wszystko_razem.doc

1.     ANDRAGOGIKA A OŚWIATA DOROSŁYCH.

Andragogika jest dyscyplina naukową, której przedmiotem jest refleksja na temat istoty, treści i uwarunkowań procesów rozwojowych ludzi dorosłych, rozumianych jako swoistych i względnie autonomicznych.

Oświata dorosłych jest działalnością mającą na celu zapewnienie osobom dorosłym i młodzieży zaspokajanie potrzeb i zainteresowań kulturalnych, uzupełnienia kwalifikacji oraz wzbogacania wiedzy i rozwijanie umiejętności.

Do lat 30. XX wieku à funkcjonowały określenia „oświata dla ludu”, „oświata ludowa”, „oświata pozaszkolna”.

Funkcje oświaty dorosłych:

·         Kompensacyjna- polega na upowszechnianiu wymaganego wykształcenia wśród tych, którzy nie uzyskali go w odpowiednim wieku;

·         Właściwa- polega na ciągłym rozszerzaniu posiadanego wykształcenia.

WNIOSEK: andragogika jest nauką, a oświata dorosłych działalnością praktyczną. Oświata dorosłych jest inaczej nazywana edukacja dorosłych, a za tym terminem kryje się podbudowa naukowa, stoi za nim edukacja. A jak wiadomo teoria może powstać na podbudowie praktyki.

2.     POWSTANIE , ROZWÓJ I STAN OBECNY ANDRAGOGIKI JAKO NAUKI.

Teoria „andragogika” pojawia się po raz pierwszy w pracy Aleksandra Kappa (znawcy tekstów Platona) „Nauka o wychowaniu w ujęciu Platona”, Lipsk 1833 w rozdziale III zatytułowanym „Andragogika, czyli kształcenie w wieku męskim”.

Herbart jednak zgasił dalszy rozwój refleksji teoretycznej nad rozwojem człowieka dorosłego, mimo tego że nie miał żadnych doświadczeń w zakresie kształcenia dorosłych w opinii innych uchodził wówczas za wielki autorytet naukowy.

Rozwój andragogiki jest związany z 3 etapami rozwoju oświaty dorosłych:

1.     Koniec XVIII wieku. Migracje ze wsi do miast, zmiana sposobu wytwórstwa, w Anglii organizowane są pierwsze odczyty, które z czasem przekształcają się w tzw. instytuty mechaników.

2.     Koniec XIX wieku i dwudziestolecie międzywojenne. Uprzemysłowienie i potrzeba uruchamiania kursów dokształcających oraz zmieniających kwalifikacje (Stany Zjednoczone).

3.     Przełom lat 70.-80. Intensywny rozwój myśli andragogicznej na Zachodzie Europy (GB, DE, kraje skandynawskie).

  Andaragogika dziś:

·         Wyrosła z pedagogiki- przejęła jej aparat pojęciowy, narzędzia i metody badań;

·         Jest nauką empiryczno- normatywną, z pogranicza nauk przyrodniczych i humanistycznych;

·         Jej dorobek teoretyczny jest mało znany.

4.     DZIAŁY ANDRAGOGIKI

Andragogika ogólna- inaczej teoria rozwoju człowieka dorosłego. Ustala prawidłowości kształtowania procesów rozwojowych ludzi dorosłych, ustala pojęcia, teorie, zależności, możliwe interpretacje zjawisk korzystając przy tym z dorobku innych dyscyplin naukowych. Ustala zasady korzystania z innych nauk, potrzeby rozwijania jakichś gałęzi nauki w celu rozwiązania zaistniałych potrzeb społecznych.

Historia oświaty dorosłych i myśli andragogicznej- pokazuje rodowód współczesnych koncepcji edukacji dorosłych, analizuje programy edukacyjne różnych instytucji na przestrzeni dziejów, odsłania dzieje zapomnianych idei wychowawczych, ujawnia prawidłowości procesu nauczania w kontekście historycznym.

Dydaktyka dorosłych- teoria nauczania, kształcenia i samokształcenia człowieka dorosłego. Określa prawidłowości dotyczące celów i warunków procesu kształcenia dorosłych. Określa wpływ różnorodnych czynników na proces nauczania (szkoła, media, doświadczenie, działalność społeczna). Dąży do wykrycia najważniejszych prawidłowości rządzących procesem dydaktycznym z udziałem człowieka dorosłego i optymalizuje metody kształcenia.

Teoria wychowania dorosłych- bada proces wychowania człowieka dorosłego, przebieg tego procesu i jego uwarunkowania oraz uzasadnia potrzebę wychowania dorosłych. Czy ludzi dorosłych należy wychowywać???

Teoria wychowania dorosłych jest praktyką, zawiera dyrektywy praktyczne. Uzasadnia potrzebę formułowania celów. „Teoria ta określa zasady kierowania rozwojem osobowości dorosłych umożliwiając im pełną samorealizację, emancypację i przezwyciężanie wszelkich form alienacji” . Bada, analizuje i charakteryzuje współzależność procesów cywilizacyjnych, kulturotwórczych, społeczno- ustrojowych i wychowawczych, wyjaśnia przyczyny kryzysów wychowawczych (człowiek w kontekście).

Metodologia badań andragogicznych- Turos nie uwzględnił jej w swojej typologii, natomiast Malewski uznał ją za niezbędną.

5.     PROCES SAMOKSZTAŁCENIA- NA CZYM POLEGA I JAKIE SĄ JEGO RODZAJE.

Samokształcenie to samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy.

Szerzej rozumiane jako kształtowanie własnej osobowości wg określonego wzoru, ideału. [pułapka logiczna--- przecież osobowość to nie wiadomości tylko charakter; mamy do czynienia z „pomieszaniem” wychowania zajmującego się osobowością z kształceniem zajmującym się wiadomościami]

Rodzaje samokształcenia:

·         Kierowane pośrednio- w sytuacji kiedy uczymy się z podręczników, tzn. kształcimy się sami, ale według celów i programu zawartego w podręczniku;

·         Kierowane bezpośrednio- w sytuacji gdy uczymy się od okiem mistrza;

·         Niekierowane- kiedy sami wybieramy cele i treści.

6.     Omów proces samowychowania i jego rodzaje.

Samowychowanie jest bardzo ważnym elementem rozwoju człowieka podobnie jak to jest w przypadku samokształcenia. Samowychowanie to naczej dorastanie psychiczne człowiek, będące procesem kształtowania tych cech intelektu i charakteru, zdolności i inteligencji, które umożliwiają lepsze, społecznie bardziej wartościowe wykonywanie zawodowych, społecznych i rodzinnych obowiązków i zadań, ułatwiających indywiudualny awans. Jest to peoces uczenia się przez dorosłych coraz lepszego pełnienia ról społeczno – zawodowych, dokonujący się w toku rozwiązywania przez nich różnorodnych złożnonych i trudnych zdań życiowych, urzeczywistniający się w trakcie ich kontaktów ze środowiskiem społecznym i kulturowym. (L. Turos). Należ y podkreślić, że obejmuje ono zarówno proces edukacji i reedukacji (modyfikowanie i odczuć złych nawyków). Przy czym zauważamy problem wartości wkazujący na zasadniczą różnicę między wychowaniem dzieci a wychowaniem dorosłych. Wychowanie dzieci przebiega w innych warunkach jak wych. 

W samowychowaniu wyróżniamy dwa ujęcia (rodzaje)

1.             Ujęcie sokratejskie, w którym orientacja człowieka skierowana jest przede wszystkim „Ku sobie” – istota tego ujęcia). W tym ujęciu samowychowanie, czyli rozwój człowieka  to  kształtowanie w sobie porządanych, perfekcyjnych cech osobowości (czyli koncentracja pracynad sobą) traktowanych jako wartości autoteliczne są to siła woli, chrakter, doskonałość moralna. W tym ujęciu podstawę motywacji stanowi dostrzeganie przez człowieka znacznej rozbieżności między  „ja realnym”  a  „ja idealnym „ , przy czym odczuwana dyssatysfakcja musi być trwała i dostatecznie silna. W rozbieżności między „ja realnym” a „idealnym” należy zdawać sobie sprawę  z tego co się wie oraz musi być chęć uzupełnienia tej rozbieżności. W ujęciu sokratejskim możliwe są trzy rodzaje (typy) działań:

·         Krytyczna aktywność  samowychowawcza (aktywność twórcza, polegająca na tworzeniu nowych cech charakteru);  świadoma, systematyczna, celowa i długotrwała praca nad sobą;

·         Ochronna działalność samowychowawcza – ma na celu redukcje napięcia psych. Wynikającego z rozziewu między „ja realnym” a „ja idealnym”, amooszukiwanie się , manipulacja „ja realnym” (wymówki przed podjęciem działań); - minusem może byc słaba psychika do działalności samowychowawczej.

·         Afirmacyjna aktywność samowychowawcza – dążenie do odkrywania i wzmacniania mocnych stron swojej osobowości (duży nacisk na doskonalenie obrych cech, umacniamy sie w swoich zaletach – tak jak sportowcy)

2.        Ujęcie prometejskie , orientacja tego ujęcia w przeciwieństwie do poprzdniego skierowana jest na zewnątrz -  „od siebie” – ku innym, nie koncentruje sie na sobie, działalność prospołeczna, harytatywna). Są to działania skierowane na przekształcenie rzeczywistości pozapodmiotowej, na przekształcenie otaczającego świata i środowiska społecznego celem jest stawanie się człowieka lepszym poprzez każdy dobry czyn. Charakterystyczne jest trwałe związnie ze żrodowiskiem społecznym.

Inspiracje personalistyczne: „Każdy człowiek jest doskonały na swój sposób i zmienia sie tylko wted, gdy staje sie naprawdę tym, m jest w swojej istocie , a nie wtedy , kiedy stara się być tym, kim  nie jest.”à zbieżność: aby byc dobrym dla innych należy pracować nad sobą oraz aby być dobrym dla siebie nalezy być dobrym dla innych

U podstaw tego ujęcia kryje sie przekonanie, że stawianie się dobrym dzieje się dzięki czynieniu dobra – dobro procentuje. Charaterystyczne jest trwałe związanie ze środowiskiem.

Aby człowiek mógł rozijać swoją osobowość powinien przede wzystkim zdawać sobię sprawę czego tak naprawdę oczekuje od samego siebie i od innych. Ważne jestokreślenie drogi samowychowania, czy będzie ona skierowana na siebie, wewnętrzne spełnianie się, czy też realizacja i samowychowanie będzie efektem  współpracy, pomocy innym.

7.     Strategie edukacji dorosłych

Strategie edukacji dorosłych są bardzo ważnym elementem i narzędziem pracy andragoga. Owa strategi realizowana jest w obrębie  różnych instytucji. Występuje zależność: im wiecej instytucji tym wiecej można wyliczyć różnych funkcji i strategii.  Malewski charakteryzjąc instytucję podkreśla jej dysfunkcję, czyli rozbieżność między zastosowaniem a funkcją. Wymienia jest niezbędne elementy. Zasadą naczelną instytucji jest określenie  celu do jakiego instytucja jest powołana, bardzo ważne są również  reguły i normy, bezbośrednio wynikające z ustalonych celów, personel, czyli ludzie działający w danej  instytucji;  substrat materialny, czyli środki materialne do dyspozycji; działalność (całkowita –aby osiągnść cel lub nie) oraz funkcja instytucji (całkowiy efekt działań instytucji – cel osiągnięty lub nie).

              Strategie edukacyjne są formą przekazywania wiedzy odbiorcom. W procesie edukacyjnym nauczyciel  nie jest zmuszony do określenie się do jednek, a może działąć w obręnbie kilku, w zależności od potrzeb edukacyjnych uczniów.

              J. Skrzypczak wyróżnia następujące strategie oraz ich funkcje:

·         Strategia klasowo – lekcyjna (funkcja kompensacyjna, edukacja formalna – w klasie, 45 min itp.);

·         Strategia kursów dokształcających zawodowych  specjalizacyjnych i na potrzeby własne (edukacja nieformalna , edukacja formalna – system certyfikatów);

·         Strategia kształcenia na odległość - co też dziwne bo prawo nakacuje 30% - korespondencyjnie, a 70% bezpośrednio (telewizyjne, radiowe, interneowe, korespondencyjne) – programy edukacyjne w tv- wykłady na zywo- czyli nie do końca na zywo ;

·         Strategia kół oświatowych  - wspólnoty uczące się, działania nastawione na cel , często ekskluzywne, rzadko toleruja przynależność bierną np. tylko dla tych co działają;

·         Strategia kształcenia za pomocą słowa żywego tzw. Wszechnice – odczyty i spotkania za specjalistami  (spopularyzowana forma:;

·         Strategia kształcenia za pomocą słowa drukowanego (uczenie struktury i formy np. na studiach, pisanie eseju, kształcenie porządku myślenia)

·         Strategia doradcza – (problem autorytetów) – nauczyciel nie określa celów

·         Strategie mieszane (najpowszechniejsze)

Brak:

·         Strategii edukacji medialnej (pzede wszystkim internetowej, forum w strumieniu informacji)

·         Strategia edukacji przez sztukę ( problem awangardy i ryzyk (pozorne , problem – zawsze jest coś co można przekroczyć, więc awangarda jeszcze jest)

8.     Modele pracy edukacyjnej z ludźmi dorosłymi a typy edukacji dorosłych

Każdy refleksyjny andragog musi odpowiedzieć sobie na trzy pytania:

1.     Czym jest wiedza i jaki jest jej charakter?

2.     Kim jest uczeń dorosły i jakiej wiedzy należy mu dostarczyć?

3.     Na czym polega rola nauczyciela dorosłych?1

W odpowiedzi na te pytania Mieczysław Malewski wyróżnia trzy jakościowo odmienne modele pracy dydaktycznej  z dorosłymi : technologiczny, humanistyczny i krytyczny, przy zastrzeżeniu, że w rzeczywistości występują różne odmiany tych modeli, jak i różne ich mieszanki. Dokonując analizy każdej z nich można wysnuć reflekcję dotyczą najskuteczniejszych metod w pracy z dorosłymi, wyszczególnić ich zalety , jak i wady Znajomość potencjalnych możliwości i ograniczeń tkwiących w niżej opisanych rozwiązaniach jest okazją do refleksji nad ich możliwymi pułapkami i błędami, co prowadzić może do korekty praktykowanego stylu pracy 

Wg. Malewskiego :

a)      Model technologiczny odpowiada edukacji formalnej (szkoła)

b)     Model humnistyczny à edukacja nieformalna (kursy, szkolenia) – ty

p półformalny

c)      Model krytyczny  à edukacja pozaformalna / indydentalna (media, krąg zainteresowań, rówieśnicy)