Skamienia³ooeci oeladowe w ordowiku strefy Koszalin–Chojnice—nowe dane.pdf

Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 12, 2004

Skamienia³oœci œladowe w ordowiku strefy Koszalin–Chojnice — nowe dane

Teresa Podhalañska*

Trace fossils in the Ordovician of the Koszalin–Chojnice area (NW Poland) — new data. Prz. Geol., 52: 1166–1170.

Summary:Amoderately rich trace fossil assemblage in the Ordovician rocks of the Koszalin–Chojnice area (NW Poland) has been

recovered for the first time. Previously the only evidence of trace fossils was represented by the clusters of small cylindrical pellets

assigned to the Tomaculum problematicum (Groom). The newly discovered trace fossils occur in greyish-brown and greyish-green

claystone and silty claystone of Llanvirnian to Lower Caradocian (teretiusculus — multidens zones). The most diverse and

well-preserved trace fossils have been found in the Skibno 1 profile. They are known also from the other deep boreholes: Jamno IG 2,

Miastko 1, Polskie £¹ki IG 1 and Chojnice 5. The ichnofossil association is represented mainly by fodinichnia of the deposit feeders:

Planolites isp. and Chondrites isp. In the multidens zone of the Skibno 1 profile, domichnia of suspension feeders: ? Cylindrichnus isp.,

? Bergaueria isp. and Palaeophycus isp. appear. Ordovician ichnofossils from deep boreholes of the Koszalin–Chojnice area differ

from the Nereites ichnofacies which has been identified on the Rügen Island (Germany). The intervals with trace fossils define the lev-

els of better oxygenation and the presence of domichnia of suspension feeders in the upper part of the Lower Caradocian — a new feed-

ing resources in a more agitated and probably shallower environment.

Key words: Trace fossils, depositional environment, Ordovician, Koszalin–Chojnice area, Poland

Osady ordowiku w strefie Koszalin–Chojnice zosta³y

rozpoznane w koñcu lat szeœædziesi¹tych i pierwszej

po³owie lat siedemdziesi¹tych w profilach kilkunastu wier-

ceñ. S¹ to m.in. otwory : Jamno IG 1, Jamno IG 2, Skibno

1, Koœciernica 1, Brda 2, Brda 3, Nowa Wieœ 1, Miastko 1,

Nowa Karczma 1, Chojnice 5 oraz odwiercony w okresie

póŸniejszym profil Polskie £¹ki IG 1. Prowadzone w ostat-

nim czasie badania biostratygraficzne i sedymentologiczne

osadów starszego paleozoiku pozwoli³y rozpoznaæ po raz

pierwszy skamienia³oœci œladowe w profilach Jamno IG 2,

Skibno 1, Chojnice 5 oraz Polskie £¹ki IG 1 (ryc. 1).

Stopieñ rdzeniowania osadów ordowiku w wiêkszoœci

profilów by³ niski i co siê z tym wi¹¿e równie¿ ich doku-

mentacja jest fragmentaryczna. W ¿adnym z otworów osa-

dy ordowickie nie zosta³y przewiercone. Wystêpuj¹ tu

silnie zaburzone tektonicznie, o zmiennych upadach ska³y

o mi¹¿szoœci od kilku do ok. 1000 m, przykryte przez osa-

dy dewonu lub cechsztynu. Reprezentuj¹ one czêœæ profilu

obejmuj¹c¹ utwory lanwirnu–karadoku.

Osady ordowiku wystêpuj¹ jako drobnoziarniste osady

klastyczne: i³owce, i³owce mu³owcowe i mu³owce, miej-

scami wapniste (zawieraj¹ce wk³adki tufitów), nielamino-

wane lub wykazuj¹ce delikatn¹ laminacjê poziom¹.

Niewielki udzia³ frakcji piaszczystej w osadach ordowiku

œwiadczy o niewielkim znaczeniu erozji w obszarach

Ÿród³owych lub o znacznym od nich oddaleniu.

Najstarsze osady ordowiku w strefie Koszalin–Chojni-

ce s¹ reprezentowane przez szare i ciemnoszare osady

mu³owcowo-ilaste wy¿szego lanwirnu i zosta³y napotkane

w wierceniach Skibno 1, Karsina 1 i Miastko 1. Fragmenty

profilu osadów karadoku zosta³y natomiast rozpoznane w

kilkunastu otworach wiertniczych omawianej strefy.

Stwierdzono w nich doœæ monotonn¹ seriê osadów

mu³owcowo-ilastych szarych, ciemnoszarych i szarozie-

lonkawych z nielicznymi wk³adkami piaszczystymi, dolo-

mitycznymi i syderytycznymi. W niektórych profilach

(Brda 3 oraz Nowa Wieœ 1) wystêpuj¹ wk³adki osadów

piroklastycznych — tufitów. W profilu Polskie £¹ki IG 1,

znajduj¹cym siê w po³udniowo-wschodniej czêœci obszaru

osady ordowiku wystêpuj¹ pod dewonem na g³êbokoœci od

4297,5 do 4427,0 m i s¹ reprezentowane przez monotonn¹

seriê i³owców, i³owców mu³owcowych i mu³owców kara-

doku. W obrêbie tych osadów w karadoku œrodkowym

wystêpuj¹ cienkie laminy drobnoziarnistego piaskowca

kwarcowego z biotytem. Obecnoœæ powierzchni erozyj-

nych wskazuje na dzia³alnoœæ pr¹dów dennych. Osady naj-

wy¿szego ordowiku–aszgilu nie zosta³y napotkane w

¿adnym z wierceñ w strefie Koszalin–Chojnice. Mo¿na

jedynie przypuszczaæ, i¿ s¹ one podobne do nieudokumen-

towanych paleontologicznie, a przypuszczalnie górno-

ordowickich osadów ilasto–mu³owcowych w otworze

Toruñ 1 (Tomczyk, 1980).

Osady facji ilastej ordowiku stanowi¹ produkt sedy-

mentacji hemipelagicznej i wykazuj¹ zmienne barwy od

czarnej, poprzez szar¹, zielonkaw¹, br¹zow¹ niekiedy

pstr¹, odzwierciedlaj¹c w ten sposób pierwotny stopieñ

natlenienia wód w strefie dennej oraz osadów poni¿ej dna,

zawartoœæ i charakter przemian substancji organicznej oraz

tempo sedymentacji (Taylor i in., 2003).

Biostratygrafia osadów ordowiku jest oparta na grapto-

litach, które s¹ tu doœæ dobrze zachowane, chocia¿ nielicz-

ne. W niektórych interwa³ach licznie wystêpuj¹

mikroskamienia³oœci: chitinozoa i akritarchy. Osady ordo-

wiku strefy Koszalin–Chojnice by³y przedmiotem opraco-

wañ stratygraficznych m.in. Bednarczyka (1974),

Modliñskiego (1968, 1987), Tomczyka (1987). Na podsta-

wie graptolitów Bednarczyk (1974) wyodrêbni³ dwa lokal-

ne poziomy zespo³owe: Glyptograptus teretiusculus —

Orthograptus acutus i Climacograptus bicornis — Ortho-

graptus truncatus . Zgodnie ze standardowym podzia³em

brytyjskim (Fortey i in., 1995) mo¿na je korelowaæ z

poziomami Hustedograptus teretiusculus , Diplograptus

multidens oraz doln¹ czêœci¹ poziomu Dicranograptus

clingani . Pierwszy z wydzielonych przez Bednarczyka

(......) poziomów obejmowa³by najwy¿szy lanwirn–najni¿-

szy karadok, drugi zaœ pozosta³¹ czêœæ dolnego karadoku.

Wiek ten potwierdzaj¹ równie¿ wyniki badañ mikroska-

mienia³oœci (chitinozoa i akritarchy) (Bednarczyk i in.,

1999; Szczepanik, 2000; Wrona i in., 2001; Samuelsson i

in., 2002; Stempieñ-Sa³ek, inf. ustna).

*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4,

00-975 Warszawa

1166

Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 12, 2004

Ryc. 1. Lokalizacja

profilów w obrêbie

strefy Kosza-

lin–Chojnice, w

których zosta³y

znalezione skamie-

nia³oœci œladowe w

osadach ordowiku

Fig. 1. Location of

the boreholes in the

Koszalin–Chojnice

area that yielded

Ordovician trace

fossils

Zespo³y skamienia³oœci œladowych

C K I E

Obecnoœæ urozmaiconego ichnotak-

sonomicznie zespo³u skamienia³oœci

œladowych w strefie Koszalin–Chojnice

zosta³a stwierdzona po raz pierwszy.

Wczeœniejsze badania (Bednarczyk,

1974; Wrona i in., 2001) nie wskazy-

wa³y na wystêpowanie na Pomorzu œla-

dów dzia³alnoœci nieszkieletowych

organizmów bentonicznych, innych ni¿

Tomaculum problematicum (Groom),

znanych te¿ jako Alcyonidiopsis phar-

maceus (Richter i Richter).

Najbogatszy i doœæ dobrze zachowa-

ny zespó³ skamienia³oœci œladowych, w

którym zmiany sk³adu daj¹ siê przeœle-

dziæ w profilu pionowym, wystêpuje w

profilu Skibno 1 (ryc. 2). Wiêksza fre-

WARSZAWA

Jamno IG2

Skibno 1

GDAÑSK

KOSZALIN

Miastko 1

Chojnice 5

Polskie £¹ki IG1

BYDGOSZCZ

strefa Koszalin-Chojnice

Koszalin-Chojnice area

100km

Najd³u¿szy odcinek ordowiku o mi¹¿szoœci

pozornej ok. 1000 m nawiercono bezpoœrednio

pod cechsztynem na g³êbokoœci 1726,5–2807,0 m

w profilu Skibno 1 znajduj¹cym siê w pó³nocnej

czêœci strefy Koszalin–Chojnice. W dolnej

czêœci tego profilu, jak równie¿ w profilu Miast-

ko 1, udokumentowano obecnoœæ najstarszych

osadów ordowiku znanych w strefie Kosza-

lin–Chojnice. Rewizja zespo³ów graptolito-

wych potwierdzi³a obecnoœæ poziomów:

teretiusculus, gracilis i multidens dokumen-

tuj¹cych póŸnolanwirnsko–wczesnokaradocki

wiek osadów.

Nowe dane dotycz¹ce biostratygrafii ordo-

wiku strefy Koszalin–Chojnice pochodz¹ z

wykonanego w 1992 r. profilu Polskie £¹ki IG 1.

Graptolity wystêpuj¹ tu tylko na g³êbokoœci

4323,0–4334,0 m w obrêbie facji nielaminowa-

nych lub bardzo s³abo laminowanych i³owców i

i³owców mu³owcowych. Oznaczono tu

Diplograptus molestus Thorslund, fragmenty rabdo-

zomów Normalograptus sp. oraz Dicranograptus

sp. dokumentuj¹ce obecnoœæ osadów wy¿szej

czêœci karadoku.

W osadach ilastych i ilasto-mu³owcowych

ordowiku zosta³a stwierdzona obecnoœæ doœæ

zró¿nicowanej ichnocenozy.

PERM

1727

i³owiec i i³owiec

mu³owcowy, ciemnoszary

claystone and silty

claystone, dark-grey

1800

i³owiec i i³owiec

mu³owcowy, szarozielony

claystone and silty

claystone, greyish-green

1900

i³owiec i i³owiec

mu³owcowy, br¹zowo-szary

claystone and silty

claystone, greyish-brown

2000

i³owiec i i³owiec mu³owcowy,

wiœniowo-br¹zowy (pstry)

claystone and silty

claystone, reddish-brown

2100

mu³owiec

siltstone

2200

dolomit

dolomite

bentonit

bentonite

2300

rdzeniowane odcinki profilu

cored intervals

2400

próbki zawieraj¹ce

skamienia³oœci œladowe

samples with trace fossils

Planolites isp.

2500

Palaeophycus isp.

Ryc. 2. Profil utworów ordowiku oraz wystê-

powanie skamienia³oœci œladowych w otwo-

rze Skibno 1

Fig. 2. Lithology and trace fossils distribution

in the Skibno 1 profile

2600

Chondrites isp.1

Chondrites isp.2

2700

Cylindrichnus

isp.

Bergaueria

isp.

2800

Tomaculum problematicum

1167

Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 12, 2004

kwencja œladów w tym profilu mo¿e byæ zwi¹zana z lep-

szym ni¿ w innych profilach rdzeniowaniem i wy¿szym

potencja³em zachowania siê ich w stanie kopalnym. Poje-

dyncze œlady aktywnoœci ¿yciowej organizmów bentonicz-

nych, najczêœciej w formie wype³nieñ jamek i kana³ów,

znaleziono równie¿ w lanwirnie i karadoku w profilach

Chojnice 5, Jamno IG 2 oraz Polskie £¹ki IG 1 i Miastko 1

(Podhalañska, 2004).

Ju¿ klasyczne opracowania Seilachera (1953, 1960,

1977) dowodz¹, ¿e ichnoskamienia³oœci, jako struktury

autochtoniczne, maj¹ du¿e znaczenie przy interpretacjach

paleoekologicznych i paleofacjalnych. Obecnoœæ i sk³ad

taksonomiczny œladotwórców jest zale¿na zarówno od

czynników biotycznych, jak i abiotycznych, przy czym do

najbardziej istotnych nale¿¹: charakter osadu, obecnoœæ

tlenu w strefie dennej, energia œrodowiska, dostêpnoœæ

po¿ywienia, konkurencyjnoœæ miêdzy œladotwórcami i

innymi sk³adnikami biocenozy (Crimes, 1970; Rhoads,

1975; Ekdale & Mason, 1988; Gaiilard, 1991; Leszczyñski

& Uchman, 1993; Paczeœna, 1996, 2001). Na ogó³ uwa¿a

siê, ¿e obecnoœæ skamienia³oœci œladowych œwiadczy o

obecnoœci przynajmniej minimalnej iloœci tlenu w strefie

dennej. W przypadku basenów anoksycznych osady wzbo-

gacone w skamienia³oœci œladowe wskazuj¹ na obecnoœæ

interwa³ów dysoksycznych. Ich obecnoœæ jest dowodem

natlenienia wód dennych oraz górnej czêœci osadu denne-

go, nawet w przypadku, gdy ciemny jego kolor i inne cechy

wskazuj¹ na warunki euksyniczne. Masowe wystêpowanie

skamienia³oœci œladowych œwiadczy przede wszystkim o

niskiej energii œrodowiska i powolnej sedymentacji. W

przypadku sedymentacji hemipelagicznej, barwa osadu

oraz sk³ad ichnocenozy s¹ zale¿ne g³ównie od iloœci sub-

stancji organicznej i tempa sedymentacji (Taylor i in.,

2003).

Badania œladów organicznych w Polsce zarówno œla-

dów trylobitów, jak te¿ innych organizmów dotyczy³y

g³ównie ska³ kambryjskich Gór Œwiêtokrzyskich (Rad-

wañski & Roniewicz, 1963; Or³owski, 1989, 1992;

Or³owski & ¯yliñska, 1996, 2002) oraz platformy wschod-

nioeuropejskiej (Paczeœna, 1996, 2001). Klasyczne opra-

cowanie œladów organicznych fliszu karpackiego

(Ksi¹¿kiewicz, 1977) s¹ kontynuowane obecnie przez

Leszczyñskiego (1996, 2004) oraz Uchmana (1995, 2003).

W profilu Skibno 1 skamienia³oœci œladowe wystêpuj¹

g³ównie w i³owcach i i³owcach mu³owcowych, nielamino-

wanych barwy szarozielonej oraz br¹zowoszarej. Jedynie

koprolity Tomaculum problematicum (Groom) wystêpuj¹

równie¿ w i³owcach ciemnoszarych (por. ryc. 2).

Asocjacja skamienia³oœci œladowych górnego lanwirnu

jest reprezentowana g³ównie przez fodinichnia (jamki

¿erowiskowo-mieszkalne) osado¿erców: Planolites isp., i

Chondrites isp. 1 oraz Chondrites isp. 2. Obok Tomaculum

problematicum (Groom) zosta³y one znalezione w

i³owcach szarozielonych, na g³êbokoœci 2386,4–2391,2 m

(ryc. 2, ryc. 3: 4 i 7 ). W tym interwale nie wystêpuj¹ jamki

mieszkalne organizmów filtruj¹cych pokarm z zawiesiny.

W wy¿szej czêœci profilu ordowiku w poziomie grapto-

litowym multidens pojawiaj¹ siê pojedyncze domichnia

(jamki mieszkalne) filtratorów, czyli infauny osiad³ej,

¿ywi¹cej siê pokarmem z zawiesiny, która preferuje

p³ytsze i bardziej energetyczne œrodowiska. W br¹zowo-

szarych i³owcach poziomu multidens stwierdzono obec-

noœæ du¿ych form cylindrycznych: 3 dobrze zachowane

okazy ? Cylindrichnus isp. (ryc. 3: 2 ) i dwa okazy? Ber-

gaueria isp. (ryc. 3: 3 ) wystêpuj¹cych razem z niezale¿ny-

mi od facji Planolites beverleyensis (Billings) (ryc. 3: 1b ),

Planolites montanus Richter (ryc. 3: 6a ) oraz Tomaculum

problematicum (Groom). W najwy¿szej czêœci profilu w

br¹zowo-wiœniowych (pstrych) i³owcach rozpoznano nie-

liczne domichnia filtratora, nale¿¹ce do ichnorodzaju

Palaeophycus (ryc. 3: 1a ) obok przedstawicieli ichno-

rodzaju Planolites, wskazuj¹ce na stosunkowo p³ytk¹

przeróbkê osadu przez organizmy œladotwórcze oraz du¿e

i dobrze zachowane grudki fekalne Tomaculum pro-

blematicum (Groom) (ryc. 3: 8 ). Nie wystêpuj¹ tu natomiast,

fodinichnia Chondrites isp. charakterystyczne dla stref z du¿ym

deficytem tlenowym (Ekdale & Mason, 1988).

Zaobserwowana zmiennoœæ sk³adu ichnocenozy w

obrêbie profilu mo¿e wskazywaæ na stopniow¹ zmianê

warunków œrodowiskowych na lepiej natlenione oraz

wystêpowanie w poziomie multidens dolnego karadoku

interwa³ów wysokoenergetycznych, lepiej natlenionych i

byæ mo¿e nawet bardziej p³ytkowodnych.

Nieliczne formy reprezentuj¹ce jamki mieszkalne

(domichnia) filtratorów wystêpuj¹ równie¿ w karadoku

profilu Chojnice 5 oraz Jamno IG 2. W profilu Polskie £¹ki

IG 1 skamienia³oœci œladowe Planolites isp. du¿ych mobil-

nych osado¿erców s¹ zwi¹zane z facj¹ ciemnoszarych

homogenicznych i³owców i wskazuj¹ na doœæ g³êbok¹

penetracjê osadu.

Porównanie z innymi zespo³ami skamienia³oœci

œladowych ordowiku

Skamienia³oœci œladowe lanwirnu i dolnego karadoku

zosta³y opisane wczeœniej z obszaru Rugii (Zagora, 1997).

W osadach ordowiku profilu Rügen 5, interpretowanych

jako dystalne turbidyty powsta³e w g³êbszej czêœci strefy

batialnej, na sp¹gowych powierzchniach warstw

piaskowcowych fliszu stwierdzono wystêpowanie ichnofa-

cji Nereites z typowymi formami, zdominowanymi przez

œlady ¿erowania pozostawione przez organizmy mu³o¿er-

ne, które czêsto meandruj¹c w sposób planowy, penetro-

wa³y osad w poszukiwaniu pokarmu (tzw. graphoglyptids ).

Podobne meandruj¹ce formy znane z fliszu polskich Kar-

pat (Leszczyñski & Seilacher, 1991), czy te¿ z ordowiku

Skiddaw Group, z Lake District w Anglii (Orr, 1996) nie s¹

znane w zespole skamienia³oœci œladowych strefy Kosza-

lin–Chojnice. Nie wystêpuje tu te¿ typowy dla ordowiku

Rugii g³êbokowodny Glockerichnus isp. Powszechnie

wystêpuj¹ce i ma³o zale¿ne od facji ichnorodzaje Planoli-

tes oraz Chondrites s¹ znane w ka¿dym z tych obszarów. W

profilach ordowiku Rugii nie wystêpuj¹ natomiast Cylin-

drichnus isp. i Bergaueria isp.

W porównaniu z ichnofacj¹ Skolithos i Cruziana, opi-

san¹ w deltowych osadach kambro–ordowiku norweskich

kaledonidów (Knaust, 2004), zespó³ ichnoskamienia³oœci

Pomorza charakteryzuje siê mniejszym urozmaiceniem i

przewag¹ niezale¿nych od facji ichnorodzajów: Planolites

i Chondrites oraz brakiem œladów pochodzenia trylobito-

wego.

Zespó³ œladów, wystêpuj¹cy w osadach ordowiku

Pomorza, wykazuje natomiast kilka wspólnych form z

przedstawicielami ichnocenozy, znanej z osadów ilasto-

1168

Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 12, 2004

5mm

Ryc. 3. Skamienia³oœci œladowe w osadach ordowiku profilu Skibno 1; 1a — Palaeophycus isp., b — Planolites beverleyensis (Bil-

lings), g³êb. 1748 m, 2 — Jamka mieszkalna? Cylindrichnus isp. z zaznaczaj¹ca siê wielowarstwow¹ otoczk¹ (strza³ka), g³êb. 1840,0

m;3—? Bergaueria isp., g³êb. 1840,0 m; 4 — zespó³ skamienia³oœci œladowych Chondrites — Planolites w szarozielonych i³owcach,

g³êb. 2388,0 m, a — Chondrites isp. 1, b — Planolites isp.; 5 — zespó³ skamienia³oœci œladowych Chondrites — Planolites w szarozie-

lonych i³owcach, g³êb. 2388,0 m, a — Chondrites isp. 2, b — Planolites isp.; 6 — zespó³ skamienia³oœci œladowych Planolites — Pala-

eophycus w i³owcach mu³owcowych, wiœniowo-br¹zowych, g³êb. 1748,0 m, a — Planolites montanus Richter, b — Palaeophycus

isp.; 7 — zespó³ zdominowany przez formy: a — Planolites isp. g³êboko penetruj¹cy osad (strza³kami zaznaczono dwa koñce tej

samej formy), b — Chondrites isp. 1 oraz c — Chondrites isp. 2 (powiêkszenie w ramce), g³êb. 2388,0 m; 8 — Tomaculum problema-

ticum (Groom) (grudki fekalne), g³êb. 1734,0 m; 9 — Planolites isp. g³êb. 1840,0 m; skala 5 mm

Fig. 3. Trace fossils in the Ordovician of the Skibno 1 profile; 1a — Palaeophycus isp., b — Planolites beverleyensis (Billings), depth

— 1748 m, 2 — Dwelling burrow of ? Cylindrichnus isp. surrounded by very fine layers (arrow), depth 1840.0 m;3—? Bergaueria

isp., depth 1840.0 m; 4 — Chondrites — Planolites assemblage in greyish-green claystone, depth 2388.0 m, a — Chondrites isp. 1, b

— Planolites isp.; 5 — Chondrites - Planolites assemblage in greyish-green claystone, depth 2388.0 m, a — Chondrites isp. 2, Planoli-

tes isp.; 6 — Planolites - Palaeophycus assemblage in reddish-brown silty claystone, depth 1748.0 m, a — Planolites montanus Richter,

b— Palaeophycus isp.; 7a — Planolites isp. deeply penetrating the sediment (arrows point to two parts of the same specimen), b —

Chondrites isp. 1, c — Chondrites isp. 2 (the same in a frame), depth 2388.0 m; 8 — Tomaculum problematicum (Groom) (phaecal pel-

lets), depth 1734.0 m; 9 — Planolites isp., depth 1840.0 m; scale bar 5 mm

1169

Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 12, 2004

mu³owcowych g³êbszych partii basenu dolnego ordowiku

obszaru Czech, stanowi¹cego prawdopodobnie w tym cza-

sie oddzielny kontynent Peruniki (Mikulaš, 1994, 1998).

MODLIÑSKI Z. 1968 — Ordowik na Pomorzu Zachodnim. Kwart.

Geol., 12: 488–492.

MODLIÑSKI Z. 1987 — Rozwój osadów ordowiku na Pomorzu i

przyleg³ym akwenie Ba³tyku. Kwart. Geol., 32: 565 –576.

OR£OWSKI S. 1989 — Trace fossils in the Lower Cambrian sequence

in the Œwiêtokrzyskie Mountains, Central Poland. Acta Paleontologica

Pol., 34: 211–231.

OR£OWSKI S. 1992 — Trilobite trace fossils and their stratigraphical

significance in the Cambrian sequence in of the Holy Cross Mountains,

Poland. Geol. Journ., 27: 15–34.

OR£OWSKI S. & ¯YLIÑSKA A. 1996 — Non-arthropod burrows

from the Middle and Late Cambrian sequence of the Holy Cross Moun-

tains, Poland. Acta Paleontologica Pol., 41: 385–409.

OR£OWSKI S. & ¯YLIÑSKA A. 2002 — Lower Cambrian trace fos-

sils from the Holy Cross Mountains, Poland. Geol. Quart. 46: 135–146.

ORR P. J. 1996 — The ichnofauna of the Skiddaw Group (early

Ordovician) of the Lake District, England. Geological Magazine, 133:

193–216.

PACZEŒNA J. 1996 — The Vendian and Cambrian ichnocoenoses

from the Polish part of the East European Platform. Pr. Pañstw. Inst.

Geol., 152: 1–77.

PACZEŒNA J. 2001 — Zastosowania skamienia³oœci œladowych w

analizie facjalnej i wysokorozdzielczej stratygrafii sekwencji —

przyk³ad z kambru polskiej czêœci kratonu wschodnioeuropejskiego.

Prz. Geol., 2001: 1137–1146.

PODHALAÑSKA T. 2004 — New data on the Ordovician ichnofossils

from the Koszalin–Chojnice region (Pomerania, NW Poland), palae-

ogeographic implication. Int. Symp. on Early Palaeozoic Palaeogeogra-

phy and Palaeoclimate, Abstracts and Field Guides, Erlangen Geol.

Abh., 5: 60.

RADWAÑSKI A. & RONIEWICZ P. 1963 — Upper Cambrian trilobi-

te ichnocoenosis from Wielka Wiœniówka (Holy Cross Mountains,

Poland). Acta Palaeontologica Pol., 12: 545–552.

RHOADS D. C. 1975 — The paleoecological and environmental

significance of trace fossils. [In:] Frey R.W. (ed.) — The study of trace

fossils: 147–160.

SAMUELSSON J., VECOLI M., BEDNARCZYK W. & VERNIERS J.

2002 — Timing of the Avalonia–Baltica plate convergence as inferred

from palaeogeographic and stratigraphic data of chitinozoan assembla-

ges in west Pomerania, northern Poland. Geol. Soc. Sp. Publ,. 201:

95-113

SEILACHER A. 1953 — Studien zur Palichnologie. Über die Metho-

den der Palichnologie. Neues Jahr. Geol. Paläont. Abh. 96: 421–452.

SEILACHER A. 1960 — Lebensspuren als Leitfossilien. Geol. Rund-

schau, 49: 41–51.

SEILACHER A. 1977 — Pattern analysis of Palaeodictyon and related

trace fossils. [In:] Crimes T.P., Harper J.C. (eds.) — Trace Fossils, 2,

Geol. Journ. Sp. Issue, 9: 289–334.

SZCZEPANIK Z. 2000 — The Ordovician acritarchs of the Pomera-

nian Caledonides and their foreland — similarietes and differences.

Quart. Geol., 44: 275–297.

TAYLOR A., GOLDRING R. & GOWLAND S. 2003 — Analysis and

application of ichnofabrics. Earth Sc. Rev. 60: 227–261.

TOMCZYK H. 1980 — Sylur w brze¿nej czêœci platformy prekambryj-

skiej na tle wyników wiercenia Toruñ 1. Sprawozdania z posiedzeñ

naukowych IG. Kwart. Geol., 24: 421–422.

TOMCZYK H. 1987 — Sylur. In: Geological Structure of the Pomera-

nian Swell and

its Basement (in Polish with English summary). Pr. Inst. Geol., 119:

12–16.

UCHMAN A. 1995 — Tiering patterns of trace fossils in Paleogene

flysch deposits of the Carpathians, Poland. Geobios, Mem. Sp., 18:

389–394.

UCHMAN A. 2003. Trends in diversity, frequency and complexity of

graphoglyptid trace fossils: evolutionary and palaeogeographicalal

aspects. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 192 :

–142.

WRONA R., BEDNARCZYK W. & STEMPIEÑ-SA£EK M. 2001 —

Chitinozoans and acritarchs from the Ordovician of the Skibno 1 bore-

hole, Pomerania, Poland: implications for stratigraphy and palaeoge-

ography. Acta Geol. Pol. 51: 317–331.

ZAGORA I. 1997 — Tiefwasser–Lebensspuren aus dem Ordovizium

der Insel Rügen (NE Deutschland). Neues Jahrbuch für Geologie und

Paläontologie, Abh., 203: 351–368.

Podsumowanie

Po raz pierwszy stwierdzono obecnoœæ zró¿nicowane-

go zespo³u skamienia³oœci œladowych w ordowiku strefy

Koszalin–Chojnice. Zdominowany przez ichnorodzaje

Planolites i Chondrites zespó³ skamienia³oœci œladowych

lanwirnu wskazuje na niskoenergetyczne, dysoksyczne,

ubogie w sk³adniki od¿ywcze œrodowisko hemipelagiczne.

Pojawienie siê w stropowej czêœci profilu (poziom multi-

dens ) odmiennej asocjacji skamienia³oœci œladowych, w

której obok niezale¿nych od facji Planolites montanus ,

Planolites beverleyensis wystêpuj¹ domichnia filtratorów:

? Cylindrichnus isp., ? Bergaueria isp. oraz Palaeophycus

isp., wskazywaæ mo¿e na przerwanie dominacji œrodowi-

ska hemipelagicznego i epizodyczne sp³ycenie zbiornika,

wyra¿aj¹ce siê zwiêkszeniem energii, lepszym natlenie-

niem oraz obecnoœci¹ bogatszych zasobów pokarmowych

w wodzie morskiej. Zmianom warunków towarzyszy zanik

w ichnocenozie Chondrites isp. Znany wczeœniej z rejonu

Pomorza Tomaculum problematicum bêd¹cy ichnoskamie-

nia³oœci¹ pochodzenia fekalnego wystêpuje w ca³ym profi-

lu i jest niezale¿ny od facji.

Pani dr Jolancie Paczeœnej dziêkujê za konsultacje w trakcie

prowadzenia badañ, jak równie¿ za krytyczne przejrzenie tekstu;

recenzentom za wnikliwe uwagi. Panu Janowi Turczynowiczowi

t¹ drog¹ sk³adam podziêkowania za komputerowe opracowanie

rysunków.

Literatura

BEDNARCZYK W. 1974 — The Ordovician in the Koszalin–Chojnice

region (Western Pomerania). Acta Geol. Pol., 24: 581–599.

BEDNARCZYK W., STEMPIEÑ-SA£EK M. & WRONA R. 1999 —

Integrated biostratigraphy (graptolite, acritarch and chitinozoan) of the

subsurface Caradocian in Pomerania, NW Poland. Acta Univ. Caroli-

nae, Geologica, 43: 53–55.

CRIMES T.P. 1970 — The significance of trace fossils in sedimento-

logy, stratigraphy and palaeoecology with examples from Lower Pale-

ozoic strata. Geol. Journ. Spec. Iss., 3: 101–126.

EKDALE A.A. & MASON T.R. 1988 — Characteristic trace fossil

association in oxygen — poor sedimentary environments. Geology, 16:

720–723.

FORTEY R.A., HARPER D.A.T. , INGHAM J. K. , OWEN A.W. &

RUSHTON A. W. A. 1995 — A revision of Ordovician series and sta-

ges from the historical type area. Geol. Mag., 132: 293–308.

GAILLARD CH. 1991 — Recent organism traces and ichnofacies on

the deep — sea floor off New Caledonia, South–western Pacific. Pala-

ios, 6: 302–316.

KNAUST D. 2004 — Cambro–Ordovician trace fossils from the SW

— Norwegian Caledonides. Geol. Journ. 39: 1–24.

KSI¥¯KIEWICZ M. 1977 — Trace fossils in the flysch of the Polish

Carpathians. Palaeontologia Polonica, 36: 1–204.

LESZCZYÑSKI S. & SEILACHER A. 1991 — Ichnocoenoses of a

turbidite sole. Ichnos, 1: 293–303.

LESZCZYÑSKI S. & UCHMAN A. 1993 — Biogenic structures of

organics-poor siliciclastic sediments: examples from Paleogene varie-

gated shales, Polish Carpatians. Ichnos, 2: 267–277.

MIKULÁŠ R. 1994 — Trace fossils at the Arenig–Llanvirn boundary

(Ordovician, Czech Republic). Journ. Czech Geol. Soc., 39: 205–213.

MIKULÁŠ R. 1998 — Ordovician of the Barrandian area: Reconstruc-

tion of the sedimentary basin, its benthic communities and ichnoassem-

blages. Journ. Czech Geol. Soc., 43: 143–161.

1170

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: