Prawo jest to zespół norm regulujących stosunki społeczne ustanowionych lub uznanych przez państwo i zabezpieczonych aparatem przymusu państwowego.Prawo a inne syst.normatywne: Normy prawne wyd.są przez poszczególne organy.Obowiązują wszystkich.Normy poza prawne powst.spontanicznie w społ.gdy zostaje upowszechniona (zwyczaj).
Rodz.norm poza prawnych:1.normy etyczne(dot.zawodu)2.normy religijne(obowiązują wyznawców)3.normy moralne (odróżniają dobro od zła-np.wyrzuty sumienia)NP są usankcjonowane przymusem państwowym.Pod.sys.prawa pol.na gałęzie: p.konstytucyjne-Reg.ustrój państwa,władzę w pań.,prawa i obowiązki obywateli.prawo administracyjne-Pozwolenia na budowę domu,prow.działalności gosp.,dowody i paszporty.prawo finansowe:Reg.tworzenie i podział budżetu,dochody i wydatki(podatki).prawo karne-Reg.procedury przy ściganiu i karaniu przestępców.prawo cywilne: Reg.stosunki o char.majątkowym,świadczenie usług,leasing itd.prawo rodzinne-Reg.zw.małżeńskie,stos.między małżonkami,adopcja.prawo pracy-Reg.stos.między pracodawcą a pracownikiem.prawo międzynar.public-Reg.stos.między państwami.prawo międzynar.prywatne-Reg. i roztrzyga kolizje między różnymi syst.prawa(mieszane małżeństwa - Polak i Niemka).Sys.źródeł prawa- Źr.prawa jest sformalizowany akt władzy państw.zaw.przepisy prawne.Prawo obowiązuje wówczas gdy jest ono podane na piśmie np:w Dzienniku Ustaw.Źr.prawa obow.w Polsce są:1) konstytucja;2) ustawy;3) ratyfikowane umowy międzynarodowe4) rozporządzenia;5) akty prawa miejscowego;Źr.prawa tworzą hierarchicznie zbud.system, w którym każde ma swoje miejsce. Źr.prawa niższego szczebla nie może zaw.przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi. Warun.wejścia w życie ustawy jest jej ogłoszenie (np. w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim).
Konst.jako ustawa zasadnicza. Konst.jest to ustawa zasadnicza wyposażona w najwyższą moc prawną. Określa pods.zasady ustroju polit.państwa. Unormowany jest w niej zarys struktur organów państ. i sposób ich powoływania, kompetencje tych organów, prawa i obow.obywateli. Jest najważniejszym aktem prawnym w państwie. O pierwszoplanowej jej roli świadczy to, że wszystkie inne akty prawne muszą być zg.z kont. Stanowi prawną podstawę działal. wszystkich organów w państwie. Sejm, Senat, Prezydent i inne naczelne organy państwowe w Polsce czerpią upoważ. do swej działalności z kont.RP. Kont. RP została uchwalona przez Zgromadzenia Narodowe (Sejm + Senat) w dniu 2 kwietnia 1997 roku, a następnie przyjęta w ogólnokrajowym referendum.Ustawa jako źródło prawa- Do wydania ustawy uposażony jest Sejm, z istotnym udziałem Senatu, Sejm jest jedynym org. mającym prawo stanowienia ustaw i prawa tego nie może przek. innemu org. państwowemu. Inicjatywę ustawodawczą posiadają: 1.posłowie; 2.Senat; 3.Prezydent; 4.Rada Ministrów; 5.grupa 100000 obywateli; Tryb uchwalania ustawy: 1.trzy czytania; 2.przedstawienie wniosku o przyjęcie projektu; 3.głosowanie (ustawy są uchwalane zwykłą większością głosów); 5.rozpatrzenie projektu przez Senat (na okres 1 mies.); 6.projekt idzie do prezydenta (21 dni); Gdy prezydent zgłasza veto, to Sejm by je odrzucić i uchwalić ustawę wymaga kwalifikowanej większości 3/5. Po podpisaniu ustawy prezydent zarządza ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw.Kodeks i kodyfikacja, ustawa ogólna i szczególna- Kodeks jest to obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach, zazw.w formie ustawy, reg. w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków. W Polsce obow. szereg kodeksów, np: karny, cywilny, rodzinny i opiekuńczy, postępowania karnego, i inne. Potocznie nazwę kodeksu nadaje się także niektórym aktom, które w rzeczywistości kodeksami nie są, np: drogowy. W każdym państwie prow. jest działal. mająca na celu doskonalenie prawa. formy tej działalności: a) unifikacja prawa ( ujednolicenie prawa na terenie państwa ). b) inkorporacja prawa, ( zebranie rozproszonych dotąd przepisów w jeden zbiór, w ramach którego zostają one uszeregowane według określonych zasad ). c) kodyfikacja prawa, ( kodyfikacja jest najwyższą formą procesu doskok. prawa. Polega na zebraniu poszcz. przepisów w jeden nowy akt prawny-kodeks. Umowa międzynarodowa jako źródło prawa- UM-retyfikuje Prezydent. Ratyfikacja niektórych umów międzyn. wymaga uprzedniej zgody Sejmu. Należą do nich umowy dot: a) pokoju, sojuszy, ukł. pol. i wojskowych; b) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich okreś. w kont.; c) członkostwa Pol. w organizacjach międzyn; d) znacznego finansowego obciążenia państwa..Rozporządzenie jako źródło prawa- Rozp. są wydawane przez naczelne organy admin. państwowej, do których należą: a) Rada Ministrów b) Prezes Rady Ministrów c) ministrowie d) przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Prawo wyd. rozp. ma również Prezydent. Rozp. może być wydane na podst. wyraźnego, szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie. Organ wydający rozp. obowiązany jest powołać się w nim na udzielone mu upoważnienie. rozporządzania Celem, któremu służy rozp, jest wykonanie ustawy. Rozp. dotyczy z reguły jednego z zagadnień uregulowanych w sposób ogólny w ustawie. Ma stworzyć szczegółowe przepisy wykonawcze, które umożliwiłyby wcielenie ustawy w życie. Rozp. nie może naruszać przepisów żadnej z obowiązujących ustaw. Nie może zaw. przepisu, który byłby sprzeczny z postanowieniami jakiejkolwiek ustawy.Niezbędnym warunkiem uzyskania przez rozp. mocy prawnej jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Rozp wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Uchwała i zarządzenie jako źródło prawa- Uchwała- to forma aktu prawnego zaw. decyzję organu kolegialnego (np. Sejmu, Rady Ministrów, Sądu Najwyższego ). W tym znaczeniu uchwały są np. wszystkie -> akty normatywne kolegialnych organów państwa niezależnego i miejsca w hierarchii źródeł prawa. Uchwała są zarówno -> ustawa, apel Sejmu, jak i -> rozporządzenie RM czy KRRiTV. Zwykle do podjęcia uchwały niezbędne są określone quorum i odp. większość głosów.
Zarządzenie- to akt normatywny o char. Wewn., obowiązujący tylko jedn. organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Zarz. mogą być wydawane tylko na podst. ustawy. Nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Zarz. podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obow. prawem. Prawo miejscowe jako źródło prawa- Prawo miejscowe jest prawem powszechnie obowiązującym na obszarze działania organów, które je stanowiły, np. województwa lub gminy. Stanowienia prawa miejscowego należy do samorządu terytorialnego. Organy gminy mogą wyd. przepisy gminne dot. Wewn. ustroju gminy oraz zasady i tryby korz. z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publ. Jest ro najmniej ważne prawo w stosunku do konstytucji. To również przepisy wydawane przez wojewodę na pods. upoważnień zaw. w ustawach i obow. na terenie wojew.i rozp.porzadkowe(nakazy lub zakazy ustanowione przez wojewode) Normy prawne- NP to wynikająca z przepisów reguła postęp. wydana lub usankcjonowana przez państwo, zagwarantowana przymusem państwowym. Cechy: Ma char. ogólny i nie indywidualizuje osoby, na której ciąży wynikający z niej obowiązek. Każdy, kto znajdzie się w syt. opisanej przez normę, ma obowiązek zach. się tak jak norma nakazuje. Ma charakter dwustronny. Z każdej normy wynika dla jednej osoby obowiązek, a dla drugiej prawo, będące korelatem tego obowiązku. NP jest zagwarantowana przymusem państwowym, stosowanie się do niej nie jest więc zależne od zainteresowanych osób. Budowa NP:1) hipoteza ( każda norma prawna znajduje zastosowanie tylko w pewnej sytuacji ). 2) dyspozycja ( wskazuje obowiązujący - w danej sytuacji - sposób zachowania. Co należy zrobić, a co jest zabronione - o tym informuje właśnie dyspozycja. Jest kluczową częścią normy ). 3) sankcja, ( mówi jakie ujemne skutki pociągnie za sobą niezastosowanie się do dyspozycji ). W systemie prawnym wyst. dwa rodz. norm prawnych. Są to: a) normy bezwzględnie obowiązujące. b) normy względnie obowiązujące Stosunek prawny i jego elementy- Wśród tak pojmowanych stos. społ. wyodrębnia się grupa stosunków, ktore są ze społ. pkt. widzenia interesów państwa, ważne. Państwu nie jest obojętne, jak w pewnych przyp. ludzie będą wobec siebie postępowali. Chcąc ich skłonić do postęp. korzystnego dla siebie, państwo reguluje te stos. za pomocą norm prawnych. Takie stos. naz. stosunkami prawnymi. Stos. prawnym jest stos. społ. uregulowany przez prawo. Osoby lub grupy osób uczestniczące w stos. prawnym naz. się podmiotami albo stronami SP. W każdym stos. uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą SP jest to, że podmiot SP może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób. W każdym SP wyst. 5 elem: a) prawo podmiotowe b) obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu c) podmiot prawa d) podmiot obowiązku e) przedmiot stosunku prawnego.Prawo podmiotowe to przysługująca określonemu podmiotowi prawa możność domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się (oddania pieniędzy, udzielenia urlopu, wykonania zamówienia).Prawa podmiotowe wynikają z przepisów prawnych. Egzekwowanie praw podmiotowych może następować na drodze prawnej. Pojęcie i rodzaje praw podmiotowych- Prawo podm. jest jednym z podst. pojęć p. cywilnego i odgrywa w tej gałęzi prawa węzłową rolę.Prawem podmiotowym jest przyznana i zabezpieczona przez normy prawa cywilnego oraz wynikająca ze stosunku prawnego możność postępowania w określony sposób. PP zakreśla granice sfery możności działania uprawnionego. W tych granicach uprawniony może podejmować wszelkie działania.PP istnieje jednak, choćby żadne działanie nie zostało podjęte. Źródłem PP są normy prawne, ktore ustanawiają sferę możności postępowania i zakreślają jej granice. Każde PP ma oparcie w przepisach prawa cywilnego. PP występują tylko w ramach stosunku prawnego.PP jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do uprawnienia. W stosunku cywilnoprawnym występuje kilka uprawnień, mają one znacznie równorzędne lub nierównorzędne, Uprawnienia te razem wzięte tworzą PP.
ważny jest podział na: 1) PP bezwzględne 2) PP względne. PP bezwzględnymi są prawa podmiotowe skuteczne przeciwko każdej osobie. PP przysługujące tylko względem oznaczonej osoby jest prawem podmiotowym względnym. Do praw względnych należą wszystkie wierzytelności .Uprawnienie i roszczenie- UPRAWNIENIE jest to podst. Elem. Pr. podmiotowego ; określona wiązka uprawnień powiązanych funkcjonalnie, tworząc sferę możliwości postępowania w ramach określonego prawa podmiotowego, np. własność jako PP składa się ze szczególnych uprawnień korzystania (posiadania, używania, pobierania, pożytków). ROSZCZNIE jest to część prawa podmiotowego. 16. Pojęcie i rodzaje zdarzeń prawnych- Zdarzenia prawne dzielą się na zdarzenia i na działania. Różnica między nimi polega na tym, że pierwsze są niezależne, a drugie zależne od woli człowieka. Zdarzenia tworzą niewielką grupę ( śmierć człowieka, grad niszczący ubezpieczone zasiewy) i nie podlegają dalszemu podziałowi. Działania natomiast tworzą rozgałęziony system. Działania dzielą się na czyny i akty prawne. Czynami są takie zdarzenia, które zost. dokonane bez zamiaru wywołania skutków. Aktami prawnymi są zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych. Na przykład kupujący zawiera umowę ze sprzedawcą właśnie po to, by ten miał obowiązek przenieść na niego własność rzeczy za zapłatą ceny kupna. Czyny dzielą się z kolei na dozwolone i niedozwolone.Czynem niedozwolonym jest każdy czyn zabroniony przez prawo. Czynem dozwolonym jest natomiast czyn, którego prawo nie zabrania, łącząc z nim jednak określone skutki prawne. Akty prawne dzielą się na: czynności prawne, akty administracyjne oraz orzeczenia sądowe konstytutywne. Przestrzeganie i stos. prawa, etapy stos. prawa- Przest. prawa to takie postępowanie obywateli i organów państwowych, które jest zg. z obowiązującymi przepisami. Stos. prawa polega na posługiwaniu się przez organy państwowe przepisami prawnymi, które służą do podejmowania decyzji..Stos. prawa odbywa się w jednej z dwóch następujących form: 1) ustalenie istnienia między stronami stosunku prawnego i sprecyzowanie jego treści, 2) stworzenie między stronami nowego stosunku prawnego, etapy stos prawa: 1.ustalenie stanu faktycznego; 2.wyszukanie normy prawnej odnoszącej się do danego stanu; 2.wydanie decyzji; Pojęcie i rodzaje domniemań - Domniemania prawne są to przepisy prawne nakazujące uznawać w określonych warunkach określonego rodzaju fakty za prawnie ustalone. Wyróżnia się: domniemania prawne formalne: nakazują przyjmować, że ma lub miał miejsce określony fakt, dopóki nie zostanie wykazane, że ma lub miał miejsce fakt przeciwny (np. domniemanie, że dziecko urodziło się żywe) domniemania prawne materialne: polegają, na tym że na podstawie przepisu prawnego należy uznawać pewien poszukiwany fakt za ustalony, jeżeli został odpowiednio ustalony inny fakt (np.domniemanie pochodzenia od męża matki, jeżeli urodziło się w czasie trwania małżeństwa). Pojęcie i rodzaje wykładni prawa- Wykładnia, czyli interpretacja prawa jest to zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwej treści norm prawnych, zawartych w przepisach. Rodzaje wykładni ze wzg. na podmiot: 1.wykładnia autentyczna: tłumaczy wątpliwości powstające przy stosowaniu zarządzenia; 2.wykładnia legalna : obowiązuje powszechnie; 3.wykładnia sądowa: w trakcie postępowania sądowego; 4.wykładnia naukowa: przy zmianie przepisów; Rodzaje wykładni ze wzg. na metodę: 1. wykładnia gramatyczna: znaczenie słów; 2.wykładnia celowościowa: do czego ustawodawca zmierzał; 3.wykładnia systemowa: bada miejsce normy prawnej w systemie prawa; 4.wykładnia historyczna: ustalenie normy prawnej za pomocą materiałów historycznych; Rodzaje wykładni ze względu na wynik: 1.wykładnia rozszerzająca: szersze rozumienie normy; 2.wykładnia zwężająca: węższe rozumienie normy; 3.wykładnia stwierdzająca: wyniki się pokrywają ; Luki w prawie i metody ich wypełniania- We wszystkich niemal gałęziach prawa organy zajmujace się stos. prawa napotykają w swej działalności luki w systemie prawnym. Stanowi to oczywiście utrudnienie dla pracy organu. Luka jest to biała plama na pewnym odcinku prawa. Nie każdy brak przepisów można potraktować jako lukę. O luce w prawie mówimy w razie braku norm dla takiego stosunku społecznego, który powinien być uregulowany. Luki w prawie wypełnia się za pomocą analogii. Znane są dwa rodzaje analogii: a) analogia ustawy; (występuje wtedy, gdy do jakiegoś stanu faktycznego stosowane są normy prawne odnoszące się do innego, podobnego stanu. Podstawą stosowania analogii ustawy jest przekonanie, że skoro pewien stosunek społeczny został już uregulowany przez ustawodawcę, a stosunek będący przedmiotem oceny jest do niego zbliżony, to można przyjąć, iż ta sama racja, która przyświecała ustawodawcy przy unormowaniu prawnym danego stosunku prawdopodobnie skłoniłaby go do analogicznego potraktowania stosunku podobnego). b) analogia prawa: ( Istnieją luki w uregulowaniach prawnych dotyczących specyficznych spraw, które nie są podobne do żadnych innych unormowanych w ustawie. Nie jest tu możlie zastosowanie analogii ustawy. W takim przypadku sąd może oprzeć roztrzygnięcie sprawy na stworzonej prze siebie normie, wyprowadzonej z ogólnych zasad ustawodastwa. Stworzona norma nie ma charakteru trwałego i jest przeznaczona wyłącznie do roztrzygnięcia danej sprawy. Kolizja norm w czasie- O kolizji przepisów prawnych mówi się gdy stosunek prawny uregulowany jest więcej niż jednym przepisem (zespołem przepisów), które wzajemnie się wykluczają. Do kolizji przepisów prawnych w czasie dochodzi gdy stosunek prawny uregulowany jest odmiennie przez dwa lub więcej przepisy wydane w różnym czasie. Instrument, który usuwa kolizjie w czasie to przepisy przejściowe- ustalają, jak należy roztrzygać kolizje powstające w wskutek wejścia w życie danego aktu. Polega to najczęściej na wskazaniu przez p.p. tych aktów normatywnych, które tracą moc z chwilą wejścia w życie nowego aktu. Jednak nie zawsze akt normatywny zawiera przepis przejściowy, wówczas występuje kolizja. Kolizja między starymi i nowymi przepisami roztrzygana jest przez zasadę USTAWA PÓŹNIEJSZA UCHYLA WCZEŚNIEJSZĄ. Oznacza ona, że akt normatywny odnosi się jedynie do tych stosunków, które powstały już po jego wejściu w życie, czyli pod rządami aktu normatywnego. Kolizja norm w przestrzeni- to ta kolizja, do której dochodzi między przepisami obowiązującymi w różnych miejscach. Do kolizji może dojść: a) między przepisami obowiązującymi w różnych dzielnicach kraju; b) między przepisami obowiązującymi w różnych państwach; Do kolizji między przepisami dzielnicowymi może dojść tylko wtedy, gdy każda dzielnica państwa ma swoje prawo. Kolizje między ustawodawcami różnych państw są zjawiskiem naturalnym i nie da się go uniknąć. Trzeba natomiast dysponować środkami do ich rozstrzygania. Dziedziny prawa cywilnego i prawa rodzinnego reguluje prawo międzynarodowe prywatne. W dziedzinie prawa cywilnego i rodzinnego przestrzegane są np. następujące zasady:
1) w zakresie prawa osobowego stosowane są przepisy tego państwa, którego obywatelem jest dana osoba.; 2) w zakresie prawa rzeczowego stosuje się przepisy państwa na terenie, którego rzecz się znajduje; 3) w zakresie oceny umów i innych aktów prawnych oraz oceny ich formy prawnej właściwie są przepisy tego państwa, na terytorium którego miało miejsce zawarcia umowy; Sejm - skład, organy, kompetencje- Sejm jest jednym z dwóch organów ustawodawczych. Jest organem przedstawicielskim, gdyż pochodzi z bezpośrednich wyborów. Reprezentuje - podobnie jak - Prezydent i Senat - suwerenne prawa narodu, przekazane mu akt wyboru. Sejm jest głównym ośrodkiem procesu tworzenia prawa Sejm decyduje lub współdecyduje o powoływaniu podstawowych organów oraz obsadzaniu niektórych urzędów i stanowisk państwowych. W wypadkach określonych w przepisach konstytucyjnych Sejm i Senat, obradujące wspólnie, tworzą Zgromadzenie Narodowe. Sejm jest wybierany na 4-letnią kadencję. Składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym. Sejm obraduje na posiedzeniach. S. wybiera ze swego grona marszałka, który kieruje pracami S.oraz sprawuje inne funkcje publiczne, a także inne organy.Obrady Sejmu są jawne. Uchwalanie ustawy i podejmowanie innych uchwał jest możliwe, gdy w posiedzeniu bierze udział co najmniej połowa ogólnej liczby posłów(quorum). Jednym z ważnych zadań Sejmu jest uchwalenie budżetu państwa. Poseł ma dwa szczególne prawne przywileje, ściśle ze sobą związane: nietykalność i immunitet.Nietykalność polega na tym, że poseł nie może być aresztowany ani zatrzymany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem zatrzymania posła na gorącym uczynku przestępstwa. Immunitet poselski oznacza, że przeciwko posłowi bez zgody Sejmu nie może być prowadzone postępowanie karne Organami Sejmu są: 1) marszałek Sejmu; ( Marszałek kieruje pracami Sejmu, a w szczególności stoi na straży praw i godności Sejmu, czuwa nad tokiem prac Sejmu i jego organów, reprezentuje Sejm, przewodnic...
Krzysztofbhp