), rozróżniania za pomocą zmysłu dotyku kształtu i faktur (u dzieci niewidomych). Poznają rodzaje farb, kredek, ołówków i uczą się je odpowiednio zastosować. Każdy wytwór pracy dziecięcej, bez względu na wartość artystyczną musi być doceniony i wyeksponowany co daje dziecku poczucie dumy, wartości i sprawstwa. Ważnym elementem terapii jest aktywne uczestnictwo w kulturze np. odwiedzanie galerii czy tworzenie własnych galerii np. na gazetce szkolnej.

Dzięki działaniom plastycznym doskonali się u dziecka zdolności poznawcze a w tym spostrzegawczość, pamięć wzrokową a także wyobraźnię twórczą. Wykonywanie prac plastycznych harmonizuje sferę emocjonalną upośledzonych dzięki realizowaniu się funkcji terapeutycznych. Wpływa to też na rozwój osobowości a także pozwala dziecku na uzewnętrznienie własnych pragnień, niepokojów, radości i obaw.

. Prace plastyczne upośledzonych umysłowo doczekały się wystaw publicznych a nawet recenzji profesjonalistów w dziedzinie sztuki. Arteterapia jak widzimy spełnia ogromną funkcję rewalidacyjną, wyzwalając aktywność twórczą, wyrównuje braki i ograniczenia psychofizyczne. Pozwala zaakceptować siebie i innych, wzbogaca życie człowieka niepełnosprawnego, odciąga niejednokrotnie od codziennej monotonii i nadaje temu życiu sens. Uczestnictwo osób niepełnosprawnych zarówno upośledzonych intelektualnie i fizycznie w arteterapii pobudza ich aktywność twórczą i ekspresję. Plastyka uwrażliwia ich na piękno, rozwija ich samodzielność a uczestnicy nabierają szacunku do własnej pracy. Poprawia się jakość ich życia poprzez kreatywne działanie, pozytywny obraz samego siebie. Wszystkie te czynniki wpływają na zwiększenie poczucia własnej wartości, odnalezienie tożsamości i sensu życia. Nie wyobrażam sobie braku arteterapii w życiu codziennym - metody rewalidacji przez piękno i ekspresję twórczą.

..............................................................................................................  

4