Filozofia
PROGRAM:
§ Geneza, przedmiot filozofii: filozofia a formy myślenia przednaukowego, historia, zmienność przedmiotu filozofii, a pozycja, materializm, idealizm, antropologiczna koncepcja filozofii (sofiści)
§ Sokrates „Wiem, że nic nie wiem”
§ Grecka filozofia przyrody z punktu widzenia głównych zagadnień i pojęć: rola obserwacji, myślenia, odpowiedzi na pytania z czego wszystko powstaje i w co się obraca na przykładzie Telesa z Milesu.
§ Idealistyczna i metafizyczna koncepcja rzeczywistości w filozofii Platona: źródła platońskiego idealizmu, pitagorejczycy - istota bytu i ruchu, filozofia Platona - istota platonizmu - idealizm obiektywny o świecie idei i rzeczy - przeciwstawność światu idei świata rzeczy. Zagadnienie źródeł poznania - skrajny aprioryzm Platona - natywizm Platoński
§ Arystoteles - złoty środek - filozofia pogodzenie materializmu z idealizmem. Dualizm Arystotelesa jako metoda syntezy, kompromisu materializmu i idealizmu.
a) krytyka platońskiej idei b) istota hylemorfizmu - teoria materii i formy
§ Zagadnienia poznania koncepcji prawdy Arystotelesa
§ Zmysłowe pochodzenie wiedzy przy zastanowieniu, że prawdziwa wiedza dotyczy tylko tego co ogólne
§ Filozofia hellenistyczna: stoicyzm, epikureizm, sceptycyzm. Epikur - etyka hedonistyczna. Z każdego dnia czerpać pełną garścią. Stoicyzm - życie zgodne z naturą.
§ Relacje pomiędzy idealizmem a religią - czyli między wiedzą a wiarą. Patrystyka - okres ojców kościoła Głośne orientacje chrześcijańskiego średniowiecza
§ Augustyn Aureliusz (uwierz, abyś zrozumiał), Tomasz z Akwinu (zasada normy negatywnej tzw. dowody na istnienie Boga) Tomasz z Akwinu zastanawiał się nad duszą, co to znaczy, że jest nieśmiertelna.
§ Przełom kartezjański, a geneza nauki nowożytnej, główne idee i tendencje XVII i XVIIIw a) filozofia oświeceniowa we Francji: - nowożytny racjonalizm, radykalizm, metodyczny Kartezjusza „myślę więc jestem” Cogito b) filozofia oświeceniowa w Anglii: - racjonalizm empiryczny Locka, niczego nie byłoby w umyśle czego nie byłoby w zamyśle - „czysta krta” tzw. tabularoza. - Berkeley’a - racjonalizm idealistyczno - subiektywny z tezą „istnieć to być postrzeganym”
- racjonalistyczny empiryzm sleptyczny Huma. Agnostycyzm „jestem za a nawet przeciw”, nie neguje istnienia Boga, ale wiedzieć ani powiedzieć o nim nic nie możemy.
§ Filozofia krytyczna Kant’a - filozofia transcentendentalna jako opozycja wobec empiryzmu i racjonalizmu Przewrót kopernikański Kant’a Człowiek jest rzeczywistości. a) pojęcie doświadczenia oraz twórcza rola intelektu (rozsądku) w procesie poznania
b) teza o podmiotowym istnienieu fenomenów (zjawisk) i obiektywnym świecie noumenów (rzeczy samych w sobie) wyrazem idealizmu subiektywnego i agnostycyzmu Kanta.
§ G. Hagel - rozum i historia o poglądach filozoficznych a) racjonalizm ontologiczny Hegla b) heglowska filozofia dziejów
§ Wybrane kierunki i nurty filozofii współczesnej a) pozytywizm - ojcem pozytywizmu jest August Comte b) Psychoanaliza Zygmunta Frouda c) główne tezy fenomenologii i egzystencjalizmu (Szeler, Kami)
Co to jest filozofia????
Uwagi wstępne
Trzeba odpowiedzieć sobie na 2 pytania:
1) czym zajmuje się ta dziedzina poznania?
2) czy człowiekowi jest ta dziedzina w ogóle w życiu potrzebna?
Ad. 2.
Zastanawiamy się nad warunkami naszej egzystencji, próbujemy znaleźć sens naszego życia. Chcemy poznać ogólny charakter tendencji (zjawisk, procesów) jakie zachodzą wokół nas w otoczeniu.
Filozofowanie to regularne uprawianie filozofii na własny użytek (prywatny).
Refleksja filozoficzna: zastanawianie się nad swoim życiem.
Platon - napisał, że filozofia zrodziła się ze zdziwienia.
Sart - absurdem jest żeśmy się urodzili i absurdem jest, że musimy umrzeć.
Marek Aureliusz - filozofami jesteśmy dlatego i po to by się niczemu nie dziwić.
Kiedy pojawia się zdziwienie? - Odp. Wtedy kiedy pojawia się człowiek, wtedy kiedy człowiek po raz pierwszy uświadamia sobie, że różni się czymś od całej pozostałej reszty.
Pitagoras w XI wieku wprowadził filozofie.
Filozofia składa się z dwóch terminów:
§ Fileo - miłuję, dążę
§ Sofia - mądrość, wiedza
FILOZOFIA - to umiłowanie mądrości, dążenie do wiedzy.
Terminem tym określano wszelkie badania naukowe. Dlatego ten termin początkowo był utożsamiany za słowem nauka.
Z filozofii zaczęły wyodrębniać się nauki („specjalności”), które zaczęły uzyskiwać statut samodzielnych nauk i odrębne nazwy.
W skład filozofii wchodzą następujące nauki:
1) metafizyka
2) teoria poznania
3) logika
4) psychologia
5) etyka
6) estetyka
Na dzień dzisiejszy w obrębie filozofii pozostały następujące grupy nauk:
1) metafizyka - inaczej: ontologia, nauka o bycie, teoria bytu.
2) epistemologia - inaczej: gnozeologia, teoria poznania.
3) antropologia - inaczej: filozoficzna nauka o człowieku.
4) aksjologia - inaczej: nauka o wartościach.
5) etyka - inaczej: nauka o tym co dobre a co złe.
6) estetyka - inaczej: nauka o pięknie.
7) filozofia społeczna - inaczej: filozoficzna nauka o społeczeństwie.
Trzy pierwsze nauki stanowią rdzeń filozofii!
METAFIZYKA
Termin ten został wprowadzony w XVII wieku przez niemieckiego filozofa Christiana Wolfa.
Ontologia wywodzi się od:
- on - grecki wyraz
- ejnaj - imiesłów teraźniejszego czasownika „być”
- logia - nauka
Byt - istnienie
Ontologia zajmuje się tym co jest, czymkolwiek co jest. Odnosi się do czegokolwiek co orzekniemy co jest.
W taki sposób definiował zadania swojej pierwszej filozofii Arystoteles w IV wieku p.n.e.. „Filozofia Pierwsza” Arystotelesa to metafizyka.
Fenomenologia - fenomenologowie wprowadzili zamęt w terminologiach. Ontologię zaczęli nazywać takie badania, które dotyczyły istoty rzeczy. Chcieli zbudować przy pomocy metody „wgląd w istotę” definicję: życia, ciała, stosunek.
U Arystotelesa nie było definicji ontologii, jest tylko metafizyka. Było to wynikiem uczniów Arystotelesa. Porządkowali oni jego dorobek i nie zatytułowane dzieła poukładali po dziełach o tytule „Fizyka” i nazwali je w tłumaczeniu z greckiego „Pozostałe po fizyce” - co w skrócie daje nam termin metafizyka.
Doszli do wniosku, że metafizyka będzie oznaczała coś tajemniczego, coś co jest ponad przyrodą (ponieważ dzieła te dotyczyły Boga, który jest ponad wszystkim).
W ten sposób utarło się, że jeśli mówimy metafizyka to mówimy o czymś trudnym, niezbadanym.
Ontologia (metafizyka) jest taka dyscyplina filozoficzną, że w krąg jej zagadnień wchodzą takie zagadnienia jak:
- określenie pojęcia bytu
- wskazanie właściwości bytu
- refleksja nad wiecznością bytu
- pytanie o jedność bytu
Te pytania charakterystyczne były dla samych początków filozofii europejskiej.
Ontologia jest pierwszą dyscypliną filozoficzną, która się uformowała. Jest dyscypliną najstarszą (przełom VI - VII wiek p.n.e.)
BYT rozumiany był przez pierwszych filozofów realnie, konkretnie, substancjalnie.
Pierwsi filozofowie nie kwestionowali tego, że można poddać w wątpliwość, że przyroda po prostu jest.
Przedmiot filozofii był tak naprawdę zdominowany przez rozważania metafizyczne. Zdominowanie to nie trwało długo.
Stanowiska filozoficzne na gruncie ontologii (metafizyki):
§ idealizm
§ realizm
IDEALIZM
Stan idealistyczny wyraża się tym, że idealiści nie traktują otaczającej człowieka rzeczywistości materialnej albo w ogóle jako byt albo jako jedyny rodzaj bytu.
Idealiści w swoich koncepcjach wskazują na istnienie jakiegoś bytu nadprzyrodzonego, idealnego i są przy tym przekonani, że właśnie taki rodzaj jest rzeczywistością ostateczną, prawdziwą i wieczną.
Jeśli w ogóle godzą się na istnienie bytu materialnego to zawsze w większym lub mniejszym stopniu uzależniają go od bytu duchowego.
Idealizm dzielimy na:
§ obiektywny
§ subiektywny
Obiektywny to takie stanowisko, które głosi, że cała rzeczywistość tzw. obiektywna czyli przyroda, społeczeństwo są genetycznie i funkcjonalnie zależne od bytu niematerialnego. Ojcem idealizmu obiektywnego jest Platon. Platona schrystianizował Marek Aureliusz.
Subiektywny to stanowisko głoszące, że dostępna ludziom w doświadczeniu materialne rzeczywistość zależy od treści poznawczy tzn. od wrażeń, wyobrażeń i pojęć podmiotu poznającego.
Idealista subiektywny będzie twierdzić, że cała rzeczywistość zależy od wrażeń. Może być tak, że cały świat rzeczy jest niczym innym jak tworem podmiotu poznającego. Jest to wrażeniowo pojęciowa konstrukcja podmiotu poznającego, która zdeterminowana jest wrodzonymi dyspozycjami poznawczymi człowieka.
Ojcem idealizmu subiektywnego jest Berkeley w pierwszej Polowie XVIII wieku.
REALIZM
Realiści traktują świat materialny jako niewątpliwie istniejący. Pierwsi filozofowie byli realistami. W tej rzeczywistości materialnej odkrywa się, że istnieje tam jakiś czynnik niematerialny, ale ten czynnik zawsze jest zależny w swoim istnieniu od rzeczywistości materialnej. Czynnik duchowy nie ma samodzielnego istnienia.
Ojcem realizmu umiarkowanego jest Arystoteles.
MATERIALIŚCI - to odłam realistów. Nie ma takiego czynnika, który by miał odrębną naturę od materialnej. Wszystko ma naturę materialną albo nie jest bytem czyli nie istnieje.
Takie stanowisko głosiła filozofia marksistowska. Marksizm przeżywa teraz na świecie renesans.
Iłienko - radziecki uczony(druga połowa XX wieku) - myślenie jest niczym innym jak tylko sposobem istnienie naszego mózgu.
ANTROPOLOGIA
Powstała w V wieku p.n.e. w Atenach za przyczyną działalności tzw. Sofistów.
Termin pochodzi od dwóch greckich słów:
- Atropos - człowiek
- Logia - nauka
Antropologia pyta o człowieka. Jej głównym pytaniem jest: Kim jest człowiek?
SOFISTA - to płatny nauczyciel. Najsłynniejszym sofistą był Protagoras. Uczyli oni jak manipulować ludźmi.
„Człowiek jest miarą wszechrzeczy”
Dzisiaj prawda nie ma wartości waloru prawdy absolutnej
RELATYWIZM - coś jest dobre dla mnie. (???)
Do pewnego momentu z ruchem sofistycznym identyfikowany był Sokrates. Sokrates swoje zainteresowania zwrócił ku człowiekowi. Głosił, aby poznać samego siebie. Dopiero jak to zrobisz będziesz mógł zająć się światem przyrody. Sokrates nauczał, ale nigdy nie pobierał za to pieniędzy.
Sokrates głosił wartości bezwzględne wbrew sofistom - zawęził człowieka do kategorii intelektualnych i etycznych. Sokrates chciał by człowiek uzyskał wiedzę czym jest dobro a czym zło.
Metoda sokratyczna:
1) część destrukcyjna (elenktyczna)
2) część konstruktywna (majątyczna)
Ironia sokratejska - Sokrates zadawał pytania i w pewnym momencie osoba odpowiadająca sama dochodziła do wniosku, że sama sobie zaprzecza i wtedy zdawała sobie z tego sprawę, że wie, że nic nie wie. Potem następowała część konstruktywna.
Sokrates otrzymał karę śmierci za psucie młodzieży. Nigdy nic nie napisał.
Sokratejska koncepcja filozofii - zmianie uległ przedmiot zainteresowań filozofii. Zaczęła zajmować się szczególnym przypadkiem buty - bytem ludzkim. Chciała dokonać refleksji nad człowiekiem. Koncepcja ta zachowała swoją żywotność filozofii do teraz.
I. Źródła
FILOZOFIA SCHOLASTYCZNA -
I rewolucja naukowa - usamodzielnia się z filozofii nauka.
Teorie poznawcze wyodrębnione:
§ problem dotyczy genezy wiedzy albo genezy poznania czyli źródła poznania.
§ Możliwości i granice poznania
§ Zagadnienie: definicją prawdy nazywaną zagadnieniem dotyczy wartości wiedzy albo zagadnienie prawdy.
Skąd wiedza pochodzi? Jest już na was albo nabywana jest przez różne doświadczenia.
Z punktu naukowego - pochodzenie naturalne lub ponadnaturalne.
POCHODZENIE NATURALNE - wiedzę uzyskujemy dzięki własnej aktywności poznawczej, stoimy na stanowisku racjonalizmu filozoficznego.
Wiedza, prawda jest pochodzenia ponadnaturalnego, np. Bóg, absolut.
Postawa filozoficza:- racjonalizm - wiedza pochodzi z samodzielnej aktywności człowieka
- irracjonalizm - wiedza uzyskiwana dzięki istnieniu czynnika ponadnaturalnego, nadprzyrodzonego.
Racjonalizm teoriopoznawczy - źródło wiedzy - pochodzi z ludzkiego rozumu.
Empiryści (przeciwieństwo racjonalizmu) - wiedz nie pochodzi z rozumu, ale pochodzi z doświadczenia.
Wyróżniamy trzy stanowiska w ramach racjonalizmu teoriopoznawczego:
1) RACJONALIZM GENETYCZNY (NATYWIZM) - wiedza jest pochodzenia rozumowego, ale jest wrodzona. Pierwszym natywistą był Platon - człowiek w momencie narodzin, gdyż w człowieka (w ciało) wstępuje dusza.
2) RACJONALIZM UMIARKOWANY (APRIORYZM)...
shelby_lane