Wywiad poznawczy (cognitiwve interview – CI) – Geiselman, Fisher – składa się z szeregu instrukcji przekazywanych przez moderatora osobie badanej. Mają one na celu skłonienie do odtworzenia kontekstu całego zdarzenia oraz eksploracji pamięci przy użyciu różnych dróg odtwarzania.
Wykorzystywany przez policję w przesłuchaniach świadków, lepszy niż wywiad porównawczy (standardowy) czy inne techniki tradycyjne, bo odwołuje się do poziomu szczegółowego, na którym zazwyczaj znajduje się najwięcej informacji.
Opierając się na zasadzie złożoności śladu pamięciowego oraz zasadzie specyficzności kodowania, opracowano cztery metody w zmodyfikowanym wywiadzie poznawczym:
1) Odtworzenia kontekstu (OK.) – zarówno wewnętrznego jak i zewnętrznego
2) Pełnej relacji (PR) – „opowiadaj o wszystkim”
3) Zmiany kolejności (ZK) – przywoływania z pamięci w odwróconej kolejności
4) Zmiany perspektywy (ZP) – rekonstrukcja z perspektywy innej niż moja
Metody te opierają się na technice wydobywania częściowej informacji, gdy pełna reprezentacja zdarzenia jest niemożliwa do odtworzenia.
Wywiad składa się z sześciu części:
1) zbudowanie odpowiedniej relacji między moderatorem a badanym oraz stworzenie sytuacji dającej poczucie bezpieczeństwa
2) wyjaśnienie celu wywiadu i zachęcenie do opisu kontekstu towarzyszącego zdarzeniu (moderator w tym czasie planuje strategię prowadzenia wywiadu)
3) odtworzenie jak największej ilości szczegółów
4) moderator konsoliduje wspomnienia badanego
5) wprowadza dwie strategie odtwarzania szczegółów: ZK i ZP
6) zamknięcie wywiadu i podsumowanie informacji
Zasady komunikacji:
a) pomoc badanemu w przekształceniu wspomnień w szczegółową reprezentację
b) pozyskanie informacji istotnych dla celu wywiadu
c) zrozumienie psychologicznej sytuacji osoby badanej
Wywiad poznawczy może być stosowany jedynie wobec osób, które chcą współpracować. Wymaga dłuższego czasu i dużego skupienia od moderatora, jest trudniejszy niż standardowe techniki.
Wykazano, że o ile technika PR i OK. dobrze sprawdzają się we wszystkich grupach wiekowych (szczególnie pełna relacja zapobiega pomijaniu przez dziecko niektórych szczegółów), o tyle technika zmiany perspektywy jest dla dzieci dosyć trudna, co wiąże się z rozwojem ich systemu poznawczego. Ogólnie rzecz ujmując, technika OK. może być jedną z najsilniejszych składowych wywiadu poznawczego, dostarcza bowiem najwięcej wskazówek osobie badanej.
Wywiad poznawczy nadaje się także do wydobywania odległych wspomnień (np. sprzed 35 lat).
Zeznania fałszywe zawierają więcej fałszywych informacji i odniesień do procesów poznawczych, zeznania prawdziwe więcej informacji kontekstowych i sensorycznych. Te ostatnie pozwala wydobyć wywiad poznawczy, jest więc pomocny przy wykrywaniu fałszywych zeznań. Prawdziwe zeznanie wymaga utrzymania spójności przy każdej z technik
Birdosz