Glubb Pasza-Zmierzch Imperiow.PL.pdf

Losy Imperiów

poszukiwanie ocalenia

Sir John Glubb

John Bagot Glubb urodził się w roku 1897, jako syn oficera w służbie czynnej Królewskich Inżynierów.

W wieku lat czterech wyjechał z Anglii na Mauritius, gdzie jego ojciec został wysłany do odbycia

trzyletniej służby. W wieku lat dziesięciu został wysłany do szkoły w Szwajcarii. Młodzieńcze podróże

bardzo wcześnie otworzyły jego umysł na świat zewnętrzny.

We wrześniu 1914 wstąpił do Królewskiej Akademii Wojskowej w Woolwich, a następnie został

powołany do Królewskich Inżynierów w kwietniu 1915 roku. Podczas Pierwszej Wojny Światowej pełnił

służbę we Francji i Belgii. Trzykrotnie ranny został odznaczony Krzyżem Wojskowym. W roku 1920

zaciągnął się na ochotnika na służbę w Iraku, jako oficer w służbie czynnej, jednak w roku 1926

zrezygnował z przydziału i przyjął stanowisko administracyjne przy rządzie Irackim.

Następnie w roku 1930 podpisał kontrakt z rządem Transjordanii (obecnie Jordania). W latach 1939 do

1956 dowodził sławnym Jordańskim Legionem Arabskim, który w istocie był Armią Jordańską. Po

przejściu na emeryturę opublikował siedemnaście książek, przede wszystkim dotyczących Środkowego

Wschodu oraz sporo wykładał w Wielkiej Brytanii, USA i Europie.

William Blackwood & Sons Ltd

32 Thistle Street

Edinburgh EH 1 1 HA

Scotland

ISBN 0 85158 127 7

Printed at the Press of the Publisher

Wprowadzenie

Przemierzając życie uczymy się dzięki doświadczeniom. Spoglądamy wstecz na nasze młodzieńcze

zachowania i dostrzegamy, jacy byliśmy niedojrzali. W podobny sposób postępuje nasza rodzina, nasza

wspólnota i nasza mała ojczyzna w celu uniknięcia błędów popełnianych przez przodków.

Doświadczenia ludzkości są gromadzone, w mniejszym lub większym stopniu, od około czterech tysięcy

lat. Jeśli spróbujemy przestudiować taki okres czasu tak wielu krajów, jak będzie to możliwe, wydaje się,

iż odkrywamy te same schematy ustawicznie powtarzane bez względu na ogromną rozmaitość klimatów,

kultur i religii. Jeśli tylko studiowaliśmy uważnie i bezstronnie historię ludzkich instytucji i ludzkiego

rozwoju poprzez owe cztery tysiące lat, zadamy sobie z pewnością pytanie czy nie zdołalibyśmy wysnuć

jakichś wniosków, które mogłyby pomóc w rozwiązywaniu problemów współczesnych. Wszystko, co się

wokół nas dzieje dziś, występowało już po wielokroć w przeszłości.

Nie wydaje się, aby taka koncepcja kiedykolwiek zagościła w umysłach historyków. Generalnie nauczanie

historii w szkole jest ograniczone do tej małej wyspy (autor był Brytyjczykiem - przyp. tłum.).

Nieskończenie rozmyślamy o Tudorach i Stewartach, Bitwie pod Crecy i Guyu Fawksie. Być może winę za

to zawężenie ponosi system egzaminacyjny, który wymaga dokładnych definicji z programu nauczania,

któremu nasze dzieci podlegają.

Pamiętam pewną wizytę w szkole dla dzieci niepełnosprawnych umysłowo. „Nasi uczniowie nie

podlegają systemowi egzaminacyjnemu” – powiedział mi dyrektor – „dlatego możemy ich uczyć rzeczy,

które im się rzeczywiście w życiu przydadzą.”

Jakkolwiek by nie było, teza, którą chcę zaproponować jest taka, iż bezcennych lekcji możemy się

nauczyć z historii, jeśli tylko minione cztery tysiąclecia zostałyby gruntownie i bezstronnie

przestudiowane. W dwóch artykułach opublikowanych w Blackwood’s Magazine starałem się pokrótce

naszkicować niektóre z zagadnień, których moglibyśmy się z historii nauczyć. Moim przekonaniem jest, iż

historia powinna być historią całej ludzkości, a nie jednego małego kraju, czy okresu.

Losy Imperiów

1) Uczenie się z historii

Mówi się, iż ‘jedyną rzeczą, jakiej możemy się z historii nauczyć

jest, iż człowiek nigdy się z historii niczego nie uczy’. Jest to

zapewne daleko idące uogólnienie, jednakże potwierdzane

głęboko przez chaos panujący w dzisiejszym świecie. Jaki może

być powód tego, iż w społeczeństwie, w którym panuje

przekonanie o zgłębianiu każdego problemu, podstawy historii

są tak zupełnie nieznane?

Sir John Glubb, szerzej znany jako

Glubb Pasza, urodził się w 1897

roku, służył we Francji podczas

Pierwszej Wojny Światowej w latach

1915 do 1918. W roku 1926 odszedł

z armii, aby służyć rządowi Irackiemu.

Od 1939 do 1956 dowodził sławnym

Jordańskim Legionem Arabskim.

Po przejściu na emeryturę opublikował

szesnaście książek głównie

dotyczących Środkowego Wschodu

i udzielał wykładów.

Można zasugerować kilka powodów nieskuteczności naszych

historycznych studiów.

Pierwszym jest, iż nasze historyczne opracowania są ograniczone do krótkich okresów – historii naszego

własnego kraju, lub też pewnego okresu historycznego, który darzymy szczególnym szacunkiem.

Drugim jest, iż nawet w tych krótkich okresach przyjmowany punkt widzenia podlega naszej próżności,

zamiast obiektywności. Jeśli rozpatrujemy historię naszego kraju, długo rozpisujemy się o okresach,

w których nasi przodkowie zaznawali pomyślności i sukcesów, ale pokrótce przechodzimy nad ich

niedociągnięciami i porażkami. Nasi antenaci przedstawiani są, jako patriotyczni herosi, zaś ich

wrogowie, jako zachłanni imperialiści lub zdradzieccy rebelianci. Innymi słowy nasza historia jest

propagandą, a nie wszechstronnymi badaniami.

Trzecim powodem jest, iż w obszarze światowej historii, badamy pewne krótkie, zwykle niepołączone ze

sobą okresy, które moda w pewnych epokach uczyniła popularnymi. Grecja 500 lat przed Chrystusem

oraz Republika Rzymska wczesnego Imperium Rzymskiego są typowymi przykładami. Przedziały

pomiędzy ‘okresami świetności’ są zaniedbywane. Ostatnimi czasy Grecja i Rzym zostały mocno

zdyskredytowane, jednak historia ma wciąż tendencję do stawania się coraz bardziej zaściankową

historią naszego własnego kraju.

W celu uzyskania użytecznych i sensownych wskazówek z historii podstawowe wydaje mi się przede

wszystkim uchwycić zasady rządzące historią całej ludzkości. Sądzę tak z uwagi na fakt, że historia jest

procesem ciągłego, stopniowego rozwoju, zmiennym i zawracającym, ale generalnie posuwającym się

naprzód w jednym, potężnym strumieniu. By opracować jakiekolwiek użyteczne lekcje historia musi być

nauczana, jako pełny proces ludzkiego rozwoju, a nie poprzez wybór krótkich okresów tu i tam w historii

jednego, czy innego kraju.

Każdy wiek i każda kultura wywodzi się ze swoich poprzedników, dodaje pewien wkład i przekazuje go

swoim następcom. Jeśli zignorujemy rozmaite rozdziały historii przyczyny sukcesu nowych kultur nie

mogą zostać wyjaśnione.

Nauki ścisłe poszerzały zakres wiedzy czerpiąc z prac swoich poprzedników oraz przez miliony uważnych

eksperymentów, których rezultaty były skrupulatnie dokumentowane. Taka metoda nie została jeszcze

zastosowana podczas studiowania historii świata. Nasze rozkawałkowane historyczne studia są wciąż

mocno zdominowane przez emocje i uprzedzenia.

2) Życie imperiów

Jeśli chcemy ustalić prawa rządzące powstawaniem i upadkiem imperiów, oczywistym kierunkiem jest

prześledzenie eksperymentów imperialnych zarejestrowanych w historii i dążenie do wyciągnięcia

jakichś wniosków, które wydają się mieć zastosowanie do nich wszystkich.

Słowo „imperium”, przez skojarzenie z Imperium Brytyjskim, jest przez wielu ludzi kojarzone z krajem

macierzystym w Europie oraz ‘koloniami’ na innych kontynentach. W niniejszej pracy termin „imperium”

używany jest na określenie wielkiego mocarstwa, często obecnie zwanego supermocarstwem. Większość

imperiów w historii stanowiły wielkie obszary ziemskie, prawie bez zamorskich posiadłości.

Posiadamy znaczącą ilość informacji o wielu imperiach zaistniałych w historii, ich zmienności oraz czasu

ich trwania. Dla przykładu:

Naród

Daty powstania i upadku

Czas trwania w latach

Asyria

859-612 p.n.e.

247

Persja

538-330 p.n.e.

208

(Cyrus i jego następcy)

Grecja

331-100 p.n.e.

231

(Aleksander Wielki i jego następcy)

Republika Rzymska

260-27 p.n.e.

233

Imperium Rzymskie

27 p.n.e. – 180 n.e.

207

Imperium Arabskie

634-880

246

Imperium Mameluków

1250-1517

267

Imperium Otomańskie

1320-1570

250

Hiszpania

1500-1750

250

Rosja Romanowów

1682-1916

234

Brytania

1700-1950

250

Zestawienie powyższe uprasza się o pewien komentarz.

(1) Autor dokonuje eksploracji faktów, nie próbując niczego dowodzić. Podane daty są wysoce

arbitralne. Imperia zwykle nie rozpoczynają swojego istnienia i nie kończą go w ściśle określonym czasie.

Zazwyczaj występuje okres stopniowej ekspansji i później okres upadku. Podobieństwo czasu trwania

imperiów może być kwestionowane. Ludzkie sprawy podlegają wielu przypadkowym czynnikom i nie

oczekuje się, iż mogą one być obliczone z matematyczną precyzją.

(2) Tym niemniej, sugeruje się, iż istnieje zadowalające podobieństwo pomiędzy długością trwania

rozmaitych imperiów, aby uzasadnić dalsze badania.

(3) Podział Rzymu na dwa okresy może być uważany za nieuzasadniony. Pierwszy, lub republikański,

okres datuje się od czasów, kiedy Rzym stał się nauczycielką Italii i kończy z dojściem do władzy Augusta.

Okres imperialny rozciąga się od przejęcia władzy przez Augusta do śmierci Marka Aureliusza. Prawdą

jest, iż imperium przetrwało nominalnie jeszcze ponad wiek po tej dacie, ale był to okres ciągłego

zamętu, rebelii, wojen domowych i inwazji barbarzyńców.

(4) Nie wszystkie imperia przetrwały pełen zakres cyklu życiowego. Babilońskie Imperium

Nabuchodonozora, dla przykładu, zostało podbite przez Cyrusa, po zaledwie siedemdziesięciu czterech

latach swojego istnienia.

(5) Interesującą obserwacją wynikającą z przytoczonych liczb jest, iż czas trwania imperiów nie zależy od

dostępnej szybkości podróżowania lub dostępnych rodzajów uzbrojenia. Asyryjczycy maszerowali pieszo

i walczyli posługując się włóczniami i łukami. Brytyjczycy używali artylerii, linii kolejowych oraz okrętów

zdolnych przemierzać oceany. Mimo to oba imperia trwały w przybliżeniu podobną ilość czasu.

Istnieje obecnie tendencja, by utrzymywać, że żyjemy w wieku odrzutowców i z tego powodu niczego

nie możemy się nauczyć z przeszłości. Takie nastawienie wydaje się być błędne.

(6) Trudno się oprzeć pokusie, by porównać życie imperiów z cyklem życia ludzkiego. Możemy przyjąć, że

przeciętny okres życia ludzkiego to 70 lat. Nie wszyscy ludzie żyją dokładnie 70 lat. Niektórzy umierają w

niemowlęctwie, niektórzy giną w wyniku wypadków w wieku średnim, niektórzy dożywają lat 80-ciu lub

90-ciu. Tym niemniej, pomimo takich wyjątków, uprawnione jest przyjęcie lat 70-ciu, jako

uzasadnionego okresu trwania życia przeciętnej osoby.

(7) Możemy pokusić się na tym etapie o wyciągnięcie pewnych wniosków:

(a) Wbrew wypadkom, losowi i oczywistym okolicznościom życia ludzkości w rozmaitych epokach, okres

trwania różnych imperiów wykazuje zaskakujące podobieństwo.

(b) Ogromne zmiany w technologii transportu lub metodach prowadzenia działań wojennych nie

wydają się wpływać na oczekiwany czas trwania życia imperium.

imperiów. Maszerujący pieszo Asyryjczycy, mogli jedynie podbić tych swoich sąsiadów, z którymi

bezpośrednio graniczyli lądem – Medejczyków, Babilończyków, Persów i Egipcjan.

Brytyjczycy, używający statków zdolnych przebywać oceany, podbili wiele krajów i subkontynentów, do

których mieli dostęp morski – Amerykę Północną, Indie, Południową Afrykę, Australię i Nową Zelandię.

Nigdy jednak nie odnieśli sukcesu w podboju swoich sąsiadów – Francji, Niemiec, czy Hiszpanii.

Jednakowoż, pomimo całkowicie odmiennych kształtów imperiów Asyryjskiego i Brytyjskiego, oba

przetrwały podobną długość czasu.

3) Miara ludzka.

Nasuwa się pytanie: co było czynnikiem powodującym tak wyjątkowe podobieństwo czasu trwania

imperiów, pomimo tak różnych okoliczności i tak olbrzymich różnic technologicznych? Jedną spośród

bardzo niewielu jednostek, które nie uległy istotnej zmianie od czasów Asyryjczyków jest ludzkie

‘pokolenie’, czyli okres około 25-ciu lat. Zatem okres 250-ciu lat reprezentowałby około dziesięciu

ludzkich pokoleń. Bliższe badanie charakterystyk wzrostu i upadku wielkich nacji może podkreślić

możliwe znaczenie kolejności generacji.

Spróbujmy zbadać etapy w życiu potężnych nacji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: