Gordon Serfontein TWOJE NADPOBUDLIWE DZIECKO Poradnik dla rodzic�w Prze�o�y� Jacek Jankowski Tytu� orygina�u THE HIDDEN HANDICAP Pr�szy�ski i S-ka SA WARSZAWA 1999 Wydanie I Konsultacja merytoryczna Krystyna Zieli�ska ISBN 83-7180-539-X Ksi��k� niniejsz� dedykuj� mojej �onie Barbarze, kt�ra pomog�a mi w zrozumieniu wielu problem�w zwi�zanych z zaburzeniami koncentracji uwagi, a tak�e moim dzieciom: Sebastianowi, Susanne, Dorianowi, Christianowi i Arabelli, kt�rzy wiele mnie nauczyli. Przedmowa Moje zainteresowanie problemem trudno�ci w uczeniu si� wynika z wy- konywanego przeze mnie zawodu, a moje w�asne bolesne do�wiadcze- nia jeszcze je pog��bi�y. Rodzice noworodka nie zdaj� sobie sprawy, �e ich dziecko kiedy� mo�e mie� powa�ne k�opoty w nauce, z prawdopodobie�stwem wynosz�cym 1:10. Dziecko mo�e mie� problemy z przeliterowaniem wyraz�w, czytaniem, pisaniem, pami�ci�, organizacj� pracy, matematyk�, koncentracj�, j�zykiem. Co gorsza, wszystkie te problemy s� zwykle zwi�zane z bardzo trudnym za- chowaniem dziecka. Mimo du�ej obecnie wiedzy na ten temat, wielu uczni�w boryka si� w szkole z bolesnymi problemami, kt�rych przyczyny nie s� jeszcze znane. Nie jest sprawiedliwe to, �e niekt�re dzieci musz� w�o�y� dwa razy wi�cej pracy, aby osi�gn�� przynajmniej po�ow� sukcesu swoich koleg�w. W do- datku do takiego dziecka przyczepia si� etykietk� leniucha bez motywacji, z kt�rym s� same k�opoty wychowawcze, i postrzega je jako osob� nie umie- j�c� �y� w spo�ecze�stwie. �ycie rodzic�w takich dzieci r�wnie� nie jest �atwe. Nie wiemy, co dzieje si� z naszym ukochanym dzieckiem; jeste�my zasypywani lawin� drobia- zgowych �wicze�, kt�re musimy z nim wykonywa�. Zaczynamy zajmowa� si� diet�, uczuleniem, za�ywaniem witamin, noszeniem barwionych socze- wek (Wed�ug jednej z teorii, wyja�niaj�cej przyczyny dysleksji, trudno�ci z czytaniem mo�na usun�� lub przynajmniej zmniejszy� poprzez zmian� koloru liter i ich t�a. W tym celu na czas czytania zak�ada si� dyslektycznemu dziecku kolorowe soczewki, zmieniaj�ce barw� widzenia, (przyp. t�um.) ), �wiczeniami ga�ek ocznych, �wiczeniami ruchowymi i organizacj� ko- repetycji. Wszystkie te dzia�ania mog� pom�c w rozwi�zaniu pewnej cz�ci problemu, ale w pojedynk� stanowi� niepe�n� odpowied�. Powoduj� ponad- to, �e ca�a uwaga zostaje skupiona na dzieci�cych s�abo�ciach i niepowodze- niach. Doro�li potrafi� przetrwa� dzi�ki skrywaniu s�abo�ci i uwypuklaniu swoich umiej�tno�ci. Nasze dzieci maj� te same potrzeby i musz� umie� cie- szy� si� sukcesami, je�li chc� by� szcz�liwe i silne emocjonalnie. Moim zdaniem, trudno�ci w uczeniu si� to problem bardzo z�o�ony, po- niewa� sukces w szkole w ogromnym stopniu zale�y od zachowania, moty- wacji, uczucia szcz�cia, szacunku i rodzicielskiej presji. Rodzice czuj� si� zagubieni, potrzebuj� szerszego spojrzenia na dziecko i u�wiadomienia sobie, jak problem dziecka wp�ywa na ca�� rodzin�. Rodzicom tym gor�co polecam ksi��k� doktora Serfonteina, kt�ra moim zdaniem jest lepsza od wszystkich innych wydanych uprzednio na ten temat. Znam Gordona od 10 lat i wci�� zdumiewa mnie jego ogromna znajomo�� tematu oraz jego umiej�tno�� rozumienia i pomagania rodzinom. Rodzice dostrzeg�, �e ich dzieci zosta�y opisane z niezmiern� dok�adno�ci�, i nie b�- d� mieli cienia w�tpliwo�ci, �e autor wykazuje zrozumienie i ch�� pomocy. Na samym ko�cu chcia�bym podzieli� si� refleksj�, jak wielu rodzic�w jest bliskich odkrycia przyczyn swoich szkolnych niepowodze�. Szko�a cz�sto kojarzy si� nam z poczuciem braku sukcesu, ale dzi�ki temu autorowi mo�e- my uchroni� nasze dzieci przed podobnymi negatywnymi prze�yciami. Dr Christopher Green, ordynator Oddzia�u Rozwoju Dziecka, The Children's Hospital, Camperdown, Sydney Spis tre�ci Przedmowa Wprowadzenie 1. Co tkwi w nazwie? 2. Co to za dziecko? * Koncentracja uwagi * Poziom aktywno�ci * Pop�dliwo�� * Koordynacja * Pami�� kr�tkotrwa�a * Nieust�pliwo�� * Inne cechy emocjonalne * Model snu * Apetyt * Mowa * Podsumowanie 3. Sk�d to si� bierze? - Do czego to prowadzi? 4. Zwracanie uwagi 5. Aktywno�� - za du�o czy za ma�o? 6. Impulsywno�� - czy to mnie dotyczy? 7. Koordynacja - chwianie si� i guzdranie 8. Mowa 9. Pami�� kr�tkotrwa�a - jednym uchem wpada, drugim wypada 10. Problemy osobiste - czarne czy bia�e? * Nieust�pliwo�� * Poszanowanie w�asnej godno�ci * Depresja * Niedojrza�o�� socjalna 11. Sen i apetyt 12. Trudno�ci w uczeniu si� 13. Podstawowe umiej�tno�ci - tradycyjne trzy R * Trudno�ci w czytaniu (dysleksja) * Literowanie * Pisanie * Zdolno�ci matematyczne 14. Szko�a 15. Diagnoza i wykrywanie 16. Sposoby dzia�ania Terapia behawioralna * Nauczanie wyr�wnawcze - zaanga�owanie rodzic�w * Terapia mowy i j�zyka * Terapia zaj�ciowa * Kontrola dietetyczna * Leczenie farmakologiczne * Efekty dzia�ania * Skutki uboczne 17. Umiej�tne post�powanie i inne trzy R (rutyna, regularno��, repetycja) 18. Specyficzne zachowania Zaburzenia behawioralne * Nag�e wybuchy z�o�ci * Agresja * Poszanowanie w�asnej godno�ci * Impulsywno�� * Zaburzenia czasu koncentracji uwagi * Ocena farmakoterapii 19. Zaburzenia koncentracji uwagi i rodzina nuklearna * Ojciec i matka * Matka * Ojciec * Rodze�stwo 20. Ch�opiec to ojciec m�czyzny Dodatek. Wskaz�wki praktyczne oraz zabiegi terapeutyczne I. Trudno�ci ze s�yszeniem * Odbi�r s�uchowy i rozumienie mowy * Rozr�nianie za pomoc� s�uchu * Pami�� s�uchowa II. Trudno�ci z widzeniem 777 * Odbi�r za pomoc� wzroku * Rozr�nianie za pomoc� wzroku * Pami�� wzrokowa III. Trudno�ci w poruszaniu si� * Koordynacja motoryki du�ej * Koordynacja motoryki ma�ej * Wizerunek cia�a IV. Problemy z po�o�eniem w przestrzeni V. Problemy z orientacj� lewo/prawo VI. Nadpobudliwo�� VII. Rozpraszanie si� oraz kr�tki czas koncentracji uwagi Podzi�kowania Wprowadzenie Wszyscy rodzice troszcz� si� o rozw�j swoich dzieci i wychowuj� je tak, aby gdy dorosn� mog�y poradzi� sobie z trudno�ciami �ycia. Dzieciom, kt�re maj� w por�wnaniu ze swoimi r�wie�nikami nier�wne szans� na star- cie w doros�e �ycie/ okazujemy nie tylko wsp�czucie, ale i konkretn� pomoc, np. w o�rodkach rehabilitacyjnych. Innymi s�owy, dzieci w widoczny spos�b upo�ledzone, np. niewidome, nies�ysz�ce, cierpi�ce na m�zgowe pora�enie dzieci�ce lub umys�owo upo�ledzone, wywo�uj� w nas wsp�czucie, staramy si� im ul�y� w ich ci�kim losie, by mog�y radzi� sobie i cieszy� si� pe�ni� �y- cia. Dziecko maj�ce trudno�ci w uczeniu si�, zdaniem wielu os�b, nie ma �ad- nych problem�w ani wad. Normalnie wygl�da, bawi si� z dzie�mi z s�siedz- twa i nie ma k�opot�w z mow�, wzrokiem ani ze s�uchem. W zwi�zku z tym, wi�kszo�� z nas uwa�a, �e takie dziecko nie jest wcale upo�ledzone i nie wy- maga szczeg�lnej troski. Prezentuje ono jednak tzw. ukryt� u�omno��. Mimo �e s�owo "u�omno��" ma wyd�wi�k pejoratywny, u�ycie go w tym wypadku wydaje si� wyj�tkowo trafne. Je�li przez u�omno�� rozumiemy ograniczenie prawid�owego rozwoju dziecka, to dziecko maj�ce trudno�ci w uczeniu si� lub cierpi�ce na rozwojowe zaburzenia zachowa� jest w po- dobnym stopniu upo�ledzone jak dziecko z jakimikolwiek innymi zaburze- niami rozwoju. Jako ojciec dziecka z tego rodzaju ukryt� u�omno�ci� jestem �wiadomy od- rzucenia poj�cia rozwojowych trudno�ci w nauce i zaburze� zachowania przez pewne grupy ludzi, szczeg�lnie nauczycieli i lekarzy. Dla wi�kszo�ci z nich te dzieci nie s� upo�ledzone, lecz jedynie w nieodpowiedni spos�b uczone, wychowywane czy trzymane w ryzach. Tak wi�c nieszcz�liwie si� sk�ada, �e ludzie kt�rzy w pierwszej kolejno�ci powinni przyj�� z pomoc�, nie uznaj� problemu takich dzieci. Napisa�em t� ksi��k�, aby podzieli� si� do�wiadczeniem nie tylko ojca, ale i lekarza, kt�ry ma do czynienia z dzie�mi dotkni�tymi tego rodzaju zaburze- niami rozwoju i z ich rodzicami borykaj�cymi si� z problemami swoich po- ciech. Mam r�wnie� nadziej�, �e moje przemy�lenia trafi� do szerszego gro- na odbiorc�w, m.in. do nauczycieli i lekarzy, aby lepiej zrozumieli stan, w kt�rym znajduje si� du�y odsetek naszych dzieci. Rozwojowe trudno�ci w uczeniu si� i zaburzenia zachowania nie s� r�w- nie� dostrzegane przez rz�dz�cych pa�stwami. Je�li znaliby oni przyczyny tych przypad�o�ci, przeznaczono by niezb�dne �rodki finansowe na pomoc tym dzieciom. Jednak nawet w krajach rozwini�tych, z niezrozumia�ych wzgl�d�w, nie wdra�a si� odpowiednich program�w i udogodnie�, kt�re pomog�yby wychowa� dzieci z tego rodzaju problemami na pe�nowarto�cio- wych obywateli. Programy zapobiegawcze przynios�yby r�wnie� korzy�ci w postaci redukcji koszt�w zwi�zanych ze zwalczaniem przest�pczo�ci, po- niewa� wi�kszo�� dzieci z problemami wychowawczymi staje si� m�odocia- nymi przest�pcami lub nieletnimi kryminalistami. Celem tej ksi��ki jest dotarcie do jak najszerszego kr�gu rodzic�w, lekarzy i innych zainteresowanych, dlatego te� szczeg�owe informacje zosta�y przedstawione w bezpo�redni spos�b. Zwracam si� do wszystkich rodzic�w, krewnych, nauczycieli i lekarzy bo- rykaj�cych si� z problemami dzieci maj�cych trudno�ci w nauce i przejawia- j�cych zaburzenia w zachowaniu: mam nadziej�, �e ksi��ka ta da lepszy wgl�d w problemy, z jakimi spotykaj� si� dzieci przez wi�ksz� cz�� swoje- go �ycia. Mam nadziej�, �e podpowie, jak pom�c waszym dzieciom. Je�li bo- wiem nie b�d� mia�y wsparcia ze strony swoich rodzic�w lub opiekun�w, to do kogo maj� si� zwr�ci�? ROZDZIA� 1 Co tkwi w nazwie? Dwa pytania, kt�re zadaj� sobie rodzice dzieci maj�cych wkr�tce rozpocz�� nauk� w szkole, brzmi�: "Czy to odpowiednia...
AnOnYmOuSFORCE