WYKŁAD: 1 (02.03.2005r.)
Produkty dzielimy na:
1. wyroby
2. usługi
Całość dóbr możemy podzielić na wyroby:
1. produkty o charakterze materialnym o określonym kształcie i właściwościach
2. usługi o charakterze gł. niematerialnym, polegają na tym że ich rezultaty są zwykle konsumowane przez klientów w trakcie ich wytwarzania
Wg teorii klasycznego marketingu występują tylko procedury a usługa jest jednym z rodzajów produktu.
W praktyce niewiele jest czystych dóbr materialnych i czystych usług. Większość produktów oferowanych na rynku ma zarówno elem. materialne oraz niematerialne typowe dla usług.
Dominacja elem. mat. i niemat. w produktach:
1. elem. typowo materialny np. sól
2. produkt zrównoważony, jednakowy udział usługi i elem. materialnych np. bar szybkiej obsługi
3. elem. typowo usługowy np. nauczanie
Podział produktu na 5 kategorii uwzględniając różną dominację w wyrobach i usługach:
1. Klasyczne dobro materialne- prod. składa się wyłącznie z wyrobu materialnego i nie towarzyszą mu żadne usługi; takich prod. jest bardzo mało np. sól
2. Dobra materialne z towarzyszącymi usługami- usługa ma mniejsze znaczenie od wyrobu w produkcie; usługa towarzysząca np. prezentacja towaru, instalacja klienta, dowóz do miejsca przeznaczenia, możliwość zakupu na kredyt
3. Hybryda- połączenie wyrobu i usługi w produkcie w mniej więcej w równych proporcjach np. bar szybkiej obsługi
4. Usługa jako elem. podstawowy z towarzyszącymi jej dobrami materialnymi a także z innymi usługami np. przelot samolotem
5. Klasyczna usługa- kiedy prod. stanowi wyłącznie usługa niematerialna np. nauczanie, usługa psychoterapeutyczna, pilnowanie dzieci
Charakterystyka produktów materialnych i usług:
1. materialność wyrobu i niematerialność usług- usługa nie może być magazynowana i przechowywana, usługi są trudne do ograniczeń prawnych nie może być przedmiotem patentu
2. jednorodność wyroby i niejednorodność usługi- usługa w dużym stopniu zależy od działań podejmowanych przez pracowników prowadzących usługę wobec tego usługa jest każdorazowo świadczona na nowo dlatego też usługi będą się od siebie różniły w przeciwieństwie do wyrobu który jest zdefiniowany i opisany w dokumentacji technicznej, w praktyce jest taki sam
3. oddzielenie produkcji od konsumpcji i nierozdzielność procesu produkcji od konsumpcji w przypadku usługi
4. trwałość wyrobu i nietrwałość w przypadku usługi- usługa nie może być oddana ani odsprzedana
5. dominacja technologii w wyrobie i dominacja ludzi w usłudze- dostarczając produkując wyrób kluczowa jest technologia a w przypadku usługi najważniejszą rolę odgrywają ludzie
6. łatwa standaryzacja w przypadku wyrobu i utrudniona standaryzacja w usłudze- skutkiem tego jest zachowanie standardów w usłudze niż w wyrobie
WYKŁAD: 2 (09.03.2005r.)
Rola sektora usług i sektora produkcji w gospodarce.
WYKRES:
Rola usług będzie rosła, rola przemysłu jest duża, ale stopniowo przekształca się w usługi.
Wg PKD i GUS-u klasyfikacja usług jest inna i wskaźniki mogą być różne.
1. Klasyfikacja działalności gospodarczej, którą wykorzystuje się przede wszystkim do celów statystycznych i różnego rodzaju sprawozdań a także przy różnych regulacjach administracyjnych.
2. Klasyfikacja wyrobów i usług przede wszystkim na potrzeby wymiaru podatków (VAT, akcyza)
Rozgraniczenie kategorii usługi i kategorii wyrobu jest w praktyce bardzo trudne a niekiedy niemożliwe. Ponadto gdybyśmy dokonali rzeczywistego rozgraniczenia pomiędzy zatrudnionymi w procesach wytwarzania wyrobu i w procesach świadczenia wszystkich usług to różniłoby się to od oficjalnych statystyk (na korzyść usług).
Przez 10-tki lat klasyczny wyrób był uzupełniany o liczne usługi dodatkowe, działo się to, dlatego że producenci starali się tworzyć dodatkową wartość dla swoich wyrobów przez dodanie usług.
To było i jest instrumentem walki konkurencyjnej, ponieważ wiele zakładów jest w stanie wyprodukować produkty o porównywalnej wartości, a dzięki dodaniu usług, produkt wyróżnia się i zyskuje przewagę nad innymi konkurencyjnymi.
Z punktu widzenia sterowania, zarządzania cechy rozróżniające usługi:
1. intensywność pracy ludzkiej jaka jest wymagana do wyświadczenia usługi – mierzona jest poziomem kosztów ponoszonych przez usługodawcę na zaangażowanych pracowników (kapitałochłonność, pracochłonność)
2. stopień integracji usługi z konsumentem – można ją ocenić poprzez możliwość wpływu konsumenta na kształt świadczonej usługi, jeśli jest to mała integracja to usługi mają charakter standardowy, a konsument nie ma wpływu na ich kształt (np.McDonald), natomiast przy dużej integracji każdorazowo wyświadczona usługa jest praktycznie inna i zależna od konsumenta (np. wizyta lekarska).
Przemysł usługowy- przemysł ze względu na duże zaangażowanie kapitału oraz usługi tego typu są standardowe i świadczone w dużych ilościach, przypomina on fabrykę przemysłową gdzie powstaje masowy potok standardowych jednostkowych wyrobów np. przewozy lotnicze, towarowe, kinematografia, hotelarstwo
Zakład usługowy- potrzebują nadal względnie dużego wyposażenia w kapitał natomiast sama usługa nie jest już standardowa tzn., że usługi są dostosowywane do potrzeb konsumenta np. szpitale, warsztaty naprawy samochodów, zakłady serwisowe
Usługi masowe- dostarczane są standardowe produkty w masowych ilościach, ilościach do przygotowania produktów wymagany jest duży nakład pracy ludzkiej np. bankowość detaliczna, handel detaliczny, szkoły
Usługi profesjonalne- wymagają dużego indywidualnego zaangażowania ze strony podmiotu świadczącego usługi np. wolne zawody – architekci, prawnicy, księgowi, lekarze
Wyrób:
Ø prosty- (detal, część) jest to jednolity element konstrukcyjny który otrzymywany jest z jednego materiału i nie posiada powiązań z innymi
Ø złożony- stanowi połączone ze sobą co najmniej dwa wyroby proste często są to zespoły wyrobów i podzespoły
Ø finalny- który nie podlega dalszej obróbce albo montażowi u danego producenta
Ø gotowy- wyrób nadający się do samodzielnego użytkowania
WYKŁAD: 3 (23.03.2005r.)
Cykl produkcyjny- okres pomiędzy rozpoczęciem a zakończeniem podstawowego procesu produkcyjnego. Podczas cyklu produkcyjnego surowiec lub materiał wyjściowy przechodząc kolejne fazy wytrzymania zostaje przekształcony w wyrób gotowy.
Proces produkcyjny i usługowy wytwórcy
Proces produkcyjny
Proces badań i rozwoju Proces wytwórczy Proces dystrybucji i obsługi klienta
Pr. wyt. podstawowy Pr. wyt. pomocniczy Pr. obsługi wytwarzania
Proces produkcyjny- uporządkowany ciąg działań w wyniku, którego konsument otrzymuje produkty tzn. wyroby lub usługi
Proces badań i rozwoju- proces, który ma zapewnić, że to, co będzie produkować proces wytwórczy znajdzie akceptację na rynku i przysporzy dochodu przedsiębiorstwa. Składowe:
Ø opracowanie koncepcji na nowe produkty
Ø projektowanie produktu (przy odp. Dokumentacji określenie wyglądy wyrobu)
Ø projektowanie procesu wytwarzania wyrobu (m.in. technologii)
Ø projektowanie lokalizacji
Ø rozpoznawanie źródeł zaopatrzenia
Proces wytwórczy podstawowy- dotyczy samego wytwarzania produktu wiąże się z zaplanowaniem i realizacją poszczególnych operacji, dzięki którym zostanie uzyskany wyrób. Z punktu widzenia menażerskiego:
Ø sterowanie ilością produkcji
Ø sterowanie jakością produkcji
Proces technologiczny- gł. część podstawowego procesu wytwórczego w ramach, którego następuje zmiana kształtu, właściwości fizycznych albo chemicznych wyglądu zewnętrznego albo też wzajemnego położenia materiałów i części będących wejściem tego procesu i w wyniku tego procesu technologicznego otrzymywany jest wyrób lub półwyrób.
Proces wytwórczy pomocniczy- proces utrzymania ruchu i polega on na dostarczeniu energii pod równymi postaciami. Również odprowadzanie ścieków i nieczystości i utylizacja odpadów.
Proces obsługi wytwarzania- dotyczy obsługi administracyjnej zapewnienia bezpieczeństwa pracy zapewnienia czystości ochrony obiektów.
Proces dystrybucji i obsługi klienta- polega na dostarczaniu produktów do klienta oraz całość kontaktów z klientami.
Dwa rodzaje czynników produkcji usługi:
Ø wewnętrzne- dostarczane przez świadczącego usługę
Ø zewnętrzne- dostarczane przez usługobiorcę (klienta)
Proces produkcji usługi
Formy organizacji przepływu produkcji: (Należy utożsamiać to z typem produkcji a nie z ilością produkcji. Dotyczą części materialnej przy produkcji usługi.)
1.Stacjonarna- inaczej produkcja na ten jeden raz lub produkcja pod klucz; całośc zadania - wyrób jest wykonywany przez jednego pracownika, względnie małą grupę pracowników i pracownik ten realizuje cały podstawowy proces wytwórczy od początku do końca np. praca fryzjera, usługa krawiecka, budowa bloku, domu, budowa statku, wyprodukowanie filmu; Jest to:
Ø forma prosta organizacyjna
Ø zaangażowani ludzie muszą mieć szerokie umiejętności
Ø następuje szybka realizacja zadań i szybki przyrost wartości dodanej
Ø łatwość przystosowania produktu do indywidualnych potrzeb klienta
Ø niskie wykorzystanie wyposażenia
Za wyjątkiem dużych przedsięwzięć stosuje się różne techniki organizacyjne
wartość dodatnia= efekt wyjścia-nakłady wejścia (ale bez ludzi wynagrodzeń)
2.Niepotokowa- produkcja ta wymaga, ażeby proces produkcji wyrobu jest podzielony na operacje. Jedna operacja jest wykonywana na całej partii wyrobów, a dopiero po wykonaniu operacji na wszystkich wyrobach z partii, partia przechodzi do kolejnej operacji. W produkcji niepotokowej wykorzystuje się wyspecjalizowane stanowiska pracy. Produkcja jest zorganizowana w partiach produkcyjnych- pewnych ilościach detali wykonawczych w ścisłej kolejności przy jednorazowym nakładzie pracy związanych z przygotowaniem i zakończeniem obróbki. Jest stała we wszystkich operacjach. Partia może wracać do tej samej operacji wg procesu twórczego.
Produkcja niepotokowa jest bardzo trudna ze względu na czas i występowanie kolejek. Występują 2 rodzaje czasów oczekiwania:
Ø oczekiwanie wyrobu z partii na swoją kolej do obróbki oraz po obróbce (operacji) do zakończenia operacji na wszystkich wyrobach z partii np. t4-t1i t9-t6
Ø oczekiwanie całej partii wyrobów od zakończenia obróbki na jednym stanowisku do rozpoczęcia obróbki na kolejnych np. t5-t4 t10-t9. partia wyrobów albo czeka na stanowiskach albo trafia do magazynów produkcji w toku. W tej partii jest wiele oczekujących na obróbkę i podstawowym zadaniem organizacyjnym jest ustalenie kolejek partii do obróbki na stanowiskach.
Kilka sposobów ustalania kolejek:
Ø pierwsze przyszło pierwsze obrabianie FIFO nie uwzględnia ona stopnia ważności wyrobów
Ø najpierw najważniejsze prace- przypisujemy priorytet ważności do każdej oczekującej partii. Rangi mogą powstać np. w skutek podziału zapasu na dni i przyznać im rangi
Ø najpierw najkrótsze prace- średni czas przebywania zapasów w systemie produkcyjnym będzie najkrótszy – korzyści finansowe
Ø najpierw prace o wcześniejszym terminie realizacji- do każdej partii identyfikuje się termin wysyłki do klienta i kolejka partii jest ustalona wg najwcześniejszego terminu
Dzięki kolejkom niwelowane są wszelkie zakłócenia i awarie w systemie produkcyjnym.
WNIOSEK: Jest ona trudna z punktu widzenia organizacyjnego, ze względu na podział na operacje wymaga specjalistycznych urządzeń i wykwalifikowanych pracowników. Ma powolny, niekorzystny przyrost wartości dodanej. Dość dobre wykorzystanie maszyn, duże prawdopodobieństwo zakłóceń i opóźnień.
3.Potokowa- jeśliby z produkcji niepotokowej wyeliminować wszystkie kolejki to staje się ona produkcją potokową. Polega ona na płynnym przepływie przez wszystkie operacje elementu produkowanego. Na wszystkich stanowiskach operacje wykonuje się w sposób ciągły, tzn. stanowisko wykonuje obróbkę niezwłocznie po pojawieniu się wyrobu na stanowisku, a tuż po zakończeniu obróbki wyrób jest przekazywany do następnego stanowiska.
Wykres:
Wykład 5
Warunki funkcjonowania linii potokowej:
1. Musi występować wystarczająco duży popyt na rynku i musi być stabilny (jest mało elastyczna pod względem wydajności)
2. Wyroby lub usługi muszą być znormalizowane tzn. jednakowe, standardowe, powtarzalne, gdyż nie ma możliwości wprowadzenia zmian w wyrobie.
3. System dostaw musi być niezwykle sprawny( zaopatrzenie, dostawy musza odbywać się dokładnie w oznaczonym czasie i ze specyfikacją)
4. Wszystkie operacje muszą być szczegółowo zdefiniowane i opisane (opisany rygor operacji musi być przestrzegany)
5. Bezwzględne dochowanie norm jakościowych
6. Kontrola jakości odbywa się na końcu linii potokowej, wyrób jest klasyfikowany jako dobry lub wadliwy
7. Produkcja potokowa wymaga wysokiej niezawodności maszyn i urządzeń, awaria jednego urządzenia powoduje przestój całej linii produkcyjnej, każde niezrównoważeni linii zmniejsza jej wydajność.
4.Forma gniazdowa- (inaczej- produkcja w grupach autonomicznych lub technologia grupowa) pierwsi wprowadzili ją Szwedzi; jest to alternatywa dla wysoko wyspecjalizowanych produkcji; kluczowym elementem jest zorganizowana praca ludzi. Polega na tym, że produkcja w zakładzie jest rozdzielona pomiędzy gniazda, które składają się z określonej liczby pracujących grupowo pracowników (od 6 do 15 osób). Każde gniazdo ma dużą samodzielność. Gniazdo zajmuje odpowiednie miejsce w zakładzie. Każde gniazdo wytwarza od początku do końca określoną rodzinę wyrobów (wyroby podobne technologiczne). W przypadku, gdy wyrób jest bardzo skomplikowany to gniazda wykonują rodzinę zadań. Wyposażenie wykorzystywane przez gniazdo są zlokalizowane na jednym obszarze w zakładzie. Gniazda produkcyjne, jeżeli to możliwe pracują niezależnie od siebie i pracują w tempie i systemie przez siebie obranym.
Korzyści formy gniazdowej:
1. Lepsze stosunki międzyludzkie, większa innowacyjność, większe zaangażowanie pracowników
2. Dzięki uproszczeniu przepływu produkcji i normalizacji można uzyskać większą wydajność niż w przypadku produkcji nie potokowej.
3. Wysokie uczenie się pracowników w gnieździe, w wyniku szybkiego uczenia się skraca się czas wykonania
4. Zmniejszenie ilości transportu
5. Uproszczenie procedur planowania produkcji. Zarządzanie systemem produkcji gniazdowej jest prostsze.
...
niundzia