13. Kategorie produkcjiÒ
Produkcja – rozumiana jako efekt procesu produkcyjnego, oznacza ilość wytworzonych dóbr i usług w ciągu roku w gospodarstwie lub przedsiębiorstwie rolniczym. W procesie produkcji trzeba wyróżnić sferę techniczną i ekonomiczną. Istota tej pierwszej polega na przetwarzaniu jednych wartości na inne (wartości użytkowych).
Produkcję rolniczą dzielimy na działy produkcji:
- produkcji roślinnej
- produkcji zwierzęcej
- produkcji przetwórstwa rolnego
- produkcji usługowej
i na gałęzie produkcji ( zbożowe, okopowe, bydło, trzoda, naprawa) dzielące się na działalność produkcyjną i usługową (żyto, ziemniaki, krowy, tuczniki, maszyny).
Rodzaje produkcji
1.Produkcja globalna
Składa się na nią suma całkowitej produkcji uzyskiwanej w poszczególnych działach (roślinnym, zwierzęcym, usługowym), w przyjętym okresie, którym zwykle jest rok. Produkt zużyty a tym samym dziale jako środek produkcji teoretycznie nie wchodzi do produkcji globalnej (np. mleko dla cieląt). W skład tej produkcji wchodzą produkty główne i uboczne. Część własnych produktów rolnik pozostawia w gospodarstwie, przeznaczając je do dalszej produkcji: towarowe (zboża, sadzeniaki ziemniaka) i nietowarowe (zielonki dla zwierząt, liście burczane, siano). Są one określone mianem obrotu wewnętrznego.
Może być wyrażona wartościowo – w cenach bieżących, cenach stałych, bądź w jednostkach porównywalnych – tj. jednostkach zbożowych.
Jedną z wad produkcji globalnej jest wielokrotne liczenie tego samego produktu będącego w różnych postaciach; ta kategoria nie może być wykorzystywana do określenia stopnia wykorzystania ziemi.
2.Produkcja końcowa brutto (finalna, gotowa) – PKB
Jest to produkcja rolnicza wytworzona w określonym czasie, najczęściej w ciągu roku gospodarczego w postaci artykułów przeznaczonych do bezpośredniej konsumpcji oraz dla przemysłu lekkiego i spożywczego. Od globalnej różni się tym, że nie obejmuje całego obrotu wewnętrznego artykułami własnej produkcji gospodarstwa.
Produkcje tą obliczamy ze wzoru: PKB=PGL-OW
PKB – produkcja końcowa brutto
PGL – produkcja globalna
OW – obrót wewnętrzny
± różnica w stanie zapasów na koniec i początek roku
3. Produkcja końcowa netto PKN
Jest pochodną PKB. Uzyskuje się ją po odjęciu od PKB wszystkich artykułów pochodzenia rolniczego ( materiał siewny, pasze gospodarskie), które z zakupu, darowizny, itp. trafiły do gospodarstwa. Stanowi produkcję faktycznie wytworzoną w gospodarstwie. Do obliczenia jej można przyjąć za punkt wyjścia zarówno PGL jak i PKB. Każdym z tych przypadków należy odejmować inne pozycje: PKN=PKB – (a+b+c)
a-pasze
b-inwentarz żywy
c-nasiona
Dotyczy produkcji wytworzonej tylko we własnym gospodarstwie rolnym.
Wielkość PKN zależy od:
- produktywności działu rolniczego
- efektywności przetwarzania pasz.
4. Produkcja towarowa brutto PTB.
Jest miernikiem sprzedaży dóbr usług z gospodarstwa. Przedstawia wielkość sprzedaży, gdy sprzedaż produktów na rynku jest skorygowana o produkty na samozaopatrzenie rodziny rolnika.
5. Produkcja towarowa netto PTN
Jest to produkcja sprzedana, ale tylko ta, jaka została w tym roku w tym gospodarstwie wyprodukowana.
Oblicza się ją odejmując od PTB produkty rolnicze zakupione na cele produkcyjne.
6. Produkcja czysta.
Cała nowo wytworzona wartość w gospodarstwie rolniczym. Produkcja czysta netto jest mniejsza od brutto, ponieważ nie obejmuje amortyzacji środków trwałych.
Obliczamy ją różnie, w zależności od tego, od jakiej kategorii produkcji wychodzimy:
PGL- pomniejsza się o nakłady materiałowo-pieniężne
PKB- pomniejsza się o wartość nakładów materiałowych z zakupu i usług obcych
PKN- odejmuje się wartość zakupionych artykułów pochodzenia przemysłowego i usług
obcych.
Rodzaje produkcji czystej:
- brutto PCZB=PKN-zakup środków pochodzenia przemysłowego
- netto PCZN=PCZB-A
A- amortyzacja (pieniężny wyraz zużywania się środków trwałych).
W produkcji czystej netto zawarte są: opłata za pracę, podatki, spłata zobowiązań.
ka_czor