Пwiczenia 9.doc

Ćwiczenia 9.

B.F. Skinner, „Jak uczyć zwierzęta?”

A. Falkowski, T. Tyszka, „Psychologia zachowań konsumenckich”

P. Ostaszewski, Procesy warunkowania”

Def.

„Jeżeli zostaje wykonana pewna reakcja sprawcza i następuje po niej bodziec wzmacniający (nagroda), to wzrasta prawdopodobieństwo ponownego wystąpienia tej reakcji.”

Edward Thorndike (1874 – 1949) – zapoczątkował prace nad warunkowanie instrumentalnym

Prawo efektu – zachowanie, które w danej sytuacji wywołuje odczucie zadowolenia, zostaje skojarzone z tą sytuacją i jeśli w przyszłości sytuacja się powtórzy, to wzrasta prawdopodobieństwo, iż powtórzone zostanie także to zachowanie. Jeżeli natomiast w danej sytuacji zachowanie wywoła odczucie dyskomfortu, to spada prawdopodobieństwo powtórzenia tego zachowania w przyszłości.

Warunkowanie instrumentalne

- kluczowa rola wzmocnienia

- jednostka uczy się, że – w określonych warunkach – wykonaniu lub powstrzymaniu od wykonania danej reakcji towarzyszy pojawienie się pewnych konsekwencji – atrakcyjnych lub awersyjnych.

Wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje relacji funkcjonalnych, zachodzących między zachowaniem a jego konsekwencjami:

1.      wzmocnienie pozytywne – konsekwencja zachowania, która zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się go w przyszłości

2.      kara - konsekwencja zachowania, która zmniejsza prawdopodobieństwo pojawienia się go w przyszłości

3.      wzmocnienie negatywne – takie wykonanie reakcji które pozwala uniknąć przykrych awersyjnych konsekwencji co powoduje zwiększenie prawdopodobieństwa pojawienia się zachowania w przyszłości

4.      pomijanie – gdy po wystąpieniu zachowania nie pojawiają się konsekwencje, które wystąpiłyby w wypadku powstrzymania się od wykonania tej reakcji i gdy obserwujemy spadek częstości wykonywania zachowania będącego elementem tej zależności. Ta relacja funkcjonalna określana jest także jako wzmacnianie innych zachowań, gdyż prowadzi do nasilenia wykonywania przez jednostkę reakcji odmiennych od zachowania będącego elementem relacji pomijania. (to nie jest najzgrabniejsza definicja, ale podałem ją słowo w słowo za książką)

Konieczne w warunkowaniu instrumentalnym są:

- styczność w czasie reakcji i jej konsekwencji

- relacja zależności między reakcją a jej następstwami – można ją opisać dwoma prawdopodobieństwami:

1. prawdopodobieństwo pojawienia się nagrody/kary po wykonaniu określonej reakcji

2. prawdopodobieństwo pojawienia się nagrody/kary bez uprzedniego wykonania reakcji

(str. 106 Ostaszewski)

Wzajemny wpływ warunkowania klasycznego i instrumentalnego:

- wynikiem interakcji obu rodzajów warunkowania może być nasilenie lub osłabienie reakcji sprawczej

- interakcje między uwarunkowaniami:

Np. prezentacja bodźca warunkowego zapowiadającego apetytywny bodziec bezwarunkowy (np. pokarm) powoduje nasilenie wykonywanej reakcji instrumentalnej wzmacnianej pozytywnie i tłumienie wzmacnianej negatywnie.

Bodziec kontrolujący

- zmienia prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji instrumentalnej

- umożliwia przewidzenie konsekwencji jej działań w określonych warunkach

- dyskryminujące – informują, że po wykonaniu reakcji będzie dostępne określone wzmocnienie, lub pojawi się kara, sygnalizują więc, kiedy warto wykonać lub powstrzymać się od reakcji instrumentalnej

- wygaszeniowe – oznaczają brak dostępności wzmocnień, gdy występują reakcja instrumentalna nie zostanie wzmocniona

- kiedy prezentowany jest bodziec dyskryminacyjny, prawdopodobieństwo wystąpienia danego zachowania rośnie, gdy wygaszeniowy spada.

Relacje między zachowaniem a awersyjnymi wydarzeniami środowiskowymi:

Karanie – gdy wykonanie reakcji powoduje wystąpienie bodźca awersyjnego

Ucieczka – gdy wykonanie reakcji powoduje eliminację aktualnie działającego bodźca awersyjnego

Unikanie – gdy wykonanie reakcji zapobiega pojawieniu się bodźca awersyjnego.

Rozkłady wzmocnień

1. rozkład ciągły – wzmacniana każda poprawnie wykonana reakcja

2. rozkład o stałych odstępach czasowych – wzmacniana jest pierwsza poprawna reakcja po upływie wyznaczonego czasu od otrzymania poprzedniego wzmocnienia

3. rozkład o zmiennych odstępach czasowych – wzmacniana pierwsza reakcja po upływie określonego czasu od otrzymania poprzedniego wzmocnienia, przy czym czas ten zmienia się z próby na próbę wahając się w całym eksperymencie wokół dowolnie przyjętej wartości średniej

4. rozkład o stałych proporcjach – wzmocnienie po wykonaniu przez organizm pewnej stałej liczby reakcji

5. rozkład o zmiennych proporcjach – wzmocnienie po wykonaniu zmiennej liczby reakcji, liczba ta oscyluje w całym badaniu wokół określonej wartości średniej

Rozkłady wyrównujące tempo reakcji

1.      Wzmacnianie wysokiej częstości reakcji – wzmocnienie następuje tylko przed upływem określonego czasu

2.      Wzmacnianie niskiej częstości reakcji – wzmocnienie następuje dopiero po upływie określonego czasu

3.      Wzmacnianie innych reakcji – wzmacnianie następuje, gdy jednostka powstrzyma się od wykonania określonej reakcji, nagradzane są wszystkie inne od wybranej reakcje

Bodźce różnicujące:

- reakcja ma zachodzić tylko, gdy bodziec różnicujący jest w określonym stanie – gołąb ma naciskać guzik (reakcja) tylko, gdy pali się żaróweczka (bodziec różnicujący)

Wzmacnianie nieregularne:

- gdy nagroda nie jest podawana zawsze po określonym zachowaniu, a nawet jest podawana sporadycznie

- reakcje wyuczone przy wzmacnianiu nieregularnym nie wygasają tak szybko jak przy regularnym

- Humphreys stwierdził ponadto, że niezależnie od tego czy stosowane jest wzmacnianie regularne czy nieregularne ilość prób potrzebnych do wytworzenia oczekiwanego zachowania jest taka sama – regularne stosowanie wzmocnień nie przyspiesza uczenia się nowych reakcji

Kształtowanie zachowania = uczenie się przybliżające

- stopniowe wzmacnianie coraz bardziej skomplikowanych czynności instrumentalnych

Efektywne wzmocnienie:

- musi być stosowane niemal równocześnie pożądanym zachowaniem – styczność w czasie

Idealne środowisko warunkowania:

- jak najmniej bodźców rozpraszających