KINEZYTERAPIA 11
Uczenie się i nauczanie czynności ruchowych
TEORIE UCZENIA SIĘ CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
¢ Teoria Conolly’ego – nabywanie częściowych umiejętności tzw. „podsprawności”, które później wbudowywane są w bardziej ogólny program ruchowy, stanowiący zestaw tych podsprawności.
Od czynności prostych do bardziej złożonych.
¢ Teoria Pigeta bądź Poopera –nauka na zasadzie prób i błędów – ćwiczenie czyni mistrza.
Powtarzanie czynności eliminuje błędy a także utrwala nabytą czynność.
METODY NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
Podział metod pod względem dzielenia czynności:
metoda syntetyczna – ruch uczony od razu w całości
metoda analityczna – ruch podzielony na części, opanowywanie kolejnych fragmentów ruchu
metoda analityczno-syntetyczna – kombinacja między metodą syntetyczną a analityczną
Podział z uwzględnieniem zaangażowania ćwiczącego:
metody kreatywne, twórcze – poszukiwanie sposobu rozwiązania problemu ruchowego – stosowane na etapie adaptacyjnym w procesie leczenia rehabilitacyjnego
metody proaktywne, usamodzielniające – główny cel zwiększenie efektywności kształcenia ruchowego poprzez zaktywizowanie ćwiczącego, zadania są częściowo określone przez terapeutę (metody zabawowe, bezpośredniej celowości ruchu, programowanego usprawniania się) – stosowane w późniejszym okresie rehabilitacji w celu uatrakcyjnienia zajęć
metody odtwórcze, reproduktywne – zadania są ściśle określone przez nauczyciela, fizjoterapeutę. Wielokrotne powtarzanie pokazanego lub opisanego przez terapeutę wzorca ruchu – stosowane na początku terapii z pacjentem
PROCES KSZTAŁCENIA UMIEJĘTNOŚCI RUCHOWYCH
Etapy procesu:
3. Ordynacja – dobór odpowiednich środków terapeutycznych aby uzyskać założone cele
METODYKA NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
3. Zadania:
Zasady nieszkodzenia - ważna znajomość przeciwwskazań do określonych zabiegów oraz dokładna metodyka wykonywania ćwiczeń
Zasada wczesności – kontrola przebiegu rozwoju choroby oraz ingerencja w przypadku zaistnienia nieprawidłowości, zapobieganie powstawaniu niekorzystnych zmian
Zasada kompleksowości – wszechstronne oddziaływanie na pacjenta (także na sferę psychiczną), łączenie różnych sposobów oddziaływania
Zasada systematyczności – zwana także zasadą ciągłości, przerwy w ćwiczeniach niosą za sobą negatywne skutki np. niekorzystne kompensacje
Zasada podmiotowego traktowania osoby usprawnianej oraz zasada świadomego i aktywnego udziału pacjentów – obie te zasady określają pożądane postawy osób biorących udział w procesie.
Zasada dostępności (przystępności) - dostosowanie trudności zadań do aktualnego poziomu motorycznego, sprawności i wydolności pacjenta, stopniowanie w trakcie terapii
Zasada poglądowości – działania zmierzające wyrobienia odpowiednich wyobrażeń ruchowych, wykorzystuje się często pomoce w postaci luster i urządzeń typu biofeedback.
Zasada kolektywności – konieczność przeprowadzania ćwiczeń zbiorowych, jeżeli jest to możliwe; motywacja pacjenta do ćwiczeń w ramach współzawodnictwa oraz spełnienie zasady poglądowości – obserwacja współćwiczących
Zasada trwałości – odnosi się do wcześniejszych zasad - kompleksowości i ciągłości. Postępowanie z pacjentem musi przynieś utrwalenie uzyskanych umiejętności
Zasada współpracy z otoczeniem – od najbliższych osób niepełnosprawnych zależy stosunek pacjenta do ćwiczeń. Niekorzystna jest nadopiekuńczość oraz nadmierne oczekiwania wobec rehabilitowanych osób
Zasada indywidualizacji – reguluje prawie wszystkie powyższe zasady, oznacza indywidualne podejście do pacjenta (lub grupy) – biorąc pod uwagę potrzeby, możliwości i postępy
Czynniki czasowe – określają czas trwania zajęć, ich częstotliwość w ciągu dnia, tygodnia. To również podział czasu przeznaczonego na ćwiczenia na część wstępną, główną i końcową
Czynniki przestrzenne – dotyczą miejsca wykonywanych ćwiczeń: sale gimnastyczne, pływalnie, łóżko chorego, gabinety ćwiczeń indywidualnych itp..
Czynniki organizacyjne – organizacja zadań wykonywanych przez ćwiczących:
¢ forma frontalna – wszystkie osoby ćwiczące wykonują to samo i tak samo zadanie
¢ forma grupowa – ćwiczący podzieleni są na grupy o różnym stopniu sprawności, każda grupa wykonuje inne zadanie (o różnej trudności)
¢ forma grupowo-frontalna – również istniej podział na grupy, przy czym organizacja ćwiczeń ma charakter stacyjny – każdy będzie wykonywał te same zadania
¢ forma indywidualna – każdy ćwiczący ma do wykonania odrębne zadanie
¢ forma grupowo-indywidualna – ćwiczący realizują identyczne zadania, przy czym niektóre zadania realizowane są w trybie indywidualnym
BUDOWA JEDNOSTKI ĆWICZENIOWEJ
¢ Podstawową formą organizacyjną prowadzenia różnorodnych ćwiczeń jest „jednostka lekcyjna” trwająca 45 minut. W niektórych sytuacjach czas ten może zostać skrócony bądź wydłużony. W fizjoterapii ok.. 30 min
¢ Każda jednostka ćwiczeniowa składa się z 3 części:
Wstępnej – część organizacyjna, rozgrzewka
Główna – realizacja celu zajęć, poprzez dobranie odpowiednich ćwiczeń
Końcowa – ćwiczenia rozluźniające i oddechowe –cel ustabilizowanie tętna, redukcja produktów przemiany materii nagromadzonych w mięśniach
ZASADY BUDOWY JEDNOSTKI LEKCYJNEJ
Zasada wszechstronności – zapewnienie podopiecznym wszechstronnego rozwoju psychmotorycznego. Pacjent na oddziale wymaga kompleksowej rehabilitacji, a nie tylko leczenia dysfunkcji z znalazł się w szpitalu
Zasada zmienności pracy – umiejętny dobór ćwiczeń oraz ułożenie ich w odpowiedniej kolejności. Bezpośrednio po sobie nie powinny następować ćwiczenia kształtujące tę samą cechę motoryczną lub grupę mięśniową. Powinno zachodzić przeplatanie:
¢ ćwiczeń statycznych dynamicznymi,
¢ ćwiczeń w miejscu z aktywnością zmuszającą do przemieszczenia się,
¢ ćwiczeń trudnych (nowych) łatwymi do wykonania,
¢ ćwiczeń wymagających koncentracji ruchami zautomatyzowanymi
W fizjoterapii zasada zmienności pracy może być trudna do spełnienia, ponieważ w terapii należy się skupić głównie nad cechą motoryczną lub grupą mięśniową, która jest słaba. Dlatego też, aby zbliżyć się do tej zasady zaleca się dobór różnych pozycji i przeplatanie ćwiczeń „innymi” np.oddechowymi.
Zasada stopniowego natężenia wysiłku – przy doborze ćwiczeń oraz prowadzeniu zajęć powinno uwzględniać wiek osób ćwiczących.
Ogólnie natężenie wysiłku powinno wzrastać od początku i w ¾ czasu trwania zajęć osiągnąć maksimum, a następnie się obniżać.
Sterując wysiłkiem zwracamy uwagę np. na :
Liczbę powtórzeń
Wielkość obciążenia bądź odciążenia
Pozycję
UWAGI PRAKTYCZNE DO WYKORZYSTANIA PODCZAS PROWADZENIA ĆWICZEŃ
¢ Stworzyć w miarę możliwości jednorodną grupę ćwiczących
¢ Podczas nauczania nowych zadań ruchowych jasno opisać i poprawnie zademonstrować każde ćwiczenie
¢ Optymalnie dostosować stopień trudności ćwiczeń do możliwości funkcjolanych ćwiczących
¢ Nie rozpoczynać zajęć od ćwiczeń statycznych
¢ Nie zaczynać ćwiczeń o bardzo dużej intensywności i dużym stopniu trudności
¢ Ćwiczenia statyczne przeplatać dynamicznymi
¢ Unikać ćwiczeń jednostronnie obciążających układ ruchu
¢ Nie koncentrować się wyłącznie na jednym odcinku ciała
¢ W sposób przemyślany zmieniać pozycje wyjściowe do ćwiczeń
¢ Unikać lokalnego zmęczenia ćwiczeń (ćwiczyć przeciwstawne grupy mięśniowe oraz wplatać ćwiczenia rozluźniające)
¢ Zawsze korygować błędy ćwiczących
¢ W razie małej skuteczności tego typu korekcji wprowadzać ułatwienia, bądź zupełnie z nich zrezygnować
¢ Uatrakcyjniać zajęcia
¢ Nie kończyć gwałtownie ćwiczeń ( w fazie głównej)
Tsuyka