NPH Józef Szymański Nauki pomocnicze historii (skrypt).pdf

Nauki pomocnicze

rii

Jóeymaoki

ByŻabcia

2008-02-27

Wprowadzenie

I WIDOMOCI WTPNE

1. Charakter nauk pomocniczych historii

a) Historia jetnaukabadajcnapodtawieródełpianychdiejepołecnociludkiejwkonkretnych

fazach jej rozwoju

b) Metodybadaohitorycnychprowadajidopytaniaocelehitoriijakonauki

a) PojcieNPHwPolceporapierwyutaliłw1814rokuWalentykorochódMajewkijako„umie-

jtnodroponawaniaiocenianiadyplomatów”

b) W1933Władyławemkowicroróżniłnaukipomocnicektórychpredmiotembadaoródłapi-

anelubwyrytenaromaitymmaterialeodpoiłkujcychktóreamoitnymigałiami nauki, z

którychmetodiwyników badaokorytahitorykdowoichcelówNPHtotenaukiktórełuż histo-

rykowijakoniebdnepryodcytaniuroumieniuokreleniu czasu i miejsca zdarzeotudieżpry

krytycznej ocenie ródła historycznego.

c) AlekanderGieytornaukipoługujceimetodhitorycndooigniciawłanychcelówtrak-

tujemyaNPHaletylkowówcagdymogonepołużydhitorykowidoroumieniaródła

C. NPHintereujeetapkrytykiewntrnej(erudycyjnej)ietapkrytykiwewntrnej(hermeneutyka)ródła

a) Dycyplinynaukhitorycnychwianeetapemheureyhitorycnej

b) NPH maja za zadanie zbieranie, opracowywanie i systematyzowanie ródeł historycznych na etapie

krytykiródłowej

a) TradycyjnieaNPHwykłoiuważad

─ Paleograi

─ Dyplomatyk

─ ragityk

─ Chronologi

─ Numimatyk

─ Heraldyk

─ Genealogie

─ Geografie historyczna

─ rchiwityk

─ Prasoznawstwo

b) NPH majaaadanieumożliwidtoowaniereguł krytykiormalnejdookrelonychródeł historycz-

nych.

c) Każda z dyscyplin pomocnicychajmujeiepewnymtypemródeł

a) W1958Brandtpodieliłnaukipomocnicenate

─ któreobjaniaj wpółcynnikiproceudiejowego(geograiachronologiagenealogia)orate

─ któreobjaniaj pocególnetypyródeł(ródłonawtwopaleograia, dyplomatyka, heraldyka,

sfragistyka, numizmatyka)

b) W 1969 R.Delort:

─ pierwagruparódłoijegotypy

─ drugagrupatonaukiobjaniajcewpółcynnik procesu historycznego, ale traktowane jako ró-

dła (chronologia, geografia, kartografia, toponomastyka),

─ trzecia grupatonaukiłużce doponaniacłowiekaipołeceotwa(onomatykagenealogia

heraldyka, sfragistyka, numizmatyka)

c) W 1972 B.Kurbis wyła od pojcia ródła historycznego i tradycyjne nauki podieliła na5epołów

─ 1 grupa tonaukiajmujceiródłamiobjaniajcymiwpółcynnikiproceuhitorycnego(ge-

nealogia, demografia, socjografia, geografia, chronologia),

─ 2 grupa to naukiajmujceiródłami objaniajcymiwytworypima(paleograiakodykologia

dyplomatyka, archiwistyka),

─ 3 grupa to naukiajmujceiródłamiobjaniajcymijyk i kultur literacka(metodyjyko-

znawcze i historyczno-literackie, filologia łacioka i filologie narodowe),

Jóeymaoki- Nauki pomocnicze historii

─ 4 grupa to naukiajmujceiródłamiobjaniajcymi twabytkimaterialne(metodybadao

dawnych technik, ikonografia, kostiumologia),

─ 5 grupa to nauki ajmujce iródłamiobjaniajcymi przedmioty i wizerunki symboliczne (ar-

cheologia prawnicza, heraldyka, numizmatyka, sfragistyka)

2. ródłoznawtwo

A. Najmłodadiedinabadaohitorycnych

B. Dwapunktywideniaródłonawtwaopartenawtpnym etapie badania historycznego albo na swo-

istej specjalizacji historycznej.

a) Pierwywtpnyikoniecnyetapbadaniahitorycnegopoleganauykaniuniebdnychwiado-

moci o danym ródle lubepoleródełwtymteenieródłonawtwojetintegralnccihi-

toriianiemożeRocicobieprawdopojcia nauki pomocniczej

b) Swoisty rodzaj specjalizacji historycnejjetwianyanalicegółowychproblemów jakie nasu-

wa epół ródeławycajokrelonejepokitegopunktuwideniajakopredmiotbadaoródło-

nawcychwykaujeidwacele

─ Uykaniewiadomocikoniecnychdlaprzeprowadzenia poprawnejiwycerpujcejkrytykiródła

arówno ewntrnejjakiwewntrnejaatemwytkiecynnociwykonywanenaetapieheu-

rezy

─ Klayikacjapucinyródłowejokrelonegoregionugeograicno-hitorycnegopowtałejw

pewnym okresie historycznym wraz z utaleniemjejwpływunadalyrowój procesu historycz-

nego.

C. ródłoznawtwo ajmujeiklayikacjapucinyródłowejbadanegoregionugeograicnegowpew-

nymokreiehitorycnymwrautaleniemjejwpływuna dalyrowójproceuhitorycnego

3. Podstawowewiadomocidiejównaukpomocnicych

A. OjcemNPHjetbenedyktynrancukiJeanMabillonktórytworyłdiełoDerediplomaticalibriexw

1681 roku.

B. WPolcepierwakatedraNPHpowtaławeLwowiew1784rokuaaojcapolkichNPHuważanyjet

Joachim Lelewel.

II RODJEIGTUNKIRÓDEŁHITORYCNYCH

1. Klayikacjeródełhitorycnych

A. ródłem historycznym welkieinormacjeodnoceidożycialudiwprełociwrakanałami

inormacyjnymiJetpootałocipychoiycnipołecnbdcwytworempracyludkiejatym

amymucetnicywrowojużyciapołeceotwa

B. Klayikacjadotyccaormyitreciródłatoklayikacjaródłonawcataktóradotycyunkcjiródła

to klasyfikacja metodologiczna

a) Klasyfikacja ródłonawca :

─ Klayikacjaormalnaapunktwyjciabierecechyewntrneródła(pianeiniepiane)

─ Klasyfikacja genetyczna, za punkt wyjcia bierepoóbpredtawianiaródła

─ Klasyfikacja materialna, za punkt wyjcia bierze tredródła(ergotechniczne, socjotechniczne,

psychotechniczne)

b) Klasyfikacje metodologiczne

─ Beporednie(takiektóreoakciehitorycnyminformuj beporednictwainormatora)ipo-

rednie(prypomocyinormatora)

─ Adresowane (powtaj z myl oprekaaniuinormacjioprełociodbiorcy) i nieadresowane

(brakuje nadawcy)

2. trukturaródłahitorycnego

A. Każderódłojetwoit inormacjktóry mawojegonadawciodbiorcautoraicytelnika

a) ródłoowydareniuinormujenaprewypowied pianaFunkcjetejwypowiediktałtujiw

ależnociod kładowychelementówkażdej mowy Owymielementami

─ Nadawca

─ Odbiorca

─ Kod

─ Kontakt

─ Kontekst

─ Komunikat

b) Każdytychelementówmuibydpoddanyanaliieródłonawcej

Jóeymaoki- Nauki pomocnicze historii

B. Rodajigatunekjetpunktemwyjciadlakażdejpraktycnejklayikacjiródeł

a) Rodzaj okrela aktiżdiełopianeutrwalawydareniadiejceiwprełocilubteraniejoci

─ Dieło pianektórepowtajeewiadomociiżchodioprekaanieinormacjooprełoci

naywamyhitoriograiktór wyklimyodnoiddodiełapianegoktóreodnotowało wyda-

renielubwydareniaalewyranymamiaremupowechnieniatychinormacjiwpoóbktóry

wyjaniałbygene wydareniapunktuwideniaobowiujcychwcaiejegopowtaniakano-

nów przedstawiania diejów

─ Wik ced ródełpianychniepowtaje myloutrwaleniuwiadomocidlaponaniapre-

łocialejedyniedladokumentacjiaktualnegożyciaMajoneaadanieopiywadtanpao-

stwa, wielkiej włociobraowadtanrożnychdiałów gopodarkiobrotówhandlowychnotowad

wydareniaocharakteretatytycnymatakżeodtworydnowetanyprawneNaywaije

ródłami dokumentowymi lub rejestracyjnymi

b) Gatunkiem bdiemyokreladdrugwartwródłaBdieonimdecydowała celowadiałalnodpi-

cegowakreietematujakikontrukcjidiełaGatunekatembdietanowił aktualizacje cech

rodajupootajcrównoceniewciłymwikuewiadomocigatunkowwłaciw konkret-

nemu okresowi diejów

─ Gatunekjetcilewianyproceemhitorycnym

─ Gatunekjetktałtowanyapotrebowaniempołeceotwanakonkretnetreciktórepoda-

wane w rożnej konkretnej formie

c) Cechydecydujceoroponawalnocigatunkutotw inwarianty gatunkowe którenieależnieod

punkturowojugatunkupootajniemienionePootałecechyulegajcemodyikacjinaywamy

wariantamiktóredecydujopowtaniuodmiangatunkowychktóremogmiedcharakterdiachro-

nicny(bdcywynikiemdiałajcychnagatunekmianpołecnychpolitycnychgopodarcychi

etetycnych)iynchronicny(bdcywynikiemróżnicowaniaikonwencjipiarkiej)

3. Gatunkipianychródełhitoriograficznych

A. Gatunekitniejewokrelonymcaierowijaiianikatdojegoroponawalnociniemożedecy-

dowadrytmpremianalejegoniemieniajceicechyinwarianty

B. Whitoriograiiredniowiecnejgłówn rolodgrywakronikartwo(hitoria), rocznikarstwo (annales) i

biografistyka (gesta)

C. Diełahitoriograicnepootajcepodwpływemantykutokronikartwobiograiaautobiograiaora

korespondencja.

a) PodtawowymgatunkiemantycnegodiejopiartwabyłokronikartwoCechcharakterytycn

tychdieljetwykorytaniemiejcowychtradycjiprecopreikniteelementamiludowymi

b) Biograitykacharakteryujetożeceledieło jetpowiconeżyciu i czynom osoby zazwyczaj wybit-

nejpryograniceniuidonotowaniajedynierealiówpodpordkowujcjewoitejkontrukcji

c) Autobiografia odkrywa myli i uczucia autora.

d) Korespondencja ma umożliwid kontaktnieobecnymodbiorcatymamymłuży do przekazywania

wielorakiej treci życiacodiennego

D. Gatunkiktałtujceiwkrgu mylichrecijaokiejtokompendia historyczne i hagiografia

a) Kompendia historii Kocioła nawiujdoantycnegopojciahitoriaalenadajmuwoitpłync

ałożeoteologicnychtred

b) Hagiografia topimiennictwopowiconewitymwytwarałatektyajmujceiżyciemwitych

ichkultemrelikwiamiicudamiMożnahagiograiepodielidna3gatunkimartyrologiavitalubpas-

sio i miracula

─ Martyrologia jetnajtarymgatunkiemhagiograicnymJetkompilacjelementówkalenda-

rzowych i krótkiej inormacjiomiercimcennika

─ Żywoty witych mogbydvitacyliżywotemwynawcydiewicylubpaiożywotemmcenni-

kaitoutworyocharakterebiograicnym

─ Miracula to kigi cudów dokonanychprewitegoarównoajegożyciajakipomierci,

włacapryjegogrobie

E. Gatunkicharakterytycnedlaredniowiecatorocnikikronikigetaorakatalogilubgenealogie

a) Roczniki notujpoddatrocnwkrótkim komunikacieinormacjeowydareniuintereujcymw-

kikrgodbiorcówdwórkrólewkibikupówlubklatorGeneza rocznikarstwa tkwi w tablicach

pachalnychktórełużyłydoutalaniadatywitwielkanocnych

Jóeymaoki- Nauki pomocnicze historii

b) Kronika redniowieczna Elementempordkujcymjetdatarocnaaletematjetowielebogatszy.

Dzielimy na uniwersalne i na regionalne(narodowe).

─ Kronika uniwersalna – chceobjdcałediejeludkociipokaad genealogiepocególnychlu-

dówetawieniaichdiejówwjednekwencjchronologicn

─ Kronika regionalna pojawiaiowielepóniej bowXIwiekuIntereujjwydareniadiejcei

nawżymterytoriumniejejobceproblemygenealogicne, tyle ze włanego ludu, plemienia

c) Gesta tojedenbardiejpowikłanychgatunkówredniowiecnychPunktemwyjciadojegoklayika-

cji musza bydcyny(geta)októrychdiełoopowiadacynycearapapieżakrólakiciabikupa

możnegoeudałaNarracjamawielecechkronikartwa

d) Katalogi (genealogie)todiełaktóredżdokontruowaniawycerpujcejlityprodkówlubpo-

predników wedleukładuchronologicnegoaówereggenealogicnytwaraokajdoodnoto-

waniamniejlubbardiejupordkowanej serii informacji o osobach

F. redniowieceapoctkowałogatunkiktórepóniej irowinłyiktóremiały nacelurelacjonowad

obserwacjeautoratogłówniedwagatunkiopiypodróżyipamitniki

a) Opisy podróży towoitytyppamitnikamajcyaadanieprekaadrelacjwyprawpodejmowa-

nych w celach dyplomatycznych, handlowych, edukacyjnych lub poznawczych. Przedmiotem narracji

nietyleprygodynarratoraalerelacjategocoaoberwował wtrakciepodróżowania

b) Pamitnikartwo pojawiło iuchyłku redniowiecawykło ijedielidnawieleodmiangatun-

kowychWyróżniaiatemraptularekigipamitnicerelacjeepistolograficzne, diariusze, pa-

mitnikiipamitnikipoetyckie

─ Raptularze kładaj ikrótkich notatekctoprowadoneprekobietymajaadnieme-

moraliacjwydareoważnychdlarodiny

─ Kigi pamitnicze tobiorytworonepodktempotrebpamitnikarkichtdobejmujone

diariuerelacjekorepondencjintrukcjeilaudaejmikowenotatki genealogiczne

─ Relacja epistolograficzna topojedyncylitacciejerialitówktórewukładiechronologicz-

nymtworracejdiennikniżpamitnik

─ Diariusze mogbydregularnegdynotujwormiediennikaytematycnietokwydareolub

nieregularnegdynotujwydareniaodcaudocau

─ Pamitnik – kryterium rozpoznawcze to topieo aangażowaniaautorawopiywanewydarenia

orapoóbdemonstrowania włanego w ich udiału, musi itnied dystans czasowy.

─ Pamitnik poetyckiróżni iodpamitnikajedynieormpianyjetbowiemwierem

G. Dogatunkówintruujcychżyciecodiennealicamydiełatechnicneinaukowediełaorganiujce

intytucjeżyciapublicnegoiprywatnegoutawodawtwodykujeipolemikioratwórcodliterack

a) Glosa – wyrażanie opinii o tekcie benaruaniatektuWyróżnianogloamargineowapowech-

na, interlinearna

b) Komentarz tworyoberneobjanieniakomentowanegotektu

c) Traktat cilewiałietoowaniemetodcholatycnychwbadaniachnaukowychpodtawo-

wym jego elementem jest kwestia.

d) Encyklopedie ichcechcharakterytycnjetchddaniainormacjiwycerpujcej całoktałtwiedy

e) Summy spowiednicze utalaj charaktermoralnyeregucynówcłowieka

f) Dzieła teoretyczne ointytucjachorganiujcychżyciepołecnekoncentrujinaopiierodków

prypomocyktórychowaintytucjapełniaweunkcje

g) Ustawodawstwo niemacechuniweralnychogólnonarodowychlubpaotwowychJettoutawo-

dawstwo stanowe. Prawa pisane, skodyfikowane, poprzedza długi ctożywotwpotaciprawawy-

czajowego

4. Gatunkipianychródełdokumentacyjnych

A. ródładokumentacyjnetopredewytkimdokumentyiaktatdteżcilewiżiutrojempoli-

tycnymigopodarcymorapołecnymkonkretnychpaotw

B. Pierwagrupagatunkówródełdokumentacyjnychtodokumentyiaktaktóremajnacelupordko-

wanie zasady diałania ustrojupolitycnegoipołecnego

a) Traktaty midzynarodowe Ichadaniemjetpordkowadaadywpółżyciamidynarodowego

b) Konstytucje okrelały ktałtyutrojowepocególnychpaotwtodokumentywydawanepre

kompetentna wład w celu stworzenia nowego ustroju prawnego.

c) Dokumenty i akta byłyrodkiemwykonywaniawładywredniowiecujakiwcaachnowożytnych

Jóeymaoki- Nauki pomocnicze historii

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: