PODSTAWY ŻYWIENIA CZŁOWIEKA
proces, zjawisko
żywienie człowieka
&
(
dyscyplina naukowa
Żywienie człowieka jest procesem pobierania, przetwarzania i wykorzystywania składników odżywczych i innych z pożywienia dla zaspokojenia różnych potrzeb związanych ze wzrostem, pracą narządów wewnętrznych, pracą fizyczną, umysłową, a także regeneracją narządów, tkanek i komórek.
Żywienie człowieka jako dyscyplina naukowa obejmuje zależności między żywnością, a organizmem człowieka (w czasie jego życia) na poziomie molekularnym, tkankowym całego organizmu oraz populacji (grup ludności).
Zawartość wybranych składników w przeciętnych racjach pokarmowychna różnych etapach rozwoju ludzkości
tłuszcze
cukry proste
skrobia
białko
NaCl
błonnik pokarmowy
[% energii]
[g dziennie]
zbieractwo, łowiectwo
15-20
0
50-70
1
40
prymitywne rolnictwo
10-15
5
60-75
5-15
60-120
współczesna GŻ
40+
20
25-30
12
10
Przez długi czas organizm ludzki był przyzwyczajony do konkretnego typu diety, który stosunkowo niedawno uległ zmianie. Zmiany te są wynikiem innego sposobu pozyskiwania żywności oraz jej przygotowywania do spożycia. Obecnie organizm nie jest przyzwyczajony do dużego udziału tłuszczu w diecie, tym bardziej, że coraz częściej prowadzony jest raczej siedzący tryb życia. Jeśli chodzi o cukry, to z żywieniowego punktu widzenia zaleca się niższy ich poziom w diecie (<10% energii), podczas gdy ich spożycie jest dwukrotnie większe. Wzrosła również zawartość soli w diecie, natomiast stosunkowo małe jest spożycie błonnika. Brak przystosowań organizmu do tej diety, wpływa niekorzystnie na zdrowie.
Możliwe następstwa wzbogacania żywności i suplementacji diety człowieka
POZYTYWNE
NEGATYWNE
WYKŁADY 1
Względne ryzyko powstania niepożądanych objawów zdrowotnych niedoborówlub nadmiarów składników odżywczych w zależności od wielkości ich spożycia
Jeśli spożycie jakiegoś składnika jest równe 0, to ryzyko objawów niedoboru jest 100%-owe(100% przyjęte jest jako ryzyko relatywne = 1). Im większe spożycie któregoś ze składników, tym mniejsze ryzyko niedoboru i u mniejszej liczby osób obserwuje się jego objawy (przy ryzyku 50% tylko połowa ludzi ma objawy niedoboru). Jednakże, po przekroczeniu pewnej granicy spożycia danego składnika (nadmiar), będącego niezbędnym dla organizmu, zaczyna on działać niekorzystnie. Obecnie można zaobserwować skutki nadmiernego spożycia wielu różnych składników u ludzi, co wiąże się m.in. ze zbyt dużym spożyciem pokarmów wzbogacanych w te składniki, dodatkowym przyjmowaniem witamin oraz diet z ich przeważającym udziałem.
Przykłady niekorzystnych zmian zdrowotnychzwiązanych z różnymi czynnikami żywieniowymi
choroba
ważniejsze czynniki żywieniowe
choroby układu krążenia
niedostateczne spożycie warzyw i owoców oraz produktów wysoko błonnikowych,
nadmiar spożycia NKT
niektóre nowotwory
nadmiar spożycia alkoholu i NaCl, nadwaga i mała aktywność fizyczna
nadciśnienie tętnicze
niedostateczne spożycie warzyw i owoców,
nadmiar spożycia alkoholu otyłość NaCl
otyłość i cukrzyca typu II
nadmiar spożycia energii, mała aktywność fizyczna
osteoporoza
niedostateczne spożycie wapnia i witaminy D, mała aktywność fizyczna
próchnica
częste spożycie węglowodanów rozkładających się w jamie ustnej
niedobory jodu
niedostateczne spożycie produktów zawierających jod
niedowaga głównie u niemowląt i dzieci
niedostateczne spożycie energii niedokrwistość składników odżywczych
niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza
niedostateczne spożycie mięsa, warzyw i owoców
wrodzone wady cewy nerwowej
niedostateczne spożycie ciemnozielonych warzyw liściastych, jajek
Liczba ludności [mln] zagrożonej ryzykiem niedoborów mikroskładników pokarmowychi wykazującej jego skutki
zaburzenia w wyniku niedoboru
jodu
witaminy A
żelaza
grupy ryzyka
misiek.b